Tăng huyết áp độ 1 có cần uống thuốc không?

Nhiều người khi được chẩn đoán tăng huyết áp độ 1 thường băn khoăn về việc điều trị. Liệu chỉ thay đổi chế độ ăn uống, tập luyện và lối sống có đủ để kiểm soát huyết áp, hay cần phải dùng thuốc ngay? Đây là câu hỏi phổ biến, và việc tìm hiểu rõ các hướng dẫn y tế sẽ giúp người bệnh lựa chọn phương pháp phù hợp. Vậy thực sự tăng huyết áp độ 1 có cần uống thuốc không?

1. Tăng huyết áp độ 1 là gì?

Theo hướng dẫn ESC 2024, tăng huyết áp vẫn được xác định khi huyết áp đo tại phòng khám đạt từ 140 mmHg trở lên đối với huyết áp tâm thu hoặc từ 90 mmHg trở lên đối với huyết áp tâm trương (≥140/90 mmHg). Điểm mới của bản cập nhật là bổ sung phân loại “huyết áp tăng”, áp dụng cho những người có huyết áp tâm thu 120 – 139 mmHg hoặc huyết áp tâm trương 70 – 89 mmHg. 

Trong hệ thống phân độ này, tăng huyết áp độ 1 được mô tả khi huyết áp tâm thu nằm trong khoảng 140 – 159 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ở mức 90 – 99 mmHg. Tăng huyết áp độ 1 có nguy hiểm không? Tăng huyết áp độ 1 vẫn nguy hiểm, vì nếu không kiểm soát sớm có thể âm thầm gây tổn thương tim, thận, mạch máu và làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

2. Tăng huyết áp độ 1 có cần uống thuốc không?

Mục tiêu quan trọng nhất của việc kiểm soát huyết áp là giảm tối đa các biến cố tim mạch và từ đó hạ thấp tỷ lệ mắc bệnh cũng như tử vong chung.

Nếu như hướng dẫn ESC 2021 áp dụng cách tiếp cận theo từng bước, bắt đầu với mục tiêu HATT 130-139 mmHg rồi tùy nguy cơ, tình trạng sức khỏe và sự chấp thuận của người bệnh để tiến tới <130 mmHg, thì ESC 2024 đã đưa ra một thay đổi lớn là ưu tiên 01 mục tiêu huyết áp duy nhất 120 – 129/70 – 79 mmHg, miễn là bệnh nhân dung nạp được. Khuyến cáo này dựa trên các bằng chứng vững chắc cho thấy mức huyết áp này giúp giảm tối đa nguy cơ tim mạch.

Tuy nhiên, mục tiêu điều trị mới cần được áp dụng thận trọng:

• Thứ nhất: bệnh nhân phải dung nạp tốt khi đưa huyết áp về ngưỡng 120–129 mmHg. 
• Thứ hai: trên thực tế, bác sĩ có thể đặt mục tiêu huyết áp “mềm hơn” cho những trường hợp đặc biệt như: người có triệu chứng hạ huyết áp tư thế, bệnh nhân ≥85 tuổi, người suy nhược từ mức trung bình đến nặng hoặc có kỳ vọng sống hạn chế. 
• Thứ ba: huyết áp đo ngoài phòng khám (HBPM, ABPM) cũng được sử dụng để xác nhận xem người bệnh có thật sự đạt mục tiêu HATT 120–129 mmHg hay chưa.

Vậy tăng huyết áp độ 1 có cần uống thuốc không? Với định hướng mới này, ngay cả tăng huyết áp độ 1 cũng đã đủ chỉ định để bác sĩ xem xét khởi trị thuốc.

3. Các thuốc được dùng để điều trị tăng huyết áp độ 1

Các bằng chứng hiện nay cho thấy nhiều nhóm thuốc có khả năng giảm biến cố tim mạch thông qua việc hạ huyết áp là: 

• Thuốc ức chế men chuyển (ACEI). Ví dụ: perindopril, enalapril, lisinopril…
• Thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (ARB). Ví dụ: losartan, valsartan, telmisartan…
• Thuốc chẹn kênh canxi nhóm dihydropyridine (DHP-CCB). Ví dụ: amlodipin, nifedipin…
• Thuốc lợi tiểu thiazid/thiazid-like. Ví dụ: hydrochlorothiazide, indapamide, chlorthalidone.
• Nhóm chẹn beta (BB).

Trong thực hành, 04 nhóm ACEI, ARB, DHP-CCB và thiazid/thiazid-like vẫn được xem là lựa chọn khởi trị ưu tiên cho phần lớn bệnh nhân tăng huyết áp, đặc biệt là tăng huyết áp độ 1. Thông thường bệnh nhân sẽ được khởi trị phối hợp 2 thuốc (ACEI hoặc ARB + CCB hoặc thiazid) trong 1 viên phối hợp liều cố định để tối ưu hiệu quả và tăng tuân thủ.

Nhóm BB tuy có khả năng kiểm soát huyết áp nhưng kém hiệu quả hơn trong phòng ngừa đột quỵ và dễ gây tác dụng phụ khiến nhiều người phải ngừng thuốc. Vì vậy, BB thường được chỉ định bổ sung cho những trường hợp có chỉ định chuyên biệt như đau thắt ngực, suy tim, sau nhồi máu cơ tim hoặc cần kiểm soát nhịp. 

Nếu người bệnh đã được tối ưu hóa phác đồ bằng các nhóm thuốc nền tảng và tuân thủ tốt nhưng huyết áp vẫn chưa đạt mục tiêu, bác sĩ có thể cân nhắc thêm các lựa chọn khác như: thuốc đối kháng thụ thể mineralocorticoid (MRA), thuốc chẹn alpha, hydralazin, minoxidil, các thuốc lợi tiểu giữ kali khác hoặc thuốc tác động lên thần kinh trung ương.

Trong số này, spironolacton (thuộc nhóm MRA) được chứng minh đặc biệt hiệu quả ở bệnh nhân tăng huyết áp kháng trị. Các nhóm thuốc còn lại chỉ nên dùng khi mọi lựa chọn khác không đủ đáp ứng, bởi bằng chứng hiệu quả còn hạn chế và nguy cơ tác dụng không mong muốn cao hơn. Dù vậy, trong một số trường hợp khó kiểm soát, chúng vẫn có thể là giải pháp giúp bệnh nhân đạt được mục tiêu huyết áp.

4. Dùng thuốc điều trị rồi thì tăng huyết áp độ 1 có tăng tiếp không?

Ở người bị tăng huyết áp độ 1, nếu được điều trị đúng cách, nguy cơ bệnh tiến triển thường thấp. Tuy nhiên, một số trường hợp vẫn có thể nặng lên do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến nhiều người thắc mắc tăng huyết áp độ 1 có cần uống thuốc không.

Việc điều trị hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào việc dùng thuốc đều đặn, đúng liều và duy trì lâu dài theo chỉ định. Bên cạnh đó, thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng như giảm cân, ăn nhiều rau xanh và trái cây, hạn chế chất béo, tập thể dục đều đặn, bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia.

Nếu huyết áp vẫn chưa được kiểm soát dù đã dùng thuốc, nguyên nhân có thể do đo huyết áp sai cách, tích nước trong cơ thể, lựa chọn hoặc phối hợp thuốc chưa phù hợp, thừa cân, uống nhiều rượu hoặc không tuân thủ điều trị. Ngoài ra, một số thuốc dùng kèm như thuốc giảm đau kháng viêm, thuốc kích thích, thuốc tránh thai và một số hormon cũng có thể làm tăng huyết áp.

Bài viết đã cho bạn biết tăng huyết áp độ 1 có cần uống thuốc không. Nhìn chung, tăng huyết áp độ 1 không quá đáng sợ nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Điều quan trọng nhất là bạn cần duy trì thuốc đều đặn theo chỉ định và theo dõi huyết áp thường xuyên. Khi kiểm soát tốt từ giai đoạn này, nguy cơ tiến triển lên độ 2 – 3 sẽ giảm đi rất nhiều. Hãy chủ động trao đổi với bác sĩ để có kế hoạch điều trị tốt nhất cho mình.

Nguồn tài liệu tham khảo: HEART, Webmd, CCJM