Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư: Nguyên tắc và lưu ý

Ung thư là một trong những căn bệnh nguy hiểm hàng đầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Trong hành trình điều trị, chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp kéo dài sự sống, nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn hỗ trợ cơ thể chống chọi tốt hơn với các phương pháp điều trị. 

1. Tại sao cần chú ý đặc biệt đến chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư?

Dinh dưỡng có mối liên hệ mật thiết với khả năng hồi phục và tiên lượng của bệnh nhân ung thư. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, giảm 5% trọng lượng cơ thể trong thời gian ngắn là dấu hiệu cảnh báo liên quan tới tiên lượng xấu. Thực tế, rất nhiều bệnh nhân trong quá trình hóa trị, xạ trị hoặc sau phẫu thuật gặp tình trạng chán ăn, mệt mỏi, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa khiến việc hấp thu dinh dưỡng kém đi đáng kể.

Một chế độ dinh dưỡng cho những người bị ung thư đúng và đủ sẽ giúp:

– Giảm thiểu tình trạng sụt cân, suy kiệt ở bệnh nhân đang điều trị ung thư.

– Tăng cường sức đề kháng, hạn chế biến chứng nhiễm trùng.

– Nâng cao thể lực để bệnh nhân theo hết liệu trình điều trị.

– Tối ưu hóa hiệu quả của các phương pháp y học hiện đại.

2. Nguyên nhân khiến bệnh nhân ung thư dễ suy dinh dưỡng

Việc suy giảm dinh dưỡng ở bệnh nhân ung thư thường bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau. Đầu tiên là tác dụng phụ của các phương pháp điều trị như hóa trị, xạ trị, vốn gây ra mệt mỏi, buồn nôn, nôn mửa, thay đổi khẩu vị hoặc viêm loét niêm mạc miệng. Những yếu tố này khiến người bệnh ăn uống kém đi, không cung cấp đủ năng lượng cần thiết.

Ngoài ra, yếu tố tâm lý như lo âu, trầm cảm, căng thẳng cũng ảnh hưởng đến sự thèm ăn. Thêm vào đó, sự phát triển của khối u trong cơ thể gây rối loạn chuyển hóa, làm tiêu hao nhiều năng lượng, dẫn đến tình trạng sụt cân nhanh chóng. Do đó, chế độ dinh dưỡng khi bị ung thư cần được thiết lập sớm, nhằm bù đắp phần năng lượng thiếu hụt và duy trì thể trạng tốt nhất.

3. Nguyên tắc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người mắc ung thư

Để đảm bảo sức khỏe và hỗ trợ quá trình điều trị, bệnh nhân cần được xây dựng một chế độ ăn uống khoa học và phù hợp. Một số nguyên tắc quan trọng bao gồm:

3.1. Ăn uống đa dạng và cân đối trong chế độ dinh dưỡng khi bị ung thư

Người bệnh cần được cung cấp đủ bốn nhóm dưỡng chất thiết yếu gồm bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Sự đa dạng thực phẩm không chỉ giúp cân bằng dinh dưỡng mà còn cải thiện khẩu vị, hạn chế sự nhàm chán trong bữa ăn. Việc thay đổi món ăn thường xuyên theo ngày và tuần là cách để duy trì hứng thú ăn uống và giúp bệnh nhân hấp thu tốt hơn.

3.2. Chia nhỏ bữa ăn trong chế độ ăn cho người ung thư

Bệnh nhân ung thư thường cảm thấy chán ăn hoặc nhanh no. Vì vậy, thay vì ba bữa chính quá lớn, nên chia nhỏ thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Xen kẽ các bữa phụ sẽ giúp cung cấp năng lượng liên tục cho cơ thể mà không tạo áp lực quá lớn cho hệ tiêu hóa.

3.3. Không nên ăn kiêng khắt khe

Hiện chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định một loại thực phẩm cụ thể có khả năng chữa ung thư hay khiến bệnh trở nặng hơn. Do đó, bệnh nhân không cần áp dụng chế độ ăn kiêng quá mức, loại bỏ nhiều thực phẩm giàu dinh dưỡng. Việc ăn uống khoa học và đầy đủ dưỡng chất mới là yếu tố quan trọng nhất.

3.4. Bổ sung dinh dưỡng linh hoạt cho bệnh nhân ung thư

Trong trường hợp bệnh nhân không thể ăn uống qua đường miệng, các hình thức bổ sung như nuôi ăn qua ống thông mũi – dạ dày, mở thông ruột non hoặc truyền dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch sẽ được áp dụng. Đây là giải pháp cần thiết để đảm bảo cơ thể luôn được cung cấp đủ năng lượng.

4. Các nhóm dưỡng chất cần thiết trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý, đầy đủ cho người bệnh phải cân đối giữa các nhóm chất sau:

4.1. Đạm

Đạm là thành phần thiết yếu giúp tái tạo tế bào và tăng cường hệ miễn dịch. Nguồn đạm nên được cung cấp đa dạng từ cả động vật và thực vật. Các loại thịt trắng như gà, cá thường dễ tiêu hóa và có lợi hơn. Người bệnh cũng cần bổ sung thêm sắt, kẽm từ thịt đỏ như bò, trâu, lợn nạc, nhưng với lượng vừa phải mỗi ngày, chia thành nhiều bữa nhỏ.

4.2. Tinh bột

Tinh bột là nguồn cung cấp năng lượng chính. Người bệnh nên ưu tiên các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch, ngô, lúa mạch và các loại củ như khoai lang, khoai tây. Tránh xa các loại thực phẩm chế biến sẵn nhiều đường và phụ gia vì chúng không chỉ ít giá trị dinh dưỡng mà còn có nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc ung thư.

4.3. Chất béo

Chất béo đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc cơ thể và cung cấp năng lượng cao. Nguồn chất béo nên ưu tiên acid béo chưa no có nhiều trong dầu thực vật và mỡ cá. Tuy nhiên, lượng acid béo chưa no chỉ nên chiếm dưới 50% tổng năng lượng.

4.4. Rau củ quả

Rau xanh và hoa quả tươi là nguồn cung cấp vitamin và chất xơ quan trọng. Người bệnh cần chọn sản phẩm tươi, sạch, bảo quản đúng cách để giữ lại hàm lượng vitamin cao nhất. Chế biến đơn giản, hạn chế nấu quá lâu để không làm mất chất dinh dưỡng.

5. Những lưu ý quan trọng trong chế độ dinh dưỡng cho người bị ung thư

Ngoài việc bổ sung các nhóm chất cần thiết, người bệnh cũng cần tránh một số thực phẩm có hại.

– Hạn chế đồ chiên rán: Thực phẩm chiên ở nhiệt độ cao dễ sinh ra chất béo chuyển hóa, làm tăng cholesterol và nguy cơ bệnh tim mạch.

– Tránh thực phẩm nấm mốc: Trong thực phẩm mốc chứa nhiều aflatoxin và nitrosamine – tác nhân gây ung thư.

– Không dùng rượu bia, chất kích thích: Những chất này làm suy giảm miễn dịch, tăng tác dụng phụ của điều trị.

– Giảm muối và đường: Quá nhiều muối khiến cơ thể mất nước, trong khi đường làm tăng nguy cơ viêm và rối loạn chuyển hóa.

– Tránh thực phẩm sống, tái, cay nóng: Chúng tiềm ẩn vi khuẩn gây hại và dễ làm nặng thêm triệu chứng buồn nôn, nôn, tiêu chảy, người bệnh ung thư đường tiêu hóa cần chú ý.

– Ngoài ra, thăm khám sớm nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào. Hiện nay, Thu Cúc TCI là địa chỉ thăm khám và điều trị ung thư uy tín với phác đồ hiệu quả chuẩn Singapore và sự phối hợp chuyên môn giữa các chuyên gia Singapore với đội ngũ bác sĩ tại viện.

Một chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư khoa học và phù hợp sẽ giúp nâng cao thể trạng, cải thiện chất lượng sống và hỗ trợ điều trị hiệu quả. Người bệnh không nên kiêng khem cực đoan hoặc tự áp dụng chế độ ăn thiếu cơ sở khoa học. Thay vào đó, cần được tư vấn từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng thực đơn phù hợp với tình trạng sức khỏe và giai đoạn điều trị.