Các cấp độ trào ngược dạ dày: Nhận biết sớm để điều trị hiệu quả

Trào ngược dạ dày – thực quản là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất hiện nay. Tuy nhiên, ít người biết rằng căn bệnh này được chia thành nhiều cấp độ trào ngược dạ dày khác nhau, phản ánh mức độ tổn thương của niêm mạc thực quản và tình trạng bệnh. Việc hiểu rõ từng cấp độ giúp người bệnh nhận biết sớm, điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm như viêm loét thực quản hay ung thư thực quản.

1. Trào ngược dạ dày có mấy cấp độ?

Hiện nay, căn bệnh này được chia thành 4 cấp độ chính (A, B, C, D). Các cấp độ của trào ngược dạ dày được phân loại dựa trên mức độ tổn thương niêm mạc thực quản khi nội soi, thường theo thang điểm Los Angeles (LA Classification) – tiêu chuẩn quốc tế để đánh giá bệnh.
Theo đó, bệnh được chia thành 4 cấp độ chính: A, B, C, D, trong đó A và B là giai đoạn nhẹ, C và D là giai đoạn nặng.

Cụ thể:

Cấp độ A: Có vết trợt niêm mạc nhỏ, ngắn hơn 5mm.

Cấp độ B: Vết trợt dài hơn 5mm nhưng chưa lan rộng giữa hai nếp niêm mạc.

Cấp độ C: Tổn thương lan rộng hơn, liên kết nhiều nếp niêm mạc, nhưng chưa chiếm toàn bộ chu vi thực quản.

Cấp độ D: Vết loét chiếm ít nhất 75% chu vi thực quản – là mức độ nặng nhất, nguy cơ biến chứng cao.

Nhìn chung, các cấp độ của trào ngược dạ dày cho thấy mức tiến triển của bệnh. Nếu phát hiện ở giai đoạn A hoặc B, việc điều trị thường đơn giản hơn, có thể hồi phục hoàn toàn nếu người bệnh tuân thủ đúng hướng dẫn bác sĩ.

2. 3 giai đoạn bệnh trào ngược theo biểu hiện lâm sàng

Nếu xét theo mức độ biểu hiện lâm sàng, người ta còn chia thành 3 giai đoạn bệnh để dễ hiểu hơn:

– Giai đoạn nhẹ (tương đương các cấp độ A – B): Lúc này bệnh nhân thường chỉ thấy ợ nóng, ợ chua, cảm giác nóng rát vùng ngực, đôi khi ho khan hoặc khàn tiếng nhẹ. Tổn thương niêm mạc thực quản còn nhỏ, chưa loét sâu. Đây được xem là giai đoạn “vàng” để can thiệp, vì khả năng hồi phục cao.

– Giai đoạn trung bình (cấp độ B – C):

Triệu chứng xuất hiện thường xuyên hơn, đặc biệt sau khi ăn no hoặc nằm ngay sau bữa ăn. Người bệnh có thể gặp đau rát vùng thượng vị, trào ngược dịch chua lên cổ họng, khó nuốt. Tổn thương niêm mạc bắt đầu lan rộng, nếu không điều trị sẽ tiến triển nhanh.

– Giai đoạn nặng (cấp độ C – D):

Các triệu chứng trở nên dai dẳng, gây viêm loét thực quản, hẹp thực quản, thậm chí Barrett thực quản – tiền ung thư. Người bệnh thường phải dùng thuốc dài hạn hoặc can thiệp y khoa.

Như vậy, dù xét theo y học hay triệu chứng, việc nhận biết sớm các cấp độ trào ngược dạ dày là rất quan trọng để ngăn chặn tiến triển bệnh.

3. Trào ngược dạ dày cấp độ A

Trào ngược dạ dày cấp độ A (hay trào ngược dạ dày thực quản cấp độ A) là giai đoạn dịch axit từ dạ dày bắt đầu trào lên thực quản, gây kích ứng niêm mạc thực quản giai đoạn sớm. Đây là dấu hiệu cảnh báo ban đầu của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Nếu bỏ qua, tình trạng trào ngược kéo dài sẽ khiến niêm mạc thực quản bị viêm, phù nề, dễ tiến triển sang cấp độ B, C, D.

Trào ngược dạ dày cấp độ A là giai đoạn nhẹ nhất của bệnh theo phân loại Los Angeles. Lúc này, vết trợt niêm mạc thực quản có chiều dài nhỏ hơn 5mm, không lan sang các nếp niêm mạc kế cận. Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

Ợ hơi, ợ chua, nóng rát ngực, đặc biệt sau ăn no hoặc khi nằm xuống.

Cổ họng có cảm giác vướng, ho khan nhẹ, khàn tiếng buổi sáng.

Thường không đau rõ, dễ nhầm lẫn với viêm họng hay cảm cúm.

Hướng xử lý: Ở trào ngược dạ dày cấp độ A, người bệnh có thể cải thiện tốt bằng cách:

Điều chỉnh chế độ ăn uống: tránh đồ chiên rán, cay nóng, cà phê, rượu bia.

Ăn đúng giờ, chia nhỏ bữa, không nằm ngay sau ăn.

Duy trì cân nặng hợp lý, hạn chế stress.

Sử dụng thuốc ức chế tiết acid (theo chỉ định bác sĩ).

Nếu được điều trị sớm, người bệnh hoàn toàn có thể khỏi bệnh mà không để lại di chứng.

4. Trào ngược dạ dày cấp độ B

Trào ngược dạ dày cấp độ B là giai đoạn tiếp theo khi tổn thương niêm mạc thực quản dài hơn 5mm, tuy nhiên chưa lan giữa hai nếp niêm mạc. Lúc này, các triệu chứng rõ rệt hơn:

Ợ nóng, ợ chua xảy ra hầu như mỗi ngày.

Cảm giác đau rát vùng thượng vị, khó chịu khi nuốt.

Hôi miệng, buồn nôn, có thể nôn ra dịch chua.

Một số người bị mất ngủ, mệt mỏi do trào ngược ban đêm.

Để điều trị bệnh ở cấp độ này cần kết hợp thuốc và lối sống. Ở giai đoạn này, người bệnh cần được khám chuyên khoa tiêu hóa sớm. Qua đó, nội soi dạ dày là phương pháp vô dùng quan trọng để xác định mức độ tổn thương. Đơn thuốc điều trị được kê thường bao gồm: Thuốc ức chế bơm proton (PPI) giúp giảm tiết acid; Thuốc trung hòa acid hoặc thuốc bảo vệ niêm mạc thực quản.

Đồng thời, người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý: tránh thức ăn kích thích, không mặc quần áo bó, kê cao đầu khi ngủ. Nếu kiểm soát tốt, bệnh có thể ổn định và không tiến triển sang cấp độ nặng hơn.

5. Trào ngược dạ dày cấp độ C

Trào ngược dạ dày cấp độ C là giai đoạn bệnh đã tiến triển nặng, theo phân loại Los Angeles, lúc này các vết trợt niêm mạc lan rộng hơn, kéo dài giữa nhiều nếp niêm mạc thực quản, tuy nhiên chưa chiếm toàn bộ chu vi thực quản. Giai đoạn này, các triệu chứng rõ rệt và dai dẳng:

Ợ nóng, ợ chua xảy ra nhiều lần trong ngày, kể cả khi đói.

Đau rát ngực, cảm giác nóng bỏng sau xương ức kéo dài, đặc biệt về đêm.

Nuốt khó, nuốt đau, có cảm giác vướng nghẹn khi ăn.

Có thể kèm viêm họng mạn tính, khàn tiếng, ho kéo dài, hôi miệng.

– Mức độ tổn thương: Niêm mạc thực quản đã bị loét sâu và lan rộng, dễ chảy máu hoặc phù nề.

Acid trào ngược thường xuyên khiến niêm mạc bị ăn mòn, tăng nguy cơ biến chứng viêm loét thực quản, hẹp thực quản.

– Hướng điều trị: Ở trào ngược dạ dày cấp độ C, người bệnh cần được điều trị tích cực:

Dùng thuốc ức chế bơm proton (PPI) liều cao hoặc kết hợp thuốc kháng histamin H2.

Thuốc bảo vệ niêm mạc thực quản như sucralfate để giúp vùng loét nhanh hồi phục.

Nếu trào ngược nhiều, có thể cân nhắc can thiệp nội soi hoặc phẫu thuật tạo van chống trào ngược.

Duy trì lối sống lành mạnh, ăn đúng bữa, tránh căng thẳng, hạn chế rượu bia.

Nếu không kiểm soát tốt, bệnh rất dễ chuyển sang cấp độ D – giai đoạn nặng nhất.

6. Trào ngược dạ dày cấp độ D

Trào ngược dạ dày cấp độ D là giai đoạn nghiêm trọng nhất, với tổn thương chiếm trên 75% chu vi thực quản. Đây là mức độ cảnh báo nguy cơ biến chứng nguy hiểm như hẹp thực quản, xuất huyết thực quản, Barrett thực quản và thậm chí ung thư thực quản nếu kéo dài.

Dấu hiệu nhận biết: Đau rát dữ dội vùng ngực và thượng vị, đôi khi lan ra sau lưng. Khó nuốt, nuốt nghẹn, cảm giác thức ăn bị mắc lại. Nôn ra máu, đi ngoài phân đen (do xuất huyết niêm mạc). Người bệnh thường bị sụt cân nhanh, mệt mỏi, ăn uống kém. Giọng khàn, ho kéo dài, đặc biệt về đêm.

Nguyên nhân dẫn đến giai đoạn D:

Không điều trị dứt điểm các cấp độ nhẹ hơn (A, B, C).

Thói quen sinh hoạt xấu: ăn khuya, hút thuốc, uống rượu bia.

Sử dụng thuốc chống viêm, giảm đau dài ngày gây kích ứng dạ dày.

Điều trị trào ngược dạ dày cấp độ D: Ở giai đoạn này, việc điều trị chỉ dùng thuốc thường không đủ, cần kết hợp nhiều biện pháp:

Điều trị nội khoa tích cực: Dùng thuốc ức chế acid liều cao kéo dài.

Can thiệp ngoại khoa: Phẫu thuật tạo van chống trào ngược Nissen hoặc nội soi khâu cơ thắt thực quản dưới nếu thuốc không đáp ứng.

Theo dõi định kỳ nội soi thực quản để phát hiện sớm biến chứng Barrett thực quản.

Chế độ sinh hoạt nghiêm ngặt: tránh nằm sau ăn, ăn ít một, không mặc đồ bó chặt, kê cao đầu khi ngủ.

Lưu ý quan trọng: Trào ngược dạ dày cấp độ D không chỉ gây tổn thương cơ học mà còn làm thay đổi cấu trúc tế bào thực quản, vì vậy người bệnh tuyệt đối không tự điều trị tại nhà mà cần theo dõi sát với bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

Tóm lại, việc hiểu rõ các cấp độ trào ngược dạ dày giúp người bệnh nhận biết được tình trạng của mình, từ đó chủ động điều trị sớm, tránh biến chứng nguy hiểm.