Ợ nóng thực quản: Cảnh báo bệnh trào ngược không thể xem nhẹ

Trong cuộc sống hiện đại với nhịp sống bận rộn và chế độ ăn uống thất thường, tình trạng ợ nóng thực quản ngày càng trở nên phổ biến. Đây không chỉ là một triệu chứng khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng, đặc biệt là trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp bạn tránh được nhiều biến chứng nguy hiểm và cải thiện rõ rệt chất lượng cuộc sống.

1. Ợ nóng thực quản là gì?

Ợ nóng thực quản là cảm giác nóng rát, thường xuất hiện sau xương ức và lan lên cổ họng. Người bệnh mô tả như có “lửa đốt” trong ngực, đặc biệt sau khi ăn no, nằm xuống hoặc cúi người. Đây là một triệu chứng điển hình của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản, xảy ra khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây kích thích niêm mạc thực quản vốn rất nhạy cảm với môi trường axit.

2. Nguyên nhân gây ợ nóng thực quản

Tình trạng ợ nóng thực quản có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, bao gồm cả yếu tố sinh lý và bệnh lý:

–  Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến ợ nóng thực quản. Cơ vòng dưới thực quản (LES) – van ngăn giữa thực quản và dạ dày – hoạt động kém khiến axit trào ngược lên thực quản. Axit này gây tổn thương và tạo cảm giác nóng rát sau xương ức.

– Chế độ ăn uống không khoa học: Ăn quá no, ăn đêm, ăn xong nằm ngay. Dùng nhiều thực phẩm kích thích tiết axit như: cà phê, rượu bia, thức ăn cay nóng, đồ chiên rán. Uống nước có gas, hút thuốc lá.

– Béo phì, thừa cân: Mỡ tích tụ ở bụng làm tăng áp lực lên ổ bụng và đẩy axit từ dạ dày lên thực quản, làm trầm trọng thêm tình trạng ợ nóng.

– Mang thai: Phụ nữ mang thai thường bị ợ nóng do thay đổi nội tiết và áp lực từ thai nhi lên dạ dày.

– Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Một số thuốc như thuốc chống viêm NSAID, thuốc chẹn canxi, thuốc giãn cơ có thể làm giãn cơ vòng thực quản dưới và gây trào ngược.

– Bệnh lý khác: Thoát vị hoành, loét dạ dày – tá tràng hoặc nhiễm vi khuẩn HP cũng có thể gây ra triệu chứng ợ nóng thực quản kéo dài.

3. Triệu chứng thường gặp kèm ợ nóng thực quản

Ngoài cảm giác nóng rát sau xương ức, người bệnh còn có thể gặp:

Ợ chua, đắng miệng, đặc biệt sau khi ăn hoặc nằm

Cảm giác nghẹn, vướng ở cổ họng

Ho khan kéo dài, khàn tiếng buổi sáng

Hơi thở có mùi hôi

Buồn nôn hoặc nôn ra dịch chua

Đau ngực dễ nhầm với bệnh tim mạch

Những biểu hiện này nếu xuất hiện thường xuyên (ít nhất 2 lần/tuần) kéo dài trên 2 tuần, cần được thăm khám chuyên khoa để chẩn đoán và điều trị sớm.

4. Biến chứng nguy hểm nếu không điều trị

Ợ nóng thực quản kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn dẫn đến nhiều biến chứng nặng nề:

4.1. Viêm thực quản

Axit dạ dày làm tổn thương niêm mạc thực quản, gây viêm, sưng tấy, thậm chí loét thực quản.

4.2. Hẹp thực quản

Viêm mạn tính làm hình thành mô sẹo, gây hẹp thực quản, dẫn đến khó nuốt, nuốt nghẹn.

4.3. Barrett thực quản

Tình trạng biến đổi bất thường của tế bào niêm mạc thực quản do tiếp xúc lâu dài với axit. Đây là tiền ung thư và có nguy cơ tiến triển thành ung thư biểu mô tuyến thực quản.

4.4. Ảnh hưởng tâm lý và cuộc sống

Ợ nóng thường xuyên ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, sinh hoạt và tinh thần người bệnh. Nhiều người trở nên lo lắng, mất ngủ, giảm năng suất lao động.

5. Phương pháp chẩn đoán ợ nóng thực quản

Để xác định nguyên nhân và mức độ tổn thương, bác sĩ có thể chỉ định:

Nội soi thực quản – dạ dày: Kiểm tra tổn thương, viêm, loét, Barrett

Đo pH thực quản 24h: Đánh giá lượng axit trào ngược

Đo áp lực thực quản (HRM): Kiểm tra chức năng cơ vòng thực quản

Xét nghiệm vi khuẩn HP

Chụp X-quang thực quản có cản quang (trong một số trường hợp đặc biệt)

6. Hướng điều trị ợ nóng thực quản

Tùy vào nguyên nhân và mức độ nặng nhẹ, điều trị ợ nóng thực quản bao gồm thay đổi lối sống, dùng thuốc hoặc can thiệp y tế.

6.1. Điều chỉnhl ối sống

Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no

Không nằm ngay sau ăn, nên đợi ít nhất 2 giờ

Kê cao đầu giường 15–20 cm khi ngủ để hạn chế trào ngược

Giảm cân, duy trì chỉ số BMI hợp lý

Hạn chế thực phẩm kích thích như cà phê, bia rượu, chocolate, hành tỏi

Bỏ thuốc lá, tránh stress

6.2. Dùng thuốc

Các nhóm thuốc phổ biến trong điều trị có thể kể đến:

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) giúp giảm tiết axit hiệu quả

Thuốc kháng H2

Thuốc trung hòa axit (Antacid): Giúp làm dịu triệu chứng nhanh

Thuốc bảo vệ niêm mạc thực quản

Thuốc tăng cường vận động dạ dày – thực quản

6.3. Điều trị bằng can thiệp ngoại khoa (chỉ khi thuốc không hiệu quả)

Một số trường hợp nặng hoặc kháng thuốc có thể cần đến giải pháp điều trị ngoại khoa. Bao gồm thủ thuật nội soi điều trị GERD, hoặc phẫu thuật Nissen fundoplication (Thắt cơ vòng thực quản dưới để ngăn trào ngược).

7. Cách phòng ngừa ợ nóng thực quản tái phát

Dù đã điều trị khỏi, nguy cơ tái phát vẫn cao nếu không duy trì lối sống hợp lý. Một số lời khuyên phòng ngừa:

Ăn đúng giờ, không ăn khuya

Tránh để bụng quá đói hoặc quá no

Uống đủ nước, hạn chế nước ngọt có gas

Tập thể dục nhẹ nhàng, đều đặn

Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu từng bị trào ngược

8. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa nếu gặp các dấu hiệu sau:

Ợ nóng thực quản kéo dài trên 2 tuần

Khó nuốt, nuốt nghẹn, sụt cân không rõ lý do

Đau ngực không đáp ứng thuốc thông thường

Ho khan, khàn tiếng kéo dài

Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen

Chẩn đoán sớm không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn ngăn ngừa nguy cơ ung thư thực quản, một trong những loại ung thư có tiên lượng xấu nếu phát hiện muộn.

Như vậy, ợ nóng thực quản tưởng chừng chỉ là biểu hiện nhẹ của rối loạn tiêu hóa, nhưng thực chất lại có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là trào ngược dạ dày – thực quản. Việc chủ động thăm khám, tuân thủ điều trị và thay đổi lối sống là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.