Tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường (Bộ Y tế)

Tiền đái tháo đường là giai đoạn cảnh báo quan trọng trước khi bệnh đái tháo đường thực sự xuất hiện, thường âm thầm và ít biểu hiện rõ rệt. Việc nhận biết sớm dựa trên tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường giúp người bệnh kịp thời thay đổi lối sống, kiểm soát đường huyết và giảm nguy cơ biến chứng lâu dài.

1. Các tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường theo hướng dẫn của Bộ Y tế

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường gồm:

Rối loạn glucose huyết lúc đói (IFG – Impaired Fasting Glucose)

Rối loạn glucose huyết lúc đói là tình trạng lượng đường trong máu đo khi nhịn đói từ 8–14 giờ cao hơn bình thường nhưng chưa đủ tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường.

Theo tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường, glucose huyết tương lúc đói dao động từ 100–125 mg/dL (5,6–6,9 mmol/L). Đây là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang bắt đầu mất khả năng điều chỉnh đường huyết và cần can thiệp sớm bằng thay đổi lối sống, chế độ ăn và tập luyện.

Rối loạn dung nạp glucose (IGT – Impaired Glucose Tolerance)

Rối loạn dung nạp glucose xảy ra khi cơ thể không xử lý tốt lượng đường đưa vào sau bữa ăn hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose. Theo tiêu chuẩn tiền đái tháo đường, glucose huyết tương 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp 75g đường uống dao động từ 140–199 mg/dL (7,8–11 mmol/L).

Xét nghiệm này giúp đánh giá khả năng cơ thể điều chỉnh đường huyết sau bữa ăn và phát hiện những người có nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường.

HbA1c tăng vừa phải

HbA1c phản ánh mức đường huyết trung bình trong 2–3 tháng gần nhất. Khi HbA1c nằm trong khoảng 5,7–6,4% (39–47 mmol/mol), người bệnh được xem là có chẩn đoán tiền đái tháo đường.

tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường — Chẩn đoán tiền đái tháo đường dựa trên chỉ số HbA1c

Đây là một trong những tiêu chuẩn của chẩn đoán tiền đái tháo đường mà Bộ Y tế khuyến nghị, đặc biệt hữu ích trong việc theo dõi lâu dài và phát hiện sớm những người có nguy cơ cao.

Tóm lại, chỉ cần xuất hiện một trong các rối loạn trên là đủ để thực hiện chẩn đoán tiền đái tháo đường Bộ Y tế. Việc phát hiện sớm theo tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường giúp người bệnh kịp thời thay đổi thói quen, kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường thực sự. Trong thực hành, xét nghiệm glucose huyết lúc đói 2 lần hoặc đo HbA1c tại phòng xét nghiệm chuẩn hóa quốc tế là phương pháp đơn giản, hiệu quả để thực hiện chẩn đoán.

2. So sánh tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường ADA 2024 và thực tế áp dụng tại Việt Nam

Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) 2024 đưa ra các tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường dựa trên các xét nghiệm đường huyết và A1C. Cụ thể:

Đường huyết lúc đói (FPG): 100–125 mg/dL (5,6–6,9 mmol/L), được gọi là rối loạn đường huyết lúc đói (IFG).
Đường huyết sau 2 giờ (2-h PG) trong OGTT 75g: 140–199 mg/dL (7,8–11,0 mmol/L), hay rối loạn dung nạp glucose (IGT).
A1C: 5,7–6,4% (39–47 mmol/mol).

Các tiêu chí này phản ánh mức đường huyết trung bình hoặc khả năng dung nạp glucose bất thường trước khi bệnh tiến triển thành đái tháo đường thực sự. ADA nhấn mạnh rằng FPG, OGTT và A1C phản ánh những khía cạnh khác nhau của chuyển hóa glucose, nên việc lựa chọn xét nghiệm phù hợp tùy thuộc vào từng cá nhân và hoàn cảnh lâm sàng.

Tại Việt Nam, trong các hướng dẫn chẩn đoán và quản lý bệnh tiểu đường, các tiêu chuẩn tiền đái tháo đường chủ yếu dựa trên đường huyết lúc đói và OGTT. Việc sử dụng A1C để chẩn đoán tiền đái tháo đường chưa phổ biến rộng rãi do chi phí cao và khả năng tiếp cận hạn chế, nhất là ở các cơ sở y tế tuyến cơ sở. Cụ thể:

FPG được sử dụng rộng rãi vì xét nghiệm đơn giản, chi phí thấp và dễ thực hiện.
OGTT được khuyến cáo khi cần đánh giá chính xác nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ cao.
A1C chủ yếu được áp dụng tại các bệnh viện tuyến trên hoặc trung tâm chuyên khoa, ít được dùng làm xét nghiệm sàng lọc thường quy.

So sánh tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường ADA 2024 và thực tế áp dụng tại Việt Nam có thể thấy:

Về tiêu chuẩn: Việt Nam về cơ bản áp dụng ngưỡng FPG và OGTT tương tự ADA, nhưng ít sử dụng A1C cho chẩn đoán tiền đái tháo đường do hạn chế về chi phí và cơ sở vật chất.
Về thực tế áp dụng: Ở Việt Nam, việc chẩn đoán tiền đái tháo đường chủ yếu dựa trên FPG và OGTT, trong khi ADA 2024 khuyến nghị cả FPG, OGTT và A1C để đánh giá đầy đủ hơn.
Ưu điểm của A1C: Không cần nhịn ăn, ổn định hơn trước phân tích, phản ánh glucose trung bình 2–3 tháng, nhưng nhạy cảm kém hơn so với FPG và OGTT.
Khuyến nghị thực tiễn: Ở Việt Nam, có thể kết hợp FPG hoặc OGTT cho sàng lọc rộng rãi, và sử dụng A1C ở các trung tâm y tế đủ điều kiện để đánh giá nguy cơ tiến triển chính xác hơn.

Tóm lại, các tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường của ADA 2024 cung cấp một khung toàn diện, nhưng thực tế tại Việt Nam vẫn ưu tiên các xét nghiệm đường huyết cơ bản (FPG, OGTT) do tính khả thi và chi phí, trong khi A1C vẫn còn hạn chế trong ứng dụng sàng lọc. Việc lựa chọn phương pháp xét nghiệm nên dựa trên nguy cơ bệnh nhân, điều kiện cơ sở y tế và mục tiêu dự phòng tiến triển thành đái tháo đường.

Việc nắm rõ tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường giúp mỗi người chủ động kiểm soát sức khỏe, phát hiện sớm các rối loạn đường huyết và giảm nguy cơ tiến triển thành tiểu đường type 2. Thực hiện lối sống lành mạnh, theo dõi chỉ số đường huyết định kỳ và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế là những bước thiết yếu để phòng ngừa hiệu quả tình trạng này.

Nguồn thông tin tham khảo: Bộ Y tế, Diabetesjournals.org