Ợ chua là bệnh gì? Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Trong cuộc sống hằng ngày, hầu hết chúng ta đều từng trải qua cảm giác ợ chua ít nhất một vài lần, nhất là sau khi ăn no hoặc dùng các món ăn cay, nhiều dầu mỡ. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này xảy ra thường xuyên, kèm theo các triệu chứng khó chịu khác thì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa. Vậy ợ chua là bệnh gì? Làm sao để phân biệt hiện tượng sinh lý thông thường với tình trạng bệnh lý? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết chi tiết dưới đây.

1. Ợ chua là gì?

Ợ chua là hiện tượng khí từ dạ dày thoát ngược lên thực quản và thoát ra ngoài qua miệng, mang theo vị chua hoặc mùi hôi khó chịu. Hiện tượng này xảy ra khi axit dạ dày bị trào ngược do rối loạn tiêu hóa hoặc suy yếu chức năng của cơ thắt thực quản dưới – bộ phận đóng vai trò như “van một chiều” giữa thực quản và dạ dày.

Ợ chua có thể xảy ra riêng lẻ hoặc đi kèm với các triệu chứng khác như:

Đau vùng thượng vị

Ợ nóng, nóng rát sau xương ức

Đầy hơi, chướng bụng

Buồn nôn, nôn

Khó tiêu

Đắng miệng, khàn tiếng

2. Ợ chua là bệnh gì?

Ợ chua không phải là một bệnh lý độc lập, mà là triệu chứng điển hình của nhiều rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh lý khác nhau, phổ biến nhất là:

2.1. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra ợ chua kéo dài. Trào ngược dạ dày – thực quản xảy ra khi cơ thắt thực quản dưới bị yếu, khiến dịch dạ dày chứa axit và men tiêu hóa trào ngược lên thực quản. Người bệnh thường cảm thấy:

Ợ chua, ợ nóng thường xuyên, nhất là sau ăn hoặc khi nằm xuống

Đau rát vùng ngực (sau xương ức)

Khó nuốt, khàn tiếng, ho khan

Cảm giác có đờm ở cổ, buồn nôn

GERD nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến biến chứng như viêm thực quản, hẹp thực quản, Barrett thực quản – một tình trạng tiền ung thư.

2.2. Viêm loét dạ dày – tá tràng
Khi niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị tổn thương do axit, vi khuẩn Helicobacter pylori hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID), người bệnh sẽ có các triệu chứng:

Đau âm ỉ vùng thượng vị

Ợ chua, buồn nôn

Ăn không tiêu, đầy bụng

Nặng hơn có thể nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen

2.3. Rối loạn tiêu hóa
Ăn uống thất thường, căng thẳng, hoặc mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột cũng có thể khiến tiêu hóa hoạt động kém, gây chậm tiêu, đầy hơi và ợ chua. Trường hợp này thường là tạm thời và cải thiện khi thay đổi chế độ ăn.

2.4. Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Người bị IBS thường có biểu hiện đầy bụng, chướng hơi, rối loạn đại tiện (táo bón hoặc tiêu chảy), kèm theo ợ chua, ăn uống khó tiêu.

2.5. Bệnh về túi mật hoặc gan
Một số bệnh lý như sỏi mật, viêm túi mật, gan nhiễm mỡ cũng có thể gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và gián tiếp gây ra triệu chứng ợ chua, khó tiêu sau ăn.

3. Nguyên nhân gây ợ chua thường gặp

Ngoài các bệnh lý kể trên, có nhiều yếu tố nguy cơ hoặc nguyên nhân cơ học gây ợ chua, bao gồm:

Ăn quá no, ăn nhanh, nuốt nhiều không khí

Ăn nhiều thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, nước ngọt có gas, cà phê, rượu bia

Nằm ngay sau khi ăn

Thừa cân, béo bụng, áp lực ổ bụng tăng (phụ nữ mang thai cũng dễ bị ợ chua)

Stress, căng thẳng làm giảm nhu động ruột

Tác dụng phụ của một số thuốc như NSAIDs, thuốc huyết áp

4. Ợ chua có nguy hiểm không?

Thỉnh thoảng bị ợ chua sau một bữa ăn thịnh soạn không phải là điều đáng lo. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này:

Xảy ra liên tục, nhiều lần trong tuần

Ảnh hưởng đến giấc ngủ, ăn uống

Kèm theo đau ngực, sụt cân, buồn nôn kéo dài

Có triệu chứng như nôn ra máu, phân đen

… thì rất có thể bạn đang gặp vấn đề nghiêm trọng về dạ dày – thực quản. Khi đó, bạn cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm như viêm loét, xuất huyết tiêu hóa. Hoặc hẹp thực quản do sẹo, Barrett thực quản – nguy cơ tiến triển thành ung thư

5. Chẩn đoán nguyên nhân gây ợ chua

Để xác định nguyên nhân chính xác, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm và kiểm tra như:

Nội soi dạ dày – thực quản: Kiểm tra tổn thương, loét, khối u, viêm thực quản

Test Hp: Kiểm tra vi khuẩn Helicobacter pylori

Đo pH thực quản: Đánh giá tình trạng trào ngược

Siêu âm bụng: Kiểm tra gan, túi mật

Xét nghiệm máu: Tìm dấu hiệu viêm, thiếu máu, tổn thương gan

6. Điều trị ợ chua như thế nào?

6.1. Điều trị bằng thuốc
Tùy theo nguyên nhân gây ợ chua, bác sĩ có thể chỉ định:

Thuốc ức chế tiết axit: Như omeprazole, esomeprazole, lansoprazole (PPI)

Thuốc trung hòa axit dạ dày: Như magnesium hydroxide, aluminum hydroxide (thuốc kháng axit)

Thuốc bọc niêm mạc dạ dày: Sucralfate

Thuốc tăng nhu động tiêu hóa: Domperidone, metoclopramide

Kháng sinh: Nếu dương tính với vi khuẩn Hp

Lưu ý: Không nên tự ý dùng thuốc kéo dài khi chưa có chẩn đoán chính xác.

6.2. Điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt
Ăn uống khoa học: Tránh ăn quá no, chia nhỏ bữa ăn, không ăn đêm

Tránh thực phẩm kích thích: Rượu bia, cà phê, thức ăn nhiều dầu mỡ, chua cay

Không nằm ngay sau ăn: Nên nghỉ ngơi ít nhất 2–3 tiếng sau ăn

Giữ cân nặng hợp lý, tránh béo phì

Giảm căng thẳng, lo âu

Kê cao đầu khi ngủ nếu thường xuyên bị trào ngược ban đêm

7. Mẹo dân gian giúp giảm ợ chua tại nhà

Một số bài thuốc dân gian có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng ợ chua nhẹ:

Uống nước gừng ấm: Gừng giúp làm dịu dạ dày, giảm tiết axit

Mật ong pha nước ấm: Mật ong có tính kháng khuẩn, giảm viêm niêm mạc

Nước nha đam: Làm mát dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa

Lá tía tô, bạc hà: Có thể sắc uống hoặc dùng làm gia vị giúp tiêu hóa tốt hơn

Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thay thế thuốc điều trị hay tư vấn y khoa.

8. Khi nào cần đến bác sĩ?

Bạn nên đi khám càng sớm càng tốt nếu có các biểu hiện sau:

Ợ chua kéo dài hơn 2 tuần, không cải thiện

Đau dữ dội vùng thượng vị hoặc ngực

Sụt cân không rõ lý do

Khó nuốt, nuốt đau

Nôn ra máu, đi ngoài phân đen

Tiền sử viêm loét dạ dày hoặc có người thân mắc ung thư tiêu hóa

Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm và rút ngắn thời gian phục hồi.

Ợ chua là biểu hiện của nhiều rối loạn và bệnh lý về hệ tiêu hóa, đặc biệt là trào ngược dạ dày – thực quản và viêm loét dạ dày. Nếu xảy ra thường xuyên, kéo dài và ảnh hưởng đến sinh hoạt, bạn không nên xem nhẹ mà cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Việc duy trì một lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, quản lý stress và tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ chính là chìa khóa để kiểm soát và phòng ngừa tình trạng ợ chua hiệu quả.