Hóc dị vật ở đường thở – Tai nạn cần cảnh giác

Hóc dị vật ở đường thở có thể trở thành tình trạng khẩn cấp y tế khiến người bị nạn ngạt thở trong vòng vài phút. Hiểu biết đúng đắn về vấn đề này không chỉ giúp phòng ngừa mà còn có thể cứu nguy cho những người xung quanh chúng ta. Không ít trường hợp hóc dị vật đường thở đã khiến nạn nhân rơi vào tình trạng ngạt thở, suy hô hấp, thậm chí tử vong chỉ trong vài phút. Tai nạn này có thể xảy ra bất cứ lúc nào, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người già, hoặc cả những người trưởng thành khi bất cẩn trong ăn uống.

1. Hóc dị vật ở đường thở là gì?

Hóc dị vật đường thở là tình trạng dị vật – thường là thức ăn, vật nhỏ hoặc chất lỏng – lọt vào đường hô hấp (từ thanh quản đến khí quản và phế quản), cản trở luồng không khí lưu thông. Khác với hóc ở thực quản, dị vật tại đường thở ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hô hấp và có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được xử trí kịp thời trong nhiều trường hợp đặc biệt.

Tình trạng hóc có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thường phổ biến hơn với:
– Trẻ em từ 6 tháng đến 3 tuổi – do thói quen ngậm đồ vật.
– Người cao tuổi – phản xạ nuốt kém hoặc có bệnh lý thần kinh.
– Mọi đối tượng có thói quen vừa ăn vừa cười, nói chuyện hoặc bất cẩn khi ăn uống.

2. Mức độ nguy hiểm của hóc dị vật đường thở

2.1. Vì sao hóc dị vật ở đường thở lại nguy hiểm?

Đường thở là nơi duy trì sự sống thông qua việc cung cấp oxy cho cơ thể. Trong tình huống hóc đặc biệt, khi bị dị vật cản trở, luồng khí bị ngăn lại, gây thiếu oxy nhanh chóng, ảnh hưởng đến các cơ quan quan trọng như tim và não. Chỉ sau 3 – 5 phút ngưng thở, não đã có thể bị tổn thương nghiêm trọng.

Tùy vào vị trí và tính chất của dị vật, hậu quả của vấn đề dị vật đường thở có thể bao gồm:
– Ngạt thở cấp tính, tím tái, tử vong nếu không xử trí kịp.
– Viêm phổi kéo dài gây ra bởi việc hít phải dị vật hoặc chất lỏng vào đường hô hấp.
– Hình thành ổ mủ trong phổi (áp xe phổi) và tình trạng viêm phế quản kéo dài không dứt.
– Giảm khả năng trao đổi khí kéo dài khiến chức năng hô hấp bị suy giảm nghiêm trọng.

2.2. Những biến chứng có thể gặp nếu không lấy dị vật kịp thời

Khi dị vật không được loại bỏ hoàn toàn hoặc để lâu ngày trong đường thở, người bệnh có thể đối mặt với:

– Viêm nhiễm kéo dài tại vị trí dị vật mắc.
– Sẹo xơ đường thở gây hẹp khí quản.
– Tái nhiễm nhiều lần, ho khan kéo dài không rõ nguyên nhân.
– Trường hợp người bệnh bị biến chứng dị vật đường thở nặng có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết.

3. Nhận biết sớm dấu hiệu hóc dị vật đường thở

Dị vật ở đường thở có biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi, vị trí dị vật và kích thước dị vật. Tuy nhiên, một số triệu chứng điển hình có thể giúp nhận diện sớm:

3.1. Dấu hiệu ở trẻ nhỏ

– Đột ngột ho dữ dội, đỏ mặt, sau đó tím tái.
– Khó thở, thở rít, lồng ngực co kéo mạnh.
– Quấy khóc, nôn trớ, bỏ ăn.
– Nếu dị vật lớn: trẻ không thể khóc, tím môi, lịm dần.

3.2. Dấu hiệu ở người lớn

– Cảm giác nghẹn, không thở được, ho sặc sụa.
– Khàn tiếng, khó nói, thở khò khè.
– Đau ngực, khó chịu vùng cổ họng.
– Trong trường hợp nhẹ hơn, người bệnh có thể chỉ có cảm giác vướng, ho kéo dài không rõ nguyên nhân.

4. Hóc dị vật ở đường thở cần xử trí như thế nào?

4.1. Nguyên tắc xử trí ban đầu

Ngay khi phát hiện người bị hóc dị vật, cần đánh giá mức độ nguy hiểm:

– Nếu người bệnh vẫn nói được, ho được → khuyến khích tiếp tục ho mạnh để tự đẩy dị vật ra.
– Nếu không thở được, tím tái, bất tỉnh → cần xử trí khẩn cấp và gọi cấp cứu.

4.2. Một số biện pháp sơ cứu thường dùng

Sơ cứu đúng cách sẽ giúp tăng khả năng sống sót trước khi đến cơ sở y tế. Một số kỹ thuật sơ cứu khi hóc dị vật đường thở thường được áp dụng gồm:

Với trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi:

– Đặt trẻ úp lên tay hoặc đùi, đầu thấp hơn thân.
– Dùng gót tay vỗ mạnh 5 lần vào lưng giữa 2 xương bả vai.
– Nếu chưa hiệu quả, lật trẻ lại và ấn ngực 5 lần tại vị trí giữa xương ức.

Với trẻ lớn và người lớn: Có thể áp dụng nghiệm pháp Heimlich:
– Đứng phía sau người bị hóc.
– Vòng tay qua bụng người bệnh, đặt nắm tay trên rốn nhưng dưới xương ức.
– Dùng lực kéo mạnh hướng lên để tạo áp lực đẩy dị vật ra ngoài.

Lưu ý: Không dùng tay móc miệng nếu không nhìn thấy rõ dị vật vì có thể đẩy dị vật sâu hơn.

5. Khi nào cần đến cơ sở y tế?

5.1. Can thiệp chuyên môn

Ngay cả khi đã sơ cứu thành công, người bệnh vẫn nên đến bệnh viện kiểm tra vì dị vật có thể chưa ra hết hoặc đã gây tổn thương trong đường thở. Những trường hợp bắt buộc phải thăm khám gồm:

– Ho kéo dài sau khi nghi có hóc.
– Thở khò khè, khàn tiếng không rõ nguyên nhân.
– Xuất hiện sốt, viêm nhiễm đường hô hấp sau vài ngày hóc dị vật.

5.2. Chẩn đoán và điều trị

Bác sĩ sẽ thực hiện một số bước sau để xác định và lấy dị vật:

– Nội soi khí – phế quản: giúp quan sát trực tiếp và gắp dị vật.
– Chụp X-quang phổi: xác định vị trí dị vật nếu là chất cản quang (kim loại, xương,…).
– CT scan: áp dụng khi cần hình ảnh chi tiết trong trường hợp nghi ngờ tổn thương.

Tùy trường hợp, bác sĩ sẽ gắp dị vật qua nội soi mềm hoặc nội soi cứng. Trường hợp nặng có thể cần mở khí quản cấp cứu để duy trì hô hấp.

6. Phòng tránh hóc dị vật ở đường thở như thế nào?

Dự phòng vẫn là biện pháp quan trọng nhất để hạn chế tai nạn hóc dị vật. Cần lưu ý:

– Không cho trẻ nhỏ chơi các vật có kích thước nhỏ như nút áo, pin tròn, đồ chơi lắp ráp nhỏ.
– Trẻ ăn phải luôn được giám sát, không cho ăn các loại hạt tròn cứng (như lạc, hạt dưa) trước 3 tuổi.
– Tránh việc không tập trung và cười đùa khi ăn.
– Với người cao tuổi, nên kiểm tra răng miệng, hạn chế thức ăn dai, cứng, khó nuốt.

Ngoài ra, hãy thăm khám định kỳ nếu từng có tiền sử hóc dị vật hoặc có biểu hiện bất thường kéo dài sau một lần nghi ngờ hóc.

Hóc dị vật ở đường thở không chỉ là tai nạn thường gặp mà còn là tình huống có thể cướp đi sinh mạng chỉ trong tích tắc nếu không nhận biết và xử trí đúng cách. Đặc biệt ở trẻ nhỏ và người già – những đối tượng dễ bị tổn thương – thì việc phòng ngừa, giám sát kỹ càng và thăm khám kịp thời là điều bắt buộc. Khi có nghi ngờ dù là nhỏ nhất, đừng chần chừ – hãy đến cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra toàn diện, tránh biến chứng đáng tiếc từ hóc dị vật đường thở.