Nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn và yếu tố tăng nguy cơ

Nứt kẽ hậu môn là bệnh lý khá phổ biến, gây đau rát, chảy máu và khó chịu mỗi khi đi đại tiện. Tình trạng nứt kẽ này mặc dù không ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, nhưng nếu không được điều trị sớm có thể kéo dài, tái phát nhiều lần và chuyển sang mạn tính. Việc hiểu rõ nguyên nhân nứt kẽ hậu môn là yếu tố quan trọng giúp người bệnh chủ động phòng ngừa và điều chỉnh thói quen sinh hoạt hợp lý để bảo vệ sức khỏe vùng hậu môn – trực tràng.

1. Nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn thường gặp

1.1. Tình trạng táo bón và thói quen rặn mạnh khi đi đại tiện

Táo bón và thói quen rặn quá mức khi đại tiện là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến nứt kẽ hậu môn. Khi phân quá cứng, khô và kích thước lớn, người bệnh thường phải rặn mạnh để tống phân ra ngoài. Lực tác động cơ học này khiến niêm mạc hậu môn bị kéo giãn, rách và chảy máu. Tình trạng táo bón kéo dài còn khiến vết nứt khó lành, dễ tái phát, gây đau rát mỗi khi đi đại tiện.

1.2. Tiêu chảy kéo dài cũng là nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn

Trái ngược với táo bón, tiêu chảy cũng là một trong những nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn đáng chú ý. Việc đi ngoài quá thường xuyên khiến vùng hậu môn phải chịu ma sát liên tục, dễ kích ứng và viêm nhiễm. Lâu dần, lớp niêm mạc mỏng ở khu vực này bị tổn thương và rách, tạo thành vết nứt nhỏ nhưng rất đau rát.

1.3. Chấn thương vùng hậu môn

Các tác động cơ học mạnh như quan hệ tình dục qua đường hậu môn, đưa dị vật vào hậu môn hoặc tai nạn trong sinh hoạt có thể gây tổn thương trực tiếp niêm mạc. Ngoài ra, trong quá trình sinh nở, khi sản phụ phải rặn mạnh hoặc thai nhi có kích thước lớn, cơ vòng hậu môn bị giãn quá mức cũng dễ xuất hiện vết nứt. Đây là lý do phụ nữ sau sinh thường có nguy cơ cao bị nứt kẽ hậu môn hơn so với nam giới.

1.4. Một số trường hợp nứt kẽ do ảnh hưởng trong thai kỳ và sau sinh

Ở phụ nữ mang thai, áp lực từ thai nhi lên vùng chậu và hậu môn tăng dần theo thời gian, khiến lưu thông máu bị cản trở, gây phù nề và viêm nhẹ niêm mạc hậu môn. Sau sinh, quá trình rặn đẻ mạnh cùng việc thay đổi hormone làm cơ hậu môn yếu đi, khiến vùng niêm mạc dễ bị tổn thương và nứt rách.

2. Một số yếu tố khác “đứng sau” nứt kẽ hậu môn

2.1. Thói quen ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học

Chế độ ăn ít rau xanh, thiếu chất xơ và nước là một trong những yếu tố làm gia tăng nguy cơ nứt kẽ hậu môn. Khi cơ thể không đủ nước, phân trở nên khô cứng, gây khó khăn khi đi đại tiện. Ngoài ra, việc thường xuyên ăn đồ cay nóng, chiên rán hoặc thực phẩm chế biến sẵn làm kích ứng niêm mạc ruột, khiến quá trình tiêu hóa trở nên bất thường, góp phần hình thành vết nứt.

2.2. Vệ sinh vùng hậu môn không đúng cách

Thói quen sử dụng giấy vệ sinh thô cứng hoặc lau chùi mạnh tay sau mỗi lần đi ngoài có thể gây tổn thương lớp niêm mạc mỏng manh quanh hậu môn. Việc không vệ sinh sạch sẽ sau đại tiện cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, khiến vùng da này dễ viêm nhiễm, dẫn đến nứt hoặc rách.

2.3. Cơ vòng hậu môn căng cứng

Một số người có tình trạng tăng trương lực cơ vòng hậu môn, khiến khu vực này luôn trong trạng thái co thắt. Khi đi đại tiện, cơ vòng không giãn nở linh hoạt khiến niêm mạc hậu môn phải chịu áp lực lớn, rất dễ bị rách và khó lành lại. Nếu không được điều chỉnh, tình trạng này có thể khiến bệnh trở nên mạn tính và gây đau đớn kéo dài.

2.4. Tổn thương sau phẫu thuật

Sau các can thiệp ngoại khoa vùng hậu môn – trực tràng như phẫu thuật cắt trĩ, bóc áp xe hoặc lấy dị vật, các vết sẹo hình thành có thể làm giảm độ đàn hồi niêm mạc. Khi đại tiện, vùng sẹo không co giãn tốt khiến vết thương dễ rách, hình thành nứt kẽ hậu môn thứ phát.

2.5. Bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể

Ngoài các yếu tố trên, một số bệnh lý mạn tính như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn, ung thư hậu môn hay các bệnh lây truyền qua đường tình dục (giang mai, lậu, HIV) cũng có thể là nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn. Những bệnh này làm thay đổi cấu trúc và sức đề kháng của niêm mạc, khiến khu vực hậu môn dễ bị tổn thương, viêm loét và chậm lành.

3. Cần làm gì khi có dấu hiệu nứt kẽ hậu môn?

Khi nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ như sưng đau vùng hậu môn, người bệnh không nên tự điều trị tại nhà. Thay vào đó, cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và chẩn đoán chính xác. Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vết nứt kẽ bằng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh phù hợp để xác định và điều trị phù hợp

Việc phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả hơn, hạn chế biến chứng. Sau điều trị, người bệnh cần giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ, ăn uống giàu chất xơ, uống nhiều nước và tái khám đúng lịch hẹn.

Có nhiều nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn khác nhau, trong đó táo bón mạn tính, tiêu chảy kéo dài và chấn thương vùng hậu môn là phổ biến nhất. Để phòng ngừa, mỗi người cần duy trì thói quen ăn uống lành mạnh, uống đủ nước, bổ sung chất xơ và vệ sinh vùng hậu môn đúng cách. Khi có biểu hiện đau rát, chảy máu hoặc ngứa hậu môn kéo dài, cần đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị, tránh để bệnh tiến triển nặng và gây biến chứng.