Liên tục bị khó nuốt ợ hơi: chớ coi thường!

Khó nuốt ợ hơi nếu kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm các bệnh lý về thực quản, dạ dày.

1. Khó nuốt ợ hơi là gì và tại sao chúng thường đi kèm?

Khó nuốt là tình trạng khi bạn cảm thấy việc đưa thức ăn, nước uống hoặc nước bọt từ miệng xuống cổ họng và dạ dày trở nên khó khăn, không trơn tru. Có người mô tả như thể có vật gì đó mắc kẹt giữa cổ. Trong khi đó, ợ hơi xảy ra khi khí trong dạ dày được đẩy ngược lên thực quản rồi thoát ra qua miệng, thường kèm theo cảm giác căng tức vùng bụng trên hoặc ngực.

Mặc dù đây là hai triệu chứng khác nhau, nhưng chúng lại thường xuất hiện cùng nhau ở nhiều người. Sở dĩ có mối liên hệ như vậy là vì cả hai đều có liên quan đến chức năng hoạt động của hệ tiêu hóa trên – từ thực quản đến dạ dày. Khi thực quản gặp vấn đề như viêm, co thắt bất thường, hoặc bị chèn ép, việc nuốt sẽ trở nên khó khăn. Đồng thời, hệ tiêu hóa rối loạn cũng dễ sinh ra hơi, dẫn đến ợ hơi thường xuyên.

Do đó, nếu bạn thường xuyên cảm thấy nuốt khó và đi kèm ợ hơi, đừng vội chủ quan. Đây có thể là cảnh báo sớm cho những rối loạn cần được điều trị sớm, nhằm tránh biến chứng nguy hiểm về sau.

2. Những nguyên nhân phổ biến gây khó nuốt kèm ợ hơi

2.1. Trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng khó nuốt ợ hơi. Khi van tâm vị – van ngăn cách giữa dạ dày và thực quản – hoạt động không hiệu quả, axit và dịch tiêu hóa trong dạ dày có thể bị đẩy ngược lên thực quản. Sự tiếp xúc lặp lại với axit khiến niêm mạc thực quản bị tổn thương, dẫn đến viêm, phù nề, hẹp nhẹ thực quản – gây cảm giác nuốt vướng.

Cùng với đó, áp lực tăng lên trong dạ dày khiến cơ thể phản xạ bằng cách ợ hơi để giảm bớt khí tích tụ. Đặc biệt, sau khi ăn no, nằm ngay hoặc ăn thức ăn nhiều dầu mỡ, tần suất ợ hơi và cảm giác khó nuốt sẽ rõ rệt hơn.

2.2. Rối loạn nhu động thực quản

Thực quản hoạt động như một ống dẫn có lớp cơ co bóp đẩy thức ăn xuống dạ dày. Khi sự co bóp này không diễn ra đồng đều hoặc không đúng lúc, thức ăn có thể bị kẹt lại tại một đoạn nào đó. Kết quả là người bệnh cảm thấy nuốt khó, đôi khi phải nuốt nhiều lần mới trôi.

Rối loạn nhu động cũng khiến không khí dễ tích tụ trong dạ dày hoặc kẹt ở thực quản, gây ra những cơn ợ hơi bất thường, không chỉ xảy ra sau ăn mà cả lúc đói hoặc khi thay đổi tư thế.

2.3. U hoặc hẹp thực quản

Khối u (cả lành tính lẫn ác tính) hoặc tình trạng hẹp thực quản do sẹo sau viêm mạn tính là nguyên nhân nguy hiểm hơn nhưng không hiếm gặp. Những trường hợp này thường gây cảm giác nuốt nghẹn, ban đầu với thức ăn đặc, sau đó là thức ăn lỏng, và cuối cùng là nước cũng khó nuốt. Ợ hơi xuất hiện do khí không được đẩy xuống dạ dày mà bị giữ lại ở đoạn thực quản phía trên vị trí bị hẹp.

2.4. Các nguyên nhân thần kinh

Các bệnh lý như Parkinson, đột quỵ, đa xơ cứng hoặc tổn thương dây thần kinh thực quản có thể khiến việc kiểm soát cơ nuốt gặp trục trặc. Người bệnh không chỉ nuốt khó mà còn thường xuyên bị sặc, ho khi ăn, kèm theo cảm giác đầy tức và ợ hơi vì thức ăn không di chuyển được như bình thường. Đây là nhóm nguyên nhân ít phổ biến hơn nhưng rất đáng lưu ý ở người lớn tuổi hoặc có tiền sử bệnh lý thần kinh.

3. Dấu hiệu đi kèm giúp nhận biết tình trạng cần đi khám sớm

3.1. Khó nuốt kéo dài, tiến triển nặng

Nếu tình trạng nuốt khó không thuyên giảm trong vòng vài ngày, hoặc thậm chí có xu hướng nặng dần – như ban đầu chỉ khó nuốt khi ăn nhanh, về sau ăn chậm vẫn thấy nghẹn, thì đây là dấu hiệu không nên bỏ qua. Đặc biệt nếu bạn phải nhai rất kỹ, uống nước mới nuốt được hoặc thường xuyên phải dừng bữa vì cảm giác mắc nghẹn, hãy chủ động đi kiểm tra sớm.

3.2. Ợ hơi kèm nóng rát hoặc cảm giác nghẹn ngực

Ợ hơi đi kèm cảm giác nóng rát vùng ngực, cảm giác axit lên cổ họng hoặc đắng miệng là dấu hiệu đặc trưng của trào ngược dạ dày thực quản. Lâu dần, tình trạng viêm sẽ ảnh hưởng đến cơ chế nuốt, khiến triệu chứng khó nuốt xuất hiện rõ rệt hơn. Người bệnh cũng có thể cảm thấy đau tức vùng thượng vị, cổ họng bị kích thích, ho khan kéo dài vào ban đêm.

3.3. Giảm cân không rõ nguyên nhân

Giảm cân nhanh trong khi vẫn ăn uống bình thường là dấu hiệu bất thường. Khi đi kèm với khó nuốt và ợ hơi, đây có thể là biểu hiện sớm của một khối u ở thực quản, dạ dày hoặc vùng cổ. Tình trạng này cần được đánh giá toàn diện bằng các kỹ thuật hình ảnh và nội soi.

4. Phân biệt khó nuốt ợ hơi do nguyên nhân lành tính và bệnh lý

4.1. Trường hợp sinh lý

Không phải lúc nào khó nuốt ợ hơi cũng đáng lo. Nếu bạn chỉ thỉnh thoảng gặp tình trạng này, đặc biệt sau các bữa ăn thịnh soạn, dùng nhiều nước có gas hoặc nằm ngay sau khi ăn thì đó có thể là phản ứng bình thường của cơ thể. Khi thay đổi thói quen sinh hoạt, triệu chứng sẽ hết trong thời gian ngắn mà không cần can thiệp y tế.

4.2. Trường hợp bệnh lý

Ngược lại, nếu bạn thường xuyên bị nuốt nghẹn dù ăn nhẹ, hay bị ợ hơi bất kể đói no, kèm cảm giác tức ngực, chướng bụng, mệt mỏi, thì rất có thể bạn đang đối mặt với bệnh lý thật sự. Không nên chủ quan hoặc tự mua thuốc uống kéo dài mà chưa xác định nguyên nhân.

5. Phương pháp chẩn đoán khi nghi ngờ khó nuốt kèm ợ hơi do bệnh lý

5.1. Nội soi thực quản – dạ dày

Là phương pháp đầu tay để phát hiện tổn thương trong thực quản và dạ dày như viêm, loét, hẹp, dị vật hoặc khối u. Kỹ thuật nội soi hiện nay thường được gây tê hoặc gây mê nên ít gây khó chịu, đồng thời có thể sinh thiết nếu nghi ngờ ung thư.

5.2. Đo áp lực thực quản HRM

Giúp phân tích hoạt động co bóp của cơ thực quản trong quá trình nuốt. Phương pháp này có thể phát hiện các rối loạn vận động mà hình ảnh nội soi hoặc X-quang không thể nhìn thấy.

5.3. Đo pH thực quản 24 giờ

Được sử dụng để xác định xem có hiện tượng trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản không, đo mức độ nghiêm trọng và tần suất trào ngược. Đây là bước chẩn đoán quan trọng nếu nghi ngờ trào ngược mạn tính là nguyên nhân chính gây ra khó nuốt ợ hơi.

6. Cách điều trị khó nuốt ợ hơi hiệu quả và an toàn

6.1. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống hàng ngày

Đây là bước điều trị nền tảng và nên áp dụng cho tất cả trường hợp, bao gồm:

– Tránh ăn quá nhanh hoặc quá no trong một lần

– Tránh thức ăn dễ gây kích thích như đồ chiên, cay, chua, nước ngọt có gas

– Không nằm ngay sau khi ăn no, nên kê cao đầu khi ngủ

– Chia nhỏ bữa ăn, ăn đúng giờ

– Uống nước ấm, tránh nước lạnh và có gas

6.2. Dùng thuốc theo chỉ định

Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ có thể kê các loại thuốc phù hợp. Người bệnh cần sử dụng theo đúng loại thuốc và liều lượng mà bác sĩ kê, tránh việc tự ý mua và sử dụng thuốc gây nhiều biến chứng nguy hiểm

6.3. Phẫu thuật hoặc can thiệp ngoại khoa

Nếu điều trị nội khoa không hiệu quả hoặc có bất thường giải phẫu (hẹp, u…), phẫu thuật có thể là giải pháp bắt buộc. Nội soi nong thực quản, cắt khối u hoặc phẫu thuật nissen là những lựa chọn tùy từng nguyên nhân.

7. Làm gì khi bạn bị khó nuốt ợ hơi thường xuyên?

Đừng chần chừ chờ đợi các triệu chứng tự khỏi. Việc kéo dài tình trạng này có thể khiến bệnh tiến triển nặng hơn, việc điều trị cũng phức tạp hơn. Bạn nên:

– Ghi lại các thời điểm xuất hiện triệu chứng

– Theo dõi mối liên quan giữa thức ăn và cơn ợ hơi/nuốt nghẹn

– Đến khám chuyên khoa tiêu hóa hoặc tai mũi họng càng sớm càng tốt

– Tuyệt đối không tự ý mua thuốc uống kéo dài khi chưa có chẩn đoán chính xác

8. Khó nuốt ợ hơi có thể gây biến chứng gì nếu không điều trị?

Khi không được điều trị đúng, khó nuốt có thể dẫn đến giảm cân, thiếu dinh dưỡng, mất nước và suy kiệt. Về lâu dài, trào ngược axit (nếu là nguyên nhân) có thể gây:

– Viêm thực quản mạn tính

– Hẹp thực quản do sẹo

– Barret thực quản – một dạng biến đổi tế bào tiền ung thư

– Ung thư thực quản nếu tổn thương kéo dài không được kiểm soát

9. Cách phòng ngừa hiệu quả khó nuốt kèm ợ hơi từ sớm

– Ăn uống khoa học, tránh để bụng quá đói hoặc quá no

– Hạn chế stress, vì căng thẳng kéo dài làm tăng nguy cơ trào ngược

– Không hút thuốc lá, hạn chế sử dụng rượu bia

– Duy trì cân nặng hợp lý

– Tập thể dục đều đặn hàng ngày để cải thiện chức năng hệ tiêu hóa

– Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm và theo dõi các bất thường

Khó nuốt ợ hơi là biểu hiện không nên xem nhẹ, đặc biệt khi kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu nghiêm trọng khác. Việc lắng nghe cơ thể của bản thân, chủ động đi khám và thay đổi lối sống khoa học là cách tốt nhất để bảo vệ hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể của bạn.