Khó chịu vì ợ chua trào ngược ? Đây là điều bạn cần biết ngay

Không chỉ gây cảm giác khó chịu vùng ngực và cổ họng, ợ chua trào ngược nếu kéo dài còn ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày và tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe.

1. Ợ chua trào ngược là gì và vì sao ngày càng phổ biến?

Ợ chua trào ngược là hiện tượng dịch tiêu hóa từ dạ dày, chủ yếu là axit hydrochloric, men pepsin và đôi khi cả thức ăn, bị đẩy ngược lên thực quản. Tình trạng này gây ra cảm giác nóng rát, đắng miệng, buồn nôn hoặc đau rát vùng ngực. Không còn là triệu chứng hiếm gặp, hiện nay, tình trạng ợ chua trào ngược xuất hiện ở nhiều lứa tuổi, từ người trẻ, dân văn phòng đến người cao tuổi.

Điểm đáng chú ý là triệu chứng này ban đầu thường chỉ gây khó chịu nhẹ, dễ bị xem nhẹ. Tuy nhiên, nếu xuất hiện thường xuyên và không được xử lý đúng cách, nó có thể tiến triển thành bệnh lý mạn tính, thậm chí gây tổn thương nghiêm trọng đến thực quản và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

1.1. Cơ chế gây ra ợ chua trào ngược

Thực quản là ống dẫn nối từ miệng xuống dạ dày, nơi có một cơ vòng gọi là cơ vòng thực quản dưới (LES). Bình thường, sau khi thức ăn đi xuống dạ dày, cơ vòng này sẽ đóng lại để ngăn dòng dịch tiêu hóa trào ngược. Tuy nhiên, khi cơ vòng bị suy yếu hoặc hoạt động không đúng, axit và men tiêu hóa sẽ thoát ra khỏi dạ dày và đi ngược lên thực quản, gây nên cảm giác ợ chua.

1.2. Ợ chua trào ngược có phải là bệnh?

Nếu tình trạng ợ chua chỉ xuất hiện thỉnh thoảng, đặc biệt sau các bữa ăn lớn, nhiều dầu mỡ hoặc khi nằm ngay sau khi ăn, thì có thể chỉ là phản ứng sinh lý bình thường. Tuy nhiên, khi ợ chua xuất hiện thường xuyên, kèm theo các biểu hiện như nóng rát ngực, khó nuốt, ho đêm hay khàn tiếng, thì rất có thể bạn đang gặp phải bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) và cần được thăm khám sớm.

2. Nguyên nhân dẫn đến ợ chua trào ngược

Tình trạng này thường là kết quả của sự kết hợp giữa thói quen sống không lành mạnh và yếu tố bệnh lý nền. Việc xác định chính xác nguyên nhân đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả.

2.1. Thói quen ăn uống không khoa học

Một số thói quen ăn uống phổ biến nhưng gây hại cho hệ tiêu hóa bao gồm: ăn quá nhanh, ăn nhiều vào buổi tối, thường xuyên tiêu thụ thực phẩm chiên xào, cay nóng, uống nước có gas, cà phê hay rượu bia. Những yếu tố này làm tăng áp lực dạ dày, gây rối loạn cơ vòng thực quản, khiến axit dễ dàng trào ngược lên trên.

2.2. Căng thẳng kéo dài và rối loạn thần kinh thực vật

Áp lực công việc, thiếu ngủ, lo âu hoặc trầm cảm đều ảnh hưởng đến hệ thần kinh – đặc biệt là dây thần kinh phế vị, vốn kiểm soát các hoạt động tiêu hóa. Khi bị rối loạn, nhu động dạ dày bị thay đổi, dẫn đến tình trạng trào ngược và ợ chua kéo dài.

2.3. Một số bệnh lý tiêu hóa

Các bệnh như viêm dạ dày, viêm loét dạ dày tá tràng, thoát vị hoành hoặc nhiễm vi khuẩn HP đều có thể làm suy yếu lớp niêm mạc dạ dày, tăng tiết axit hoặc làm giảm chức năng co bóp của dạ dày. Hệ quả là thức ăn và dịch tiêu hóa dễ bị ứ đọng và trào ngược ngược lên thực quản.

2.4. Tác động của thuốc và lối sống ít vận động

Một số loại thuốc như thuốc huyết áp, an thần, giảm đau NSAID… có thể làm giãn cơ vòng thực quản hoặc tăng tiết axit. Bên cạnh đó, lối sống ít vận động, thường xuyên ngồi lâu sau ăn cũng làm tăng nguy cơ bị ợ chua trào ngược.

3. Dấu hiệu nhận biết ợ chua trào ngược cần lưu ý

Không phải ai cũng nhận ra các dấu hiệu cảnh báo trào ngược dạ dày, nhất là khi chúng khởi phát âm thầm. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, bạn có thể nhận ra một số triệu chứng đặc trưng như sau:

3.1. Cảm giác nóng rát vùng ngực, đặc biệt là sau khi ăn

Đây là biểu hiện phổ biến nhất, cảm giác bỏng rát thường xuất hiện sau bữa ăn từ 30 phút đến 1 giờ, có thể lan lên cổ hoặc họng. Khi nằm, triệu chứng này rõ rệt hơn do trọng lực không thể ngăn axit trào ngược.

3.2. Ợ chua nhiều lần trong ngày, có thể kéo dài nhiều tuần

Người bệnh thường cảm thấy vị chua, đắng ở miệng, đặc biệt vào sáng sớm hoặc sau các bữa ăn nhiều dầu mỡ. Tình trạng này lặp lại liên tục có thể khiến mất cảm giác ngon miệng và gây sút cân.

3.3. Ho khan, khàn tiếng, đau họng kéo dài

Axit trào ngược có thể gây kích ứng thanh quản, khiến người bệnh ho khan từng cơn hoặc mất tiếng, nhất là khi nói nhiều hoặc về đêm. Nhiều trường hợp bị chẩn đoán nhầm với viêm họng thông thường.

3.4. Cảm giác nuốt vướng, đầy bụng, chướng hơi

Thức ăn chậm tiêu hóa, dịch tiêu hóa trào ngược lên cổ họng khiến người bệnh có cảm giác như có vật mắc ở cổ, nuốt khó, bụng căng tức dù ăn ít.

4. Phương pháp chẩn đoán ợ chua trào ngược chính xác hiện nay

Để chẩn đoán chính xác tình trạng ợ chua trào ngược, bác sĩ thường chỉ định các phương pháp chuyên sâu nhằm xác định nguyên nhân và mức độ tổn thương.

4.1. Nội soi thực quản dạ dày tá tràng.

Đây là cách giúp quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản và dạ dày, từ đó phát hiện tổn thương viêm, loét, trợt hoặc các dấu hiệu bất thường khác. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ sinh thiết niêm mạc để đánh giá mức độ tổn thương hoặc tìm vi khuẩn HP.

4.2. Đo pH thực quản 24 giờ

Phương pháp này được sử dụng để xác định mức độ axit trào ngược, giúp theo dõi liên tục nồng độ axit trong thực quản, từ đó xác định xem các triệu chứng người bệnh gặp phải có liên quan đến trào ngược axit hay không. Đây là xét nghiệm đặc biệt hữu ích trong các trường hợp trào ngược không có tổn thương rõ ràng trên nội soi.

4.3. Đo áp lực thực quản (HRM)

Đây là kỹ thuật giúp đánh giá chức năng co bóp và hoạt động của cơ vòng thực quản dưới. Phương pháp này thường được chỉ định khi người bệnh có biểu hiện nuốt nghẹn, đau sau xương ức hoặc điều trị trào ngược không hiệu quả. HRM hỗ trợ xác định các rối loạn vận động thực quản, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp hơn.

Việc lựa chọn phương pháp chẩn đoán nào sẽ phụ thuộc vào triệu chứng, tiền sử bệnh lý và đánh giá lâm sàng của bác sĩ chuyên khoa. Người bệnh nên đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và thực hiện các kỹ thuật này một cách an toàn, chính xác.

5. Giải pháp xử lý tình trạng ợ chua trào ngược hiệu quả

Để kiểm soát tình trạng này, người bệnh cần có sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, điều trị bằng thuốc và theo dõi sức khỏe định kỳ.

5.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt hàng ngày

Đây là nền tảng quan trọng nhất để cải thiện tình trạng ợ chua trào ngược.

– Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa, không ăn quá no

– Tránh nằm ngay sau ăn, nên đi bộ nhẹ nhàng 20–30 phút

– Giữ cân nặng hợp lý, hạn chế thức ăn cay, chua, béo

– Tránh xa các loại rượu bia, thuốc lá, nước có gas

5.2. Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Các loại thuốc thường được bác sĩ kê đơn cho tình trạng ợ chua trào ngược bao gồm:

– Thuốc trung hòa axit: giảm cảm giác nóng rát nhanh chóng

– Thuốc ức chế bơm proton (PPI): ngăn chặn tiết axit hiệu quả

– Thuốc tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc dạ dày – thực quản

Không nên tự ý dùng thuốc kéo dài nếu không có chỉ định y tế, vì có thể gây tác dụng phụ hoặc làm che lấp các bệnh lý nghiêm trọng hơn.

6. Cách phòng ngừa ợ chua trào ngược hiệu quả, lâu dài

6.1. Giữ tinh thần thoải mái, giảm tình trạng stress

Thư giãn tinh thần, ngủ đủ giấc, tập luyện thể dục nhẹ nhàng giúp hệ thần kinh ổn định, hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả hơn.

6.2. Không bỏ bữa, không ăn quá sát giờ ngủ

Dạ dày hoạt động tốt nhất khi có lịch trình ổn định. Ăn quá trễ hoặc nhịn đói kéo dài đều gây rối loạn tiết axit và dễ dẫn đến ợ chua.

6.3. Khám sức khỏe tiêu hóa định kỳ

Nếu bạn có tiền sử viêm dạ dày, trào ngược hoặc có người thân mắc bệnh về tiêu hóa, hãy chủ động đi khám sớm. Phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả và tiết kiệm chi phí điều trị lâu dài.

Ợ chua trào ngược là vấn đề tiêu hóa phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều hệ lụy nếu không được kiểm soát đúng cách. Việc thay đổi thói quen sống, ăn uống khoa học, kết hợp theo dõi y tế định kỳ sẽ giúp bạn không chỉ cải thiện triệu chứng mà còn bảo vệ sức khỏe tiêu hóa lâu dài. Khi thấy các dấu hiệu kéo dài, đừng chần chừ – hãy tìm đến chuyên khoa tiêu hóa để được tư vấn cụ thể.