Ợ chua là một hiện tượng phổ biến mà hầu hết ai cũng từng gặp ít nhất một lần trong đời. Tuy nhiên, khi ợ chua xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài, nó không chỉ gây khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Vậy tại sao lại bị ợ chua? Bài viết này sẽ giải thích chi tiết nguyên nhân phổ biến bạn không thể bỏ qua và cách chẩn đoán cũng như gợi ý điều trị.
Menu xem nhanh:
1. Tại sao lại bị ợ chua? Hiểu đúng về hiện tượng này
Ợ chua là tình trạng dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát ở vùng ngực hoặc cổ họng. Hiện tượng này thường đi kèm với mùi chua khó chịu do axit dạ dày.
1.1. Tại sao axit dạ dày lại trào ngược gây ợ chua?
Axit dạ dày đóng vai trò tiêu hóa thức ăn nhưng khi trào ngược lên thực quản, nó gây kích ứng niêm mạc, dẫn đến cảm giác nóng rát và ợ chua. Điều này xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới (LES) – bộ phận ngăn cách thực quản và dạ dày – bị suy yếu hoặc hoạt động không hiệu quả.
1.2. Phân biệt ợ chua thông thường và bệnh lý
– Ợ chua thông thường: Xảy ra sau khi ăn no, ăn nhiều đồ cay, chua hoặc nằm ngay sau khi ăn.
– Ợ chua bệnh lý: Xuất hiện thường xuyên, không liên quan đến bữa ăn, kèm theo các triệu chứng như đau ngực, ho, hoặc khó nuốt.
2. Nguyên nhân bạn không thể bỏ qua khi bị ợ chua
Có nhiều yếu tố dẫn đến ợ chua, từ thói quen ăn uống không lành mạnh đến các bệnh lý tiềm ẩn. Dưới đây là 5 nguyên nhân phổ biến nhất:
2.1. Chế độ ăn uống giải thích tại sao lại bị ợ chua
Thói quen ăn uống là một trong những lý do chính giải thích tại sao lại bị ợ chua. Các loại thực phẩm như đồ chiên rán, thức ăn cay, chua, hoặc nhiều dầu mỡ đều có thể kích thích dạ dày tiết axit quá mức, dẫn đến trào ngược.
– Đồ uống có ga và caffeine: Cà phê, trà đặc, nước ngọt có ga làm giảm áp lực cơ vòng thực quản dưới, dễ gây ợ chua.
– Ăn khuya hoặc ăn quá no: Khi dạ dày đầy, áp lực tăng lên, khiến axit dễ trào ngược.
Ăn quá no cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến ợ chua
2.2. Stress kéo dài
Stress không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn tác động tiêu cực đến hệ tiêu hóa. Khi căng thẳng, cơ thể kích thích sản sinh hormone cortisol, làm tăng tiết axit dạ dày và giảm hiệu quả hoạt động của cơ vòng thực quản.
2.3. Thói quen sinh hoạt không lành mạnh
– Nằm ngay sau khi ăn: Tư thế nằm làm giảm hiệu quả đóng mở của cơ vòng thực quản, dễ gây trào ngược axit.
– Mặc quần áo bó sát: Áp lực từ quần áo chật có thể làm tăng áp lực ổ bụng, thúc đẩy hiện tượng trào ngược.
2.4. Tại sao lại bị ợ chua: Bệnh lý dẫn đến ợ chua
Nếu bạn bị ợ chua kéo dài, rất có thể nguyên nhân đến từ các bệnh lý như:
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
GERD, hay trào ngược dạ dày thực quản, là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ợ chua mạn tính. Bệnh xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới (LES) bị suy yếu, khiến dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Điều này không chỉ gây ợ chua mà còn dẫn đến các triệu chứng như nóng rát ngực (ợ nóng), đau họng, ho mãn tính, và cảm giác khó nuốt.
Người mắc GERD thường cảm thấy triệu chứng nặng hơn khi nằm hoặc cúi người, do áp lực từ dạ dày tác động mạnh lên thực quản. Nếu không được điều trị kịp thời, GERD có thể gây ra viêm thực quản, hẹp thực quản và thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
GERD, hay trào ngược dạ dày thực quản, là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ợ chua mạn tính
Viêm loét dạ dày – tá tràng
Tình trạng viêm loét ở niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng cũng có thể là nguyên nhân khiến bạn bị ợ chua. Khi niêm mạc bị tổn thương, dạ dày có xu hướng tăng tiết axit, làm gia tăng khả năng trào ngược.
Ngoài ợ chua, người bệnh thường kèm theo các triệu chứng như đau thượng vị (đau bụng trên), đầy hơi, buồn nôn, và chán ăn. Viêm loét dạ dày – tá tràng thường liên quan đến nhiễm vi khuẩn H. pylori hoặc sử dụng thuốc kháng viêm kéo dài.
Viêm thực quản
Viêm thực quản là tình trạng viêm hoặc tổn thương ở niêm mạc thực quản, thường xảy ra do axit dạ dày trào ngược lên hoặc nhiễm trùng. Viêm thực quản không chỉ gây ợ chua mà còn làm bạn cảm thấy đau khi nuốt, khô họng, và khó nuốt thức ăn.
Nếu không điều trị, viêm thực quản có thể dẫn đến hẹp thực quản, gây ra tình trạng nuốt nghẹn, hoặc làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thực quản.
Hội chứng Zollinger-Ellison
Hội chứng Zollinger-Ellison là một tình trạng hiếm gặp nhưng có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra ợ chua kéo dài. Bệnh lý này xuất hiện khi các khối u (gastrinoma) kích thích dạ dày tiết ra lượng lớn axit vượt mức bình thường.
Người mắc hội chứng Zollinger-Ellison không chỉ bị ợ chua mà còn có nguy cơ cao bị viêm loét dạ dày tá tràng nặng. Việc chẩn đoán và điều trị sớm hội chứng này rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Thoát vị cơ hoành
Thoát vị cơ hoành xảy ra khi một phần của dạ dày đẩy lên qua lỗ cơ hoành và nằm trong khoang ngực. Điều này khiến áp lực trong ổ bụng thay đổi, làm cơ vòng thực quản dưới suy yếu và dẫn đến trào ngược axit.
Bệnh nhân thoát vị cơ hoành thường bị ợ chua kéo dài, đau ngực, và khó thở, đặc biệt khi nằm hoặc sau bữa ăn no. Tình trạng này nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến các tổn thương nghiêm trọng ở thực quản.
2.5. Ảnh hưởng của thuốc và yếu tố khác
Một số loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), hoặc thuốc điều trị huyết áp có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới. Ngoài ra, phụ nữ mang thai hoặc người thừa cân béo phì cũng dễ bị ợ chua do áp lực lên dạ dày tăng cao.
3. Chẩn đoán tại sao lại bị ợ chua bằng cách nào?
Việc chẩn đoán nguyên nhân gây ợ chua đòi hỏi sự kết hợp giữa khai thác tiền sử bệnh, thăm khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu:
– Khai thác tiền sử và thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về thói quen ăn uống, sinh hoạt, tần suất và mức độ ợ chua. Đồng thời, kiểm tra vùng bụng và ngực để phát hiện bất thường.
– Nội soi tiêu hóa: Phương pháp phổ biến để quan sát niêm mạc dạ dày và thực quản, phát hiện tổn thương, viêm loét hoặc khối u.
– Đo pH thực quản 24 giờ: Giúp xác định mức độ trào ngược axit trong ngày, đặc biệt hữu ích khi nội soi không cho thấy tổn thương rõ ràng.
– Đo áp lực và nhu động thực quản: Đánh giá chức năng cơ vòng thực quản dưới và nhu động thực quản, từ đó xác định bất thường gây trào ngược.
– Xét nghiệm Helicobacter pylori: Xác định sự hiện diện của vi khuẩn H. pylori, nguyên nhân gây viêm loét dạ dày liên quan đến ợ chua.
Các phương pháp này giúp phát hiện sớm nguyên nhân gây ợ chua và ngăn ngừa biến chứng, đặc biệt với các triệu chứng kéo dài hoặc nghiêm trọng.
TCI là một trong các đơn vị tiên phong ứng dụng đo pH thực quản 24h và đo HRM
4. Giải pháp khắc phục hiện tượng ợ chua hiệu quả
3.1. Thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt
– Ăn uống điều độ: Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no hoặc quá đói.
– Tránh thực phẩm gây kích thích: Giảm thiểu đồ cay, chua, béo, và đồ uống có ga.
– Duy trì tư thế đúng: Không nằm ngay sau khi ăn, kê cao gối khi ngủ để giảm trào ngược.
3.2. Quản lý stress
Tập luyện yoga, thiền hoặc các kỹ thuật thư giãn giúp kiểm soát căng thẳng, từ đó giảm nguy cơ ợ chua.
3.3. Điều trị bệnh lý dạ dày
Nếu ợ chua liên quan đến các bệnh lý như trào ngược dạ dày, viêm loét dạ dày, bạn cần thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị đúng cách. Các phương pháp phổ biến bao gồm:
– Sử dụng thuốc kháng axit: Giảm tiết axit và trung hòa axit dư thừa.
– Phẫu thuật: Chỉ định trong trường hợp bệnh lý nghiêm trọng không đáp ứng với thuốc.
3.4. Điều chỉnh lối sống
– Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Nicotine và cồn đều có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản.
– Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm áp lực lên dạ dày, hạn chế nguy cơ trào ngược.
Hiện tượng ợ chua có thể xuất phát từ những nguyên nhân rất đơn giản như chế độ ăn uống không lành mạnh, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng. Việc hiểu rõ tại sao lại bị ợ chua sẽ giúp bạn có hướng điều chỉnh kịp thời, cải thiện chất lượng cuộc sống và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
