Khó nuốt đau họng là dấu hiệu bệnh gì?

Khó nuốt đau họng là tình trạng phổ biến mà nhiều người từng trải qua ít nhất một lần trong đời. Có thể bạn nghĩ đó chỉ là dấu hiệu cảm lạnh thông thường, nhưng đôi khi, đằng sau cảm giác đau rát khi nuốt lại là một cảnh báo tiềm ẩn từ cơ thể. Hiểu đúng về triệu chứng này sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và điều trị kịp thời trước khi tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

1. Hiểu đúng về hiện tượng khó nuốt đau họng

1.1. Khó nuốt đau họng là gì?

Khó nuốt (dysphagia) là biểu hiện người bệnh cảm thấy vướng, đau hoặc gặp khó khăn trong quá trình nuốt thức ăn, nước uống hoặc nước bọt. Khi đi kèm đau họng, triệu chứng này khiến mỗi lần nuốt trở thành một trải nghiệm khó chịu. Người bệnh có thể cảm giác như có vật gì đó mắc trong cổ, đau rát từ họng lan lên tai hoặc lan xuống ngực. Đây là một biểu hiện không đặc hiệu nhưng lại liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe, từ viêm nhiễm nhẹ đến bệnh lý nghiêm trọng hơn như trào ngược hay u thực quản.

1.2. Có những dạng khó nuốt nào?

Khó nuốt được chia làm hai dạng chính:

– Khó nuốt do rối loạn chức năng: Xảy ra khi các cơ hoặc dây thần kinh điều khiển quá trình nuốt hoạt động không đồng bộ. Người bệnh có thể bị nghẹn ngay cả với chất lỏng hoặc nước bọt.

– Khó nuốt do tắc nghẽn thực thể: Là tình trạng có một yếu tố vật lý cản trở đường đi của thức ăn, chẳng hạn như viêm sưng, polyp, u thực quản hoặc amidan phì đại.

Việc phân biệt giữa hai dạng khó nuốt là rất quan trọng trong quá trình chẩn đoán và điều trị.

2. Những nguyên nhân phổ biến gây khó nuốt đau họng

2.1. Viêm họng cấp hoặc mãn tính

Viêm họng là nguyên nhân hàng đầu gây khó nuốt đau họng. Tình trạng viêm làm sưng đỏ niêm mạc họng, tăng tiết dịch và gây đau khi nuốt. Người bệnh thường cảm thấy cổ họng rát, khô, khó nói, và cảm giác đau tăng lên khi ăn uống. Nếu không được điều trị dứt điểm, viêm họng có thể trở thành mãn tính, gây ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống.

2.2. Trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược xảy ra khi axit từ dạ dày trào lên thực quản và vùng hầu họng, gây kích ứng và viêm. Người bệnh thường bị đau họng âm ỉ, kèm cảm giác nóng rát sau xương ức, ợ hơi, ợ chua. Nếu không điều trị sớm, tình trạng này có thể gây hẹp thực quản, viêm thanh quản hoặc thậm chí là ung thư biểu mô thực quản.

2.3. Viêm amidan hoặc viêm VA

Khi amidan hoặc VA bị viêm, người bệnh sẽ cảm thấy đau rát cổ họng, sốt nhẹ hoặc cao, hạch dưới hàm sưng đau. Quá trình nuốt trở nên khó khăn hơn do kích thước amidan to lên, chèn ép vùng họng. Ở trẻ em, viêm VA mạn tính còn gây ảnh hưởng đến giấc ngủ, thính lực và sự phát triển toàn diện.

2.4. Dị vật mắc trong họng

Đây là tình huống có thể xảy ra đột ngột, thường do nuốt phải xương cá, mảnh vỏ hạt hoặc viên thuốc lớn chưa tan hết. Dị vật có thể làm xước hoặc tổn thương niêm mạc, gây đau dữ dội, đặc biệt là khi nuốt. Nếu dị vật không được lấy ra kịp thời, có thể dẫn đến nhiễm trùng hoặc áp xe quanh họng.

2.5. Khối u vùng họng – thanh quản

Một trong những nguyên nhân nghiêm trọng và cần cảnh giác chính là khối u vùng hầu họng. Triệu chứng thường tiến triển âm thầm: đau họng kéo dài, khàn tiếng, cảm giác vướng khi nuốt, sụt cân không rõ lý do. Nếu bạn thấy các biểu hiện này kéo dài trên 2 tuần, cần đến khám chuyên khoa càng sớm càng tốt.

3. Khó nuốt đau họng có thể đi kèm những triệu chứng nào?

3.1. Đau tai, đau đầu

Một số dây thần kinh ở vùng họng có liên kết chặt chẽ với tai và vùng đầu mặt. Do đó, khi họng bị viêm hoặc tổn thương, cảm giác đau có thể lan tỏa lên tai hoặc thái dương, khiến người bệnh tưởng lầm bị viêm tai hoặc đau đầu không rõ nguyên nhân.

3.2. Khàn tiếng hoặc mất tiếng

Nếu tình trạng khó nuốt đau họng liên quan đến vùng thanh quản, người bệnh có thể bị khàn tiếng, nói khó hoặc mất tiếng tạm thời. Đây là dấu hiệu thường gặp trong viêm thanh quản hoặc u thanh quản.

3.3. Sốt, ớn lạnh

Viêm nhiễm cấp tính như viêm họng, viêm amidan hoặc VA thường gây sốt cao kèm theo ớn lạnh, mệt mỏi, đau nhức cơ thể. Những biểu hiện này giúp phân biệt với các nguyên nhân cơ học như dị vật hay u lành.

3.4. Hơi thở có mùi, tiết nhiều đờm

Hơi thở hôi, đờm đặc hoặc có mủ thường là biểu hiện đi kèm trong trường hợp viêm họng do vi khuẩn hoặc trào ngược kéo dài. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang có phản ứng viêm hoặc bội nhiễm.

4. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Không phải tất cả các trường hợp khó nuốt đau họng đều cần điều trị y tế ngay. Tuy nhiên, nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu dưới đây, bạn không nên trì hoãn việc đi khám:

– Khó nuốt kéo dài hơn một tuần và có xu hướng nặng dần

– Đau họng dữ dội, lan ra tai, gây khó ngủ

– Khó thở, cảm giác như có vật cản trong cổ họng

– Khàn tiếng, mất giọng kéo dài trên 2 tuần

– Sụt cân nhanh chóng nhưng không rõ nguyên nhân

– Nuốt đau kèm theo ho ra máu hoặc đờm màu lạ

Việc khám sớm giúp phát hiện các bệnh lý nghiêm trọng ngay từ giai đoạn đầu, từ đó tăng khả năng điều trị thành công.

5. Phương pháp chẩn đoán khó nuốt đau họng hiện nay

5.1. Khám lâm sàng và nội soi tai mũi họng

Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng họng, cổ, hạch bạch huyết và thực hiện nội soi mềm để đánh giá niêm mạc họng, thanh quản, tìm dấu hiệu viêm, u hoặc dị vật.

5.2. Nội soi tiêu hóa

Khi bệnh nhân có biểu hiện kèm theo ợ nóng, buồn nôn hoặc ho về đêm, nội soi dạ dày – thực quản là phương pháp hiệu quả giúp phát hiện tổn thương niêm mạc do axit dạ dày gây ra.

5.3. Đo áp lực nhu động thực quản HRM

Là phương pháp hiện đại giúp đánh giá hoạt động của các cơ vòng thực quản và nhu động thực quản. HRM đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán các rối loạn vận động thực quản như co thắt thực quản, achalasia – những nguyên nhân phổ biến gây khó nuốt.

5.4. Đo pH thực quản 24 giờ

Phương pháp này giúp xác định mức độ trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản trong vòng 24 giờ, từ đó đánh giá chính xác mối liên hệ giữa triệu chứng đau họng, khó nuốt và bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).

6. Điều trị khó nuốt đau họng như thế nào cho hiệu quả?

6.1. Điều trị nguyên nhân

Viêm họng do vi khuẩn: dùng kháng sinh theo đơn

– Trào ngược dạ dày: sử dụng thuốc ức chế tiết axit, kết hợp thay đổi lối sống

– Dị vật: lấy dị vật tại cơ sở y tế

– Khối u: điều trị theo phác đồ chuyên khoa ung bướu (phẫu thuật, xạ trị, hóa trị tùy giai đoạn)

6.2. Hỗ trợ giảm đau và phục hồi

Song song với điều trị nguyên nhân, người bệnh có thể súc họng bằng nước muối ấm, uống nước ấm, tránh thực phẩm cay, chua, cứng và giữ ấm vùng cổ. Nên nghỉ ngơi nhiều, hạn chế nói để vùng họng có thời gian hồi phục.

7. Cách phòng ngừa tình trạng khó nuốt đau họng tái phát

7.1. Duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh

Ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ chất, luyện tập thể thao đều đặn sẽ giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ viêm họng và rối loạn tiêu hóa.

7.2. Hạn chế sử dụng chất kích thích

Thuốc lá, rượu bia, cà phê đều là tác nhân gây kích ứng niêm mạc họng và dạ dày. Việc hạn chế hoặc loại bỏ chúng sẽ giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài.

7.3. Khám sức khỏe định kỳ

Nên kiểm tra định kỳ tai mũi họng, nội soi dạ dày – thực quản nếu có tiền sử trào ngược, viêm họng kéo dài để kịp thời phát hiện những vấn đề tiềm ẩn.

Khó nuốt đau họng tưởng chừng là triệu chứng nhỏ, nhưng lại có thể là tín hiệu đầu tiên cảnh báo một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Việc chủ động lắng nghe cơ thể, đi khám đúng lúc và chăm sóc sức khỏe một cách toàn diện là cách tốt nhất để sống khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh lý nguy hiểm.