Viêm loét dạ dày tá tràng tuy không phải là bệnh lý ác tính, nhưng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Vậy bệnh lý viêm loét dạ dày tá tràng là gì, những dấu hiệu nào cần cảnh giác, làm sao để phát hiện sớm và điều trị hiệu quả?

1. Hiểu về bệnh: Viêm loét dạ dày tá tràng là gì?

Viêm loét dạ dày tá tràng là tình trạng lớp niêm mạc trong cùng của dạ dày hoặc tá tràng (phần đầu tiên của ruột non) bị tổn thương do các yếu tố như acid dịch vị, vi khuẩn, thuốc hoặc stress. Khi lớp bảo vệ bị bào mòn, các ổ loét hình thành và gây đau rát, khó chịu vùng bụng trên.

Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ ai nhưng phổ biến nhất ở người trưởng thành, đặc biệt là người có thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh hoặc lạm dụng thuốc giảm đau. Loét tá tràng thường gặp hơn loét dạ dày, nhưng cả hai đều tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nếu không được điều trị kịp thời.

Viêm loét dạ dày tá tràng là tình trạng lớp niêm mạc trong cùng của dạ dày hoặc tá tràng bị tổn thương

2. Nguyên nhân nào gây nên bệnh lý viêm loét ở dạ dày và tá tràng?

2.1. Nhiễm khuẩn Helicobacter pylori gây ra phần lớn các ca viêm loét dạ dày tá tràng

Vi khuẩn HP là thủ phạm chính gây ra phần lớn các ca viêm loét dạ dày tá tràng hiện nay. Chúng sống trong lớp nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày, tiết ra urease làm trung hòa acid, đồng thời gây viêm và phá hủy mô niêm mạc.

Vi khuẩn HP có thể lây qua đường miệng – miệng, phân – miệng hoặc qua dụng cụ ăn uống không sạch. Việc sống chung với HP trong thời gian dài mà không điều trị có thể dẫn đến loét mạn tính, thậm chí ung thư dạ dày.

2.2. Sử dụng thuốc kháng viêm, giảm đau dài ngày

Các thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) như aspirin, ibuprofen, naproxen… làm suy yếu hàng rào bảo vệ niêm mạc dạ dày. Khi sử dụng kéo dài hoặc không đúng chỉ định, những thuốc này có thể gây loét, thậm chí chảy máu dạ dày.

Người cao tuổi, bệnh nhân xương khớp hoặc người tự ý dùng thuốc giảm đau là nhóm nguy cơ cao nhất.

2.3. Sử dụng chất kích thích có thể gây ra viêm loét dạ dày tá tràng

Rượu và thuốc lá đều gây kích ứng niêm mạc dạ dày: Rượu làm tăng tiết acid, điều này có thể gây viêm và cản trở phục hồi mô tổn thương. Thuốc lá chứa nicotine làm giảm lưu lượng máu đến dạ dày, cản trở quá trình tái tạo mô.

Việc duy trì thói quen này lâu dài khiến niêm mạc bị bào mòn dần, dẫn đến loét.

Rượu làm tăng tiết acid, điều này có thể gây viêm và cản trở phục hồi mô tổn thương

2.4. Căng thẳng tâm lý kéo dài

Stress làm cơ thể tiết cortisol, từ đó kích thích dạ dày tiết nhiều acid hơn. Đồng thời, stress cũng ảnh hưởng đến nhu động tiêu hóa, làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày và khiến các triệu chứng viêm loét thêm nặng.

2.5. Chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học

Ăn uống thất thường, bỏ bữa, ăn nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ, thức khuya, ăn khuya thường xuyên hay nằm ngay sau ăn là những yếu tố làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng.

Những thói quen này làm rối loạn quá trình tiết acid, gây ra sự mất cân bằng giữa các yếu tố có khả năng tấn công (acid, pepsin…) và các cơ chế bảo vệ niêm mạc (chất nhầy, bicarbonat, tuần hoàn máu niêm mạc). Hệ quả là niêm mạc bị tổn thương, tạo điều kiện cho các ổ loét hình thành.

3. Nhận biết những triệu chứng của tình trạng viêm loét dạ dày tá tràng

3.1. Đau vùng thượng vị

Cơn đau thường âm ỉ, nóng rát, đôi khi lan ra sau lưng. Cơn đau xuất hiện khi đói hoặc vài giờ sau ăn. Với loét tá tràng, cơn đau thường giảm sau khi ăn, ngược lại, với loét dạ dày, đau thường tăng sau ăn.

3.2. Chướng bụng, đầy hơi

Người bệnh có cảm giác bụng căng tức, đầy hơi, ăn không ngon miệng. Điều này là do dạ dày tiêu hóa kém, thức ăn tồn đọng lâu hơn bình thường.

3.3. Buồn nôn và nôn

Viêm loét có thể gây cảm giác buồn nôn, đặc biệt khi đói hoặc sau ăn no. Một số người có thể bị nôn ra thức ăn cũ, dịch chua hoặc đắng.

3.4. Ợ hơi, ợ chua, nóng rát ngực

Thức ăn kèm acid dịch vị trào ngược lên thực quản gây ợ hơi, ợ chua. Người bệnh cũng có thể cảm thấy nóng rát vùng thượng vị hoặc sau xương ức, đặc biệt rõ khi nằm.

3.5. Mệt mỏi, sụt cân, mất ngủ

Do ăn uống kém và đau kéo dài về đêm, người bệnh có thể bị mất ngủ, cơ thể mệt mỏi, suy nhược. Nếu ổ loét chảy máu âm thầm, người bệnh có thể bị thiếu máu, da xanh, chóng mặt.

Viêm loét có thể gây cảm giác buồn nôn, đặc biệt khi đói hoặc sau ăn no

4. Biến chứng nếu bệnh lý viêm loét dạ dày tá tràng không điều trị

Viêm loét nếu không được kiểm soát sớm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

– Xuất huyết tiêu hóa: Nôn ra máu, đi ngoài phân đen, chóng mặt, tụt huyết áp.

– Thủng dạ dày: Gây đau bụng dữ dội, bụng cứng như gỗ, cần cấp cứu ngay.

– Hẹp môn vị: Làm tắc đường ra của dạ dày, gây nôn, chướng bụng.

– Ung thư dạ dày: Nguy cơ tăng cao nếu nhiễm HP lâu dài và không được điều trị triệt để.

5. Phương pháp điều trị bệnh lý viêm loét dạ dày tá tràng: Những điều cần biết

Trong điều trị bất kỳ bệnh lý nào, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời luôn mang lại kết quả khả quan hơn. Đối với viêm loét, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng, hỏi kỹ về triệu chứng, tiền sử bệnh lý và có thể chỉ định thêm cận lâm sàng cần thiết. Dựa vào nguyên nhân và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ cá thể hóa phác đồ điều trị cho từng người bệnh.

5.1. Một số hướng điều trị

– Sử dụng thuốc theo chỉ định y khoa: Tùy vào tình trạng bệnh, bác sĩ có thể kê kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn Helicobacter pylori (nếu có), thuốc ức chế tiết acid, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày, hoặc thuốc chống co thắt để giảm đau và cải thiện tiêu hóa.

– Xây dựng lối sống lành mạnh: Việc ăn uống điều độ, nghỉ ngơi hợp lý đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình phục hồi. Người bệnh nên ăn đúng giờ, không bỏ bữa, tránh để dạ dày rơi vào trạng thái trống rỗng quá lâu. Tránh ăn quá no và nên dành thời gian nghỉ ngơi sau bữa ăn.

– Tuyệt đối tránh xa chất kích thích: Thuốc lá, rượu bia và cà phê là những “kẻ thù” nguy hiểm đối với niêm mạc dạ dày. Việc loại bỏ chúng khỏi cuộc sống hằng ngày sẽ góp phần ngăn ngừa bệnh tiến triển và tái phát.

– Tập luyện thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập vừa sức như đi bộ, yoga, hít thở sâu giúp giảm căng thẳng và kích thích nhu động tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn.

– Giữ tinh thần tích cực: Căng thẳng tâm lý là một yếu tố nguy cơ thúc đẩy bệnh tái phát. Do đó, hãy duy trì tâm trạng thư giãn, ngủ đủ giấc và tránh lo âu kéo dài.

5.2. Lưu ý khi ăn uống

– Nên nấu thực phẩm chín kỹ, mềm, dễ nhai, dễ tiêu. Tránh các món sống, tái.

– Ăn ngay sau khi chế biến, hạn chế hâm lại nhiều lần hoặc để qua đêm.

– Ưu tiên chọn nguyên liệu tươi, có nguồn gốc rõ ràng và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Viêm loét dạ dày tá tràng là bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Chủ động nhận biết các dấu hiệu cảnh báo, xây dựng lối sống lành mạnh và tuân thủ đúng phác đồ điều trị sẽ giúp người bệnh nhanh chóng cải thiện triệu chứng, hạn chế biến chứng nguy hiểm