5 lý do khiến bé còi xương và cách phòng tránh hiệu quả

Bé còi xương không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với trí tuệ và sức khỏe lâu dài của trẻ. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu còi xương và hiểu rõ nguyên nhân giúp cha mẹ có hướng can thiệp kịp thời, hỗ trợ bé phát triển toàn diện. Vậy làm sao để nhận biết bé bị còi xương? Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân kết hợp gây ra.. Hãy cùng Thu Cúc TCI khám phá kỹ hơn trong bài viết dưới đây nhé!

1. Bé còi xương là gì?

Bé còi xương là tình trạng trẻ phát triển không bình thường về hệ xương do thiếu hụt vitamin D, canxi hoặc photpho – những vi chất cần thiết cho quá trình hình thành và phát triển xương. Trẻ bị còi xương thường thấp bé, chậm lớn, kèm theo nhiều biểu hiện bất thường về vận động, giấc ngủ và tiêu hóa. Tình trạng này thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nhất là trong giai đoạn từ 6 tháng đến 2 tuổi – khi cơ thể bước vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ và cần lượng dinh dưỡng cùng khoáng chất cho xương lớn nhất.

2. Dấu hiệu bé còi xương thường gặp

Phát hiện sớm các dấu hiệu còi xương ở trẻ nhỏ là bước quan trọng giúp cha mẹ kịp thời điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và chăm sóc toàn diện, từ đó hỗ trợ bé phát triển khỏe mạnh, hạn chế các di chứng về sau. Dưới đây là các dấu hiệu thường gặp và dễ dàng quan sát ở trẻ:

2.1. Bé chậm lẫy, bò, đứng, đi là dấu hiệu phổ biến cho thấy bé còi xương

Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết sớm ở trẻ còi xương là chậm phát triển vận động, thể hiện qua việc bé chậm đạt các mốc quan trọng như: 3 tháng chưa biết lẫy, 6 tháng chưa ngồi vững, 9–12 tháng chưa đứng được hoặc chưa có phản xạ tập đi. Nguyên nhân thường là do thiếu hụt vitamin D và canxi – hai vi chất quan trọng cho sự phát triển hệ xương và cơ. Khi xương yếu, cơ bắp kém săn chắc, bé không đủ sức nâng cơ thể để vận động như các bạn cùng trang lứa.

2.2. Ra mồ hôi trộm, nhất là vào ban đêm, dù thời tiết không quá nóng

Đây là dấu hiệu rất phổ biến ở trẻ còi xương, ngay cả khi thời tiết mát mẻ và bé không vận động nhiều. Mồ hôi thường ra nhiều ở các vùng như đầu, trán, gáy, lưng và ngực. Mồ hôi làm bé cảm thấy khó chịu, dễ tỉnh giấc, ngủ không sâu, và quấy khóc. Tình trạng này có thể liên quan đến sự rối loạn chuyển hóa canxi do thiếu vitamin D, ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh thực vật.

2.3. Rụng tóc hình vành khăn

Dấu hiệu này rất dễ nhận thấy ở trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 1 tuổi: bé thường bị rụng tóc sau gáy tạo thành hình vành khăn. Nguyên nhân có thể do bé ra nhiều mồ hôi gây ngứa ngáy, thường xuyên cọ đầu vào gối hoặc do thiếu vitamin D ảnh hưởng đến sự phát triển của nang tóc. Nếu thấy tóc bé rụng không đều, nhất là ở vùng sau gáy, cha mẹ nên đưa con đi kiểm tra sớm để xác định rõ nguyên nhân.

2.4. Thóp rộng và chậm liền

Ở trẻ sơ sinh, thóp trước thường khép lại vào khoảng 12–18 tháng tuổi. Tuy nhiên, ở trẻ còi xương, thóp có thể rộng hơn bình thường, mềm, lõm nhẹ ở giữa và khép lại chậm hơn do xương sọ phát triển không kịp vì thiếu khoáng chất, khiến quá trình cốt hóa bị trì hoãn.

2.5. Xương hộp sọ mềm, biến dạng đầu

Cấu trúc xương yếu khiến hộp sọ của trẻ còi xương dễ bị biến dạng, như đầu bẹt phía sau hoặc nghiêng về một bên, trán dô, đầu to bất thường do xương sọ phát triển lệch lạc, thậm chí có cảm giác mềm khi ấn tay lên. Tình trạng này không chỉ làm mất cân đối về ngoại hình mà còn có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động và sự phát triển trí tuệ của trẻ nếu không được can thiệp sớm.

2.6. Bụng ỏng, chân vòng kiềng

Đây là biểu hiện dễ nhận thấy ở giai đoạn trẻ bắt đầu biết đi, khi bụng phình to, nhô ra phía trước do cơ thành bụng yếu và chân cong hình chữ O hoặc X (chân vòng kiềng). Nguyên nhân là do hệ cơ – xương chưa đủ vững chắc để nâng đỡ trọng lượng cơ thể. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể ảnh hưởng đến dáng đi, tư thế, gây lệch trục cơ thể hoặc vẹo cột sống.

2.7. Thường xuyên quấy khóc, dễ giật mình và ngủ không sâu giấc

Trẻ còi xương thường xuyên quấy khóc vô cớ, dễ cáu gắt, hay giật mình khi ngủ, khó ngủ hoặc ngủ rất ngắn và không sâu giấc. Đây là những biểu hiện thần kinh dễ gặp do thiếu hụt vitamin D và canxi ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Những biểu hiện này có thể là do hệ thần kinh trung ương bị kích thích bởi sự thiếu hụt canxi và vitamin D, dẫn tới mất cân bằng điện giải. Nếu kéo dài, giấc ngủ không chất lượng cũng làm ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và thể chất của trẻ.

3. Nguyên nhân khiến bé còi xương

3.1.Thiếu vitamin D là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng bé còi xương

Đây là yếu tố quan trọng giúp cơ thể hấp thu canxi và photpho. Trẻ thiếu vitamin D thường do ít tắm nắng, sinh vào mùa đông, sống ở đô thị thiếu ánh sáng, hoặc mẹ thiếu vitamin D trong thai kỳ và khi cho con bú.

3.2. Thiếu canxi và photpho

Khẩu phần ăn nghèo dưỡng chất, thiếu sữa, thực phẩm giàu canxi, hoặc cai sữa sớm nhưng ăn dặm không đúng cách đều khiến trẻ không được cung cấp đủ khoáng chất cần thiết cho xương phát triển.

3.3. Trẻ sinh non, nhẹ cân

Do không tích lũy đủ khoáng chất trong thai kỳ nên các bé này có nguy cơ cao bị còi xương nếu không được chăm sóc dinh dưỡng đặc biệt sau sinh.

3.4. Rối loạn hấp thu

Một số bệnh lý như tiêu chảy kéo dài, viêm ruột, dị ứng đạm sữa bò hay rối loạn chuyển hóa bẩm sinh khiến trẻ hấp thu kém dưỡng chất dù ăn uống đầy đủ.

3.5. Thiếu vận động

Ít vận động, không được massage, chơi ngoài trời hay tập luyện phù hợp khiến quá trình khoáng hóa xương kém hiệu quả, giảm hấp thu vitamin D từ ánh nắng, làm tăng nguy cơ còi xương.

4. Khi nào cần đưa bé đi khám?

Cha mẹ nên đưa bé đến khám bác sĩ chuyên khoa nếu:

– Bé có nhiều dấu hiệu nghi ngờ còi xương như kể trên.

– Bé phát triển chiều cao, cân nặng chậm hơn hẳn so với bảng chuẩn WHO.

– Bé thường xuyên bị ốm vặt, tiêu hóa kém, biếng ăn kéo dài.

Việc thăm khám sớm giúp xác định chính xác nguyên nhân và mức độ còi xương, từ đó có hướng điều trị hiệu quả nhất.

Trẻ còi xương là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu cha mẹ hiểu rõ nguyên nhân và chủ động trong cách chăm sóc. Từ việc bổ sung đầy đủ vitamin D, canxi, cho trẻ tắm nắng hợp lý đến xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học và tăng cường vận động – tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bé phát triển xương chắc khỏe. Hy vọng với 5 lý do thường gặp và giải pháp phòng tránh trong bài viết, cha mẹ sẽ có thêm kiến thức để đồng hành cùng con lớn khôn khỏe mạnh mỗi ngày.