Nguyên nhân gây viêm thực quản: Điều cần biết để phòng tránh
Viêm thực quản là tình trạng khá phổ biến mà không ít người gặp phải. Bệnh không chỉ gây khó chịu khi ăn uống mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được điều trị sớm. Việc tìm hiểu rõ nguyên nhân gây viêm thực quản giúp bạn chủ động phòng ngừa và điều chỉnh lối sống, hạn chế nguy cơ tái phát.
1. Thế nào là bệnh viêm thực quản?
Thực quản là ống cơ dài nối từ họng xuống dạ dày, có nhiệm vụ vận chuyển thức ăn. Viêm thực quản là tình trạng lớp niêm mạc lót bên trong thực quản bị viêm, sưng đỏ hoặc tổn thương. Khi niêm mạc thực quản bị viêm, người bệnh thường gặp các triệu chứng như nuốt đau, nuốt nghẹn, ợ nóng, đau ngực hoặc trào ngược thức ăn.
Viêm thực quản có nhiều thể khác nhau như: viêm thực quản do trào ngược, viêm thực quản do thuốc, viêm thực quản do nhiễm trùng hoặc dị ứng. Mỗi thể bệnh lại có nguyên nhân khởi phát riêng.
2. Nguyên nhân gây viêm thực quản thường gặp
Dưới đây là những nguyên nhân gây viêm thực quản phổ biến mà các nghiên cứu y khoa đã ghi nhận:
2.1. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến viêm thực quản. Khi cơ vòng thực quản dưới suy yếu, axit và dịch tiêu hóa từ dạ dày trào ngược lên, làm tổn thương niêm mạc thực quản.
Triệu chứng kèm theo: ợ nóng, ợ chua, cảm giác nóng rát sau xương ức.
Nguy cơ tăng nếu bạn thường xuyên ăn no, uống rượu bia, hút thuốc hoặc nằm ngay sau khi ăn.

2.2. Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc, nếu uống không đúng cách (uống khô, không uống với nhiều nước) hoặc dùng kéo dài, có thể gây kích ứng trực tiếp niêm mạc thực quản.
Các thuốc dễ gây viêm gồm:
Thuốc kháng sinh nhóm tetracycline
Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen, naproxen
Thuốc bổ sung kali, sắt
Ảnh hưởng từ thuốc là nguyên nhân gây viêm thực quản mà hiện còn ít được chú ý, dễ bị bỏ qua. Vì vậy, mỗi người nên lưu ý khi sử dụng thuốc, tốt nhất cần dùng thuốc đúng theo y lệnh của bác sĩ.
2.3. Nhiễm trùng
Hệ miễn dịch suy yếu tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus hoặc nấm tấn công thực quản.
Viêm thực quản do nấm Candida: thường gặp ở người bệnh tiểu đường, HIV hoặc đang hóa trị.
Viêm thực quản do virus herpes simplex (HSV): xuất hiện ở người suy giảm miễn dịch.
Mặc dù ít gặp hơn GERD, đây vẫn là nhóm nguyên nhân nguy hiểm.
2.4. Dị ứng thực phẩm (viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan – EoE)
Một số người có cơ địa dị ứng phản ứng mạnh với thực phẩm như sữa, trứng, đậu nành, hải sản, lúa mì… Tình trạng này làm tăng số lượng bạch cầu ái toan ở thực quản, gây viêm mạn tính.
Triệu chứng nổi bật: khó nuốt, thức ăn dễ mắc kẹt trong thực quản.
2.5. Hút thuốc lá và uống rượu bia
Nicotine làm giảm trương lực cơ vòng thực quản dưới, trong khi rượu bia kích thích tiết axit dạ dày. Cả hai yếu tố này vừa làm tăng trào ngược vừa trực tiếp gây kích ứng niêm mạc.
2.6. Tổn thương cơ học
Ăn hoặc nuốt phải vật cứng, xương, dị vật.
Nội soi hoặc đặt ống thông mũi – dạ dày lâu ngày.
Các tổn thương này có thể dẫn tới viêm cấp tính.

3. Yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng bị viêm thực quản
Ngoài nguyên nhân gây viêm thực quản trực tiếp, một số yếu tố làm bạn dễ mắc bệnh hơn gồm:
Thừa cân, béo phì (tăng áp lực ổ bụng, dễ trào ngược)
Mang thai: Giai đoạn mang thai khiến cơ thể thai phụ có những thay đổi. Trong số đó có tình trạng dễ viêm nhiễm hơn khi không mang bầu. Một trong những vấn đề viêm nhiễm có viêm ở thực quản, viêm họng.
Thói quen ăn khuya, ăn sát giờ đi ngủ ở không ít người cũng dễ gây ra tình trạng viêm thực quản.
Chế độ ăn nhiều chất béo, ít chất xơ
Lạm dụng caffeine, nước ngọt có gas
4. Triệu chứng nhận biết viêm thực quản
Khi bị viêm thực quản, tùy nguyên nhân mà triệu chứng có thể khác nhau, nhưng phổ biến nhất gồm:
Nuốt đau, nuốt nghẹn
Đau rát sau xương ức
Ợ chua, ợ hơi
Nóng rát cổ họng
Buồn nôn hoặc nôn
Ho khan kéo dài
Nếu nguyên nhân gây viêm thực quản là do trào ngược, các triệu chứng thường rõ rệt hơn vào ban đêm hoặc sau bữa ăn no.
5. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị thực quản bị viêm
Viêm thực quản nếu kéo dài có thể dẫn đến:
Loét thực quản
Hẹp thực quản (sẹo làm lòng ống hẹp lại)
Barrett thực quản (tiền ung thư)
Chính vì vậy, việc xác định nguyên nhân gây viêm thực quản và điều trị sớm là vô cùng quan trọng.
6. Cách phòng ngừa bệnh lý viêm thực quản
6.1. Điều chỉnh lối sống
Người bị viêm thực quản cần chú ý ăn uống lành mạnh, hạn chế đồ cay, chua, béo. Đồng thời áp dụng những cách sinh hoạt khoa học: Không nằm ngay sau ăn, nên chờ ít nhất 2–3 giờ. Nếu
thừa cân, béo phì cần thực hiện giảm cân đúng cách, lành mạnh. Lưu ý, ngủ với đầu giường nâng cao 10–15 cm nếu bị trào ngược.
6.2. Sử dụng thuốc đúng cách
Uống thuốc với nhiều nước, ngồi hoặc đứng khi uống.
Hạn chế dùng thuốc gây kích ứng nếu không cần thiết, hoặc uống kèm bảo vệ dạ dày theo hướng dẫn bác sĩ.
6.3. Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia
Giảm đáng kể nguy cơ bị viêm thực quản và các bệnh tiêu hóa khác.

7. Khi nào cần đi khám?
Bạn nên đi khám ngay nếu gặp phải các triệu chứng như:
Nuốt đau hoặc khó nuốt kéo dài
Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân
Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen
Triệu chứng không cải thiện sau vài tuần thay đổi chế độ ăn
Khi thăm khám, bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa sẽ xác định nguyên nhân gây viêm thực quản thông qua nội soi thực quản – dạ dày. Cùng với đó có thể cần thực hiện xét nghiệm dịch sinh thiết, test vi khuẩn HP hoặc xét nghiệm máu. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với từng ca bệnh.
Những thông tin trên cho thấy, viêm thực quản không chỉ đơn thuần là một bệnh khó chịu khi ăn uống, mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ nguyên nhân gây viêm thực quản sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học và khám sức khỏe định kỳ là chìa khóa bảo vệ hệ tiêu hóa của bạn.