Xử trí hóc dị vật đường thở và những lưu ý

Hóc dị vật đường thở là tình trạng y tế khẩn cấp cần được xử trí kịp thời và đúng cách. Việc xử trí hóc dị vật đường thở đúng phương pháp không chỉ ứng dụng trong việc giúp cứu sống nạn nhân mà còn giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Cùng TCI tìm hiểu những thông tin chi tiết về cách nhận biết và những biện pháp xử lý hóc dị vật đường thở hiệu quả, đồng thời chú ý những điều quan trọng trong việc xử lý này.

1. Về hóc dị vật đường thở

1.1. Khái niệm

Hóc dị vật đường thở là tình trạng các vật thể lạ xâm nhập vào đường hô hấp, gây cản trở quá trình thở bình thường. Đây là một trong những tình huống cấp cứu thường gặp, đặc biệt ở trẻ em dưới 5 tuổi và người cao tuổi. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào vị trí của dị vật, kích thước, thành phần và thời gian dị vật tồn tại trong đường thở.

Dị vật

Các dị vật gây hóc dị vật đường thở rất đa dạng, và hầu như bất cứ vật nào cũng có thể trở thành dị vật, nhưng thường gặp phổ biến là:

– Thức ăn: xương, hạt, đậu, kẹo, thịt,…
– Đồ chơi nhỏ: mảnh nhựa, đồng xu, pin, nút áo,…
– Vật dụng văn phòng: đinh ghim, kẹp giấy,…
– Các vật nhỏ khác: nút chai, mảnh kim loại,…

Ở trẻ em, tính hiếu động và thói quen đưa đồ vật vào miệng là nguyên nhân chính. Với người lớn tuổi, rối loạn nuốt và giảm phản xạ bảo vệ đường thở là các yếu tố nguy cơ chính. Ngoài ra, tình huống hóc cũng dễ xảy ra với tình huống ăn uống không tập trung, cười đùa, giật mình,… trong khi ăn uống hoặc ngậm đồ vật.

1.2. Dấu hiệu nhận biết khi bị hóc dị vật đường thở

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu hóc dị vật đường thở có vai trò quyết định đến hiệu quả của công tác xử lý. Tùy thuộc vào vị trí và mức độ tắc nghẽn, các biểu hiện của người hóc dị vật có thể khác nhau:

Khi tắc nghẽn hoàn toàn:
– Nạn nhân không thể nói chuyện, thở hoặc ho
– Nắm chặt cổ bằng hai tay (dấu hiệu chói)
– Da tím tái, đặc biệt ở môi và đầu ngón tay
– Mất ý thức nhanh chóng (sau 3-5 phút)

Khi tắc nghẽn một phần:
– Ho dữ dội, khó thở
– Thở khò khè, rít
– Giọng nói thay đổi
– Đau ngực hoặc cổ họng

Ở trẻ em, có thể xuất hiện các dấu hiệu như:
– Khóc không ra tiếng
– Tím tái quanh miệng
– Thở nhanh, nông
– Kích động bất thường

Một số tình huống hóc có dấu hiệu nhẹ nhàng hơn như nuốt nghẹn, khó nuốt, cảm giác nghẹn vướng ở vùng cổ họng.

Cẩn trọng với việc trẻ tự chơi với các đồ chơi nhỏ, dễ hóc

2. Quy trình xử trí hóc dị vật đường thở

2.1. Các phương pháp xử trí hóc dị vật đường thở tại chỗ

Việc xử lí với tình trạng hóc dị vật đường thở cần được thực hiện ngay lập tức, không chần chừ. Tùy thuộc vào tình trạng của nạn nhân, có thể kết hợp việc gọi cấp cứu đồng thời áp dụng các phương pháp sau:

2.1.1. Với các đối tượng trên 1 tuổi

Thủ thuật Heimlich (ép bụng ngược dòng) là phương pháp hiệu quả nhất khi nạn nhân còn tỉnh:
– Đứng sau lưng nạn nhân, vòng tay qua bụng
– Nắm một tay thành nắm đấm, đặt vào vùng thượng vị (giữa rốn và đầu xương ức)
– Tay còn lại nắm lấy nắm đấm
– Ép mạnh vào bụng nạn nhân, hướng lên trên và vào trong
– Lặp lại động tác này đều đặn cho đến khi tống được dị vật

Khi nạn nhân bất tỉnh:
– Đặt nằm ngửa trên nền mặt phẳng cứng
– Thực hiện ép tim ngoài lồng ngực như cấp cứu ngừng tim
– Kiểm tra miệng nạn nhân sau mỗi 30 lần ép, loại bỏ dị vật nếu nhìn thấy
– Không thực hiện móc họng mù quáng

2.1.2. Đối với trẻ sơ sinh và trường hợp trẻ dưới 1 tuổi bị hóc

Phương pháp vỗ lưng kết hợp ép ngực:
– Đặt trẻ nằm sấp dọc theo cẳng tay, đầu thấp hơn thân
– Vỗ 5 lần giữa hai xương bả vai
– Nếu không hiệu quả, lật trẻ nằm ngửa, đầu thấp
– Ép ngực 5 lần tại điểm giữa ngực
– Lặp lại cho đến khi dị vật được tống ra hoặc trẻ thở bình thường

2.2. Quy trình xử trí hóc dị vật đường thở trong môi trường y tế

Khi nạn nhân được đưa đến cơ sở y tế, quy trình xử trí hóc dị vật đường thở sẽ được tiến hành bài bản hơn:
– Đánh giá nhanh tình trạng đường thở, hô hấp và tuần hoàn
– Cung cấp oxy hỗ trợ nếu cần
– Tiến hành soi thanh quản trực tiếp hoặc qua nội soi mềm
– Sử dụng kẹp chuyên dụng để lấy dị vật
– Trong trường hợp không thể lấy được dị vật và tình trạng nguy kịch, có thể cần:
+ Mở khí quản cấp cứu
+ Chọc kim qua màng nhẫn giáp

Với dị vật ở phế quản:
– Nội soi phế quản ống cứng là phương pháp ưu tiên
– Sử dụng các dụng cụ chuyên biệt như kẹp gắp, rọ, bóng Foley
– Đôi khi cần phẫu thuật nếu dị vật không thể lấy bằng nội soi

3. Những lưu ý quan trọng khi xử trí hóc dị vật đường thở

3.1. Nên và không nên làm những gì khi xử lý hóc dị vật đường thở?

Nên làm:
– Hành động nhanh chóng chính xác, không chần chừ
– Khuyến khích nạn nhân ho mạnh nếu còn khả năng ho
– Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức
– Tiếp tục xử trí cho đến khi có sự hỗ trợ y tế

Không nên làm:
– Vỗ mạnh vào lưng nạn nhân khi họ đang đứng
– Cho nạn nhân uống nước trong lúc bị hóc
– Bỏ mặc nạn nhân với hy vọng họ tự ho ra dị vật
– Thực hiện động tác Heimlich khi nạn nhân vẫn có thể ho hiệu quả
– Móc họng mù quáng, có thể đẩy dị vật sâu hơn

3.2. Biến chứng và phòng tránh

Hóc dị vật đường thở nếu không được xử trí kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

– Niêm mạc đường thở bị tổn thương viêm nhiễm
– Viêm phổi hít
– Xẹp phổi
– Tràn khí màng phổi
– Tử vong do ngạt

Để phòng tránh các biến chứng không mong muốn khi bị hóc dị vật, cần nhớ:
– Xử trí đúng phương pháp và kịp thời
– Theo dõi sát tình trạng nạn nhân sau khi lấy dị vật
– Kiểm tra phổi để đảm bảo không còn dị vật nhỏ sót lại
– Điều trị kháng sinh theo đơn của bác sĩ trong trường hợp có dấu hiệu nhiễm trùng

3.3. Phòng ngừa hóc

Một số biện pháp phòng ngừa với tình trạng hóc dị vật đường thở hiệu quả:

Đối với trẻ em:
– Không cho trẻ dưới 4 tuổi ăn các loại thức ăn dễ gây hóc như hạt, ngô, đậu phộng
– Cắt thức ăn thành miếng nhỏ phù hợp với lứa tuổi
– Giám sát trẻ khi ăn và chơi
– Không cho trẻ chạy nhảy, nói chuyện khi đang ăn
– Kiểm tra kỹ đồ chơi, không để trẻ tiếp xúc với đồ vật nhỏ

Đối với người lớn:
– Nhai kỹ trước khi nuốt
– Tránh việc xao nhãng, hay nói chuyện cười đùa khi đang ăn
– Người có vấn đề về nuốt cần điều chỉnh chế độ ăn phù hợp
– Người cao tuổi nên ăn chậm, từ từ

Nhìn chung, hóc dị vật đường thở là tình trạng cấp cứu rất dễ gặp nhưng có nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng nếu không được xử trí kịp thời và đúng cách. Việc nắm vững các kỹ thuật xử trí hóc dị vật đường thở, nhận biết dấu hiệu sớm và hành động nhanh chóng là yếu tố quyết định để cứu sống nạn nhân. Khi gặp tình trạng này, cần sớm liên hệ với các chuyên gia y tế và thực hiện sơ cứu tại chỗ đúng cách, phù hợp cho người bệnh.