Trẻ bị hóc dị vật đường thở: Nguy hiểm không thể xem nhẹ

Trong số các tình huống cấp cứu thường gặp ở trẻ nhỏ, trẻ bị hóc dị vật đường thở là một tình trạng đặc biệt nguy hiểm, có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được xử trí đúng cách và kịp thời. Dị vật có thể là bất kỳ vật thể nhỏ nào mà trẻ đưa vào miệng như hạt đậu, đồ chơi, mảnh nhựa… và lọt vào đường hô hấp. Sự hiếu động và thói quen đưa đồ vật lên miệng của trẻ là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến nguy cơ này. Để bảo vệ con em mình khỏi những tai nạn đường thở nghiêm trọng, cha mẹ cần trang bị đầy đủ kiến thức về dấu hiệu nhận biết, cách sơ cứu ban đầu và cách phòng ngừa hiệu quả.

1. Dị vật đường thở ở trẻ: Tổng quan cần biết

1.1. Dị vật đường thở là gì?

Dị vật đường thở là hiện tượng một vật thể lạ xâm nhập vào đường hô hấp, có thể gây cản trở hoặc tắc nghẽn lưu thông không khí. Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi, vì đây là giai đoạn trẻ có xu hướng khám phá mọi thứ bằng miệng, trong khi khả năng nhai, nuốt và phản xạ ho chưa hoàn thiện.

Trẻ nhỏ là đối tượng rất dễ mắc hóc dị vật đường thở

Dị vật có thể mắc kẹt ở nhiều vị trí trong hệ thống hô hấp như thanh quản, khí quản hoặc phế quản. Mức độ nghiêm trọng tùy thuộc vào kích thước, hình dạng và vị trí của dị vật. Trường hợp tắc nghẽn hoàn toàn có thể dẫn đến ngạt thở và tử vong trong vài phút nếu không được can thiệp đúng cách.

1.2. Vì sao trẻ bị hóc dị vật đường thở dễ xảy ra hơn người lớn?

Trẻ hóc dị vật đường thở không phải là điều hiếm gặp và xảy ra thường xuyên hơn ở trẻ em do các nguyên nhân sinh lý và hành vi đặc thù như:

– Đường thở của trẻ nhỏ hẹp và dễ bị tắc nghẽn.
– Phản xạ nuốt và ho còn yếu, chưa đủ mạnh để tống dị vật ra ngoài.
– Trẻ có thói quen cho mọi vật vào miệng để khám phá.
– Khả năng kiểm soát vận động tay chưa hoàn thiện nên dễ vô tình đút đồ vật vào sâu trong miệng.
– Cha mẹ hoặc người chăm sóc đôi khi không để ý đến những vật nhỏ dễ hóc trong tầm tay của trẻ.

Những yếu tố trên khiến trẻ trở thành nhóm đối tượng đặc biệt dễ bị hóc dị vật. Chỉ cần một giây bất cẩn người lớn không để ý, hậu quả với trẻ có thể vô cùng nghiêm trọng.

2. Nhận biết khi trẻ bị hóc dị vật đường thở

2.1. Dấu hiệu ban đầu cần đặc biệt lưu ý

Việc nhận biết sớm là yếu tố sống còn trong các trường hợp dị vật đường thở. Trong hầu hết các ca cấp cứu, các biểu hiện của hóc dị vật rất đột ngột và dễ bị nhầm với các bệnh lý hô hấp khác. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu đặc trưng mà cha mẹ cần lưu tâm:

– Trẻ đang ăn hoặc chơi thì đột ngột ho sặc sụa, không dứt.
– Khuôn mặt tím tái, môi tái, khóc yếu hoặc không thể khóc được.
– Thở có tiếng khò khè, rít khi hít vào, khó thở.
– Dáng vẻ hoảng loạn, hai tay ôm cổ, nôn khan, chảy nước dãi.
– Mất ý thức nếu không được xử trí kịp thời do thiếu oxy.

Trong một số trường hợp khác, dị vật không gây tắc nghẽn hoàn toàn mà chỉ chèn ép một phần đường thở. Khi đó, trẻ có thể chỉ biểu hiện ho kéo dài, viêm phổi tái diễn nhiều lần hoặc khò khè không rõ nguyên nhân.

Chú ý biểu hiện để phát hiện nhanh tai nạn hóc dị vật đường thở ở trẻ

2.2. Cách phân biệt dị vật đường thở với bệnh lý hô hấp thông thường

Không ít phụ huynh nhầm lẫn các dấu hiệu như ho, khò khè ở trẻ với tình trạng viêm phế quản hoặc hen suyễn. Tuy nhiên, điều quan trọng là trẻ có dị vật đường thở thường có diễn tiến rất đột ngột và xuất hiện sau một hành động rõ ràng như đang ăn uống hay chơi với vật nhỏ.

Một điểm nữa cần lưu ý là các bệnh lý hô hấp thường đi kèm sốt, trong khi dị vật đường thở thường không sốt ngay từ đầu. Trong trường hợp nghi ngờ, đặc biệt khi có dấu hiệu nghẹt thở đi kèm với tiền sử ăn uống gần đó, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để được kiểm tra chuyên sâu bằng hình ảnh học như X-quang hoặc nội soi.

3. Sơ cứu và xử trí ban đầu khi trẻ hóc dị vật

3.1. Các bước sơ cứu đúng cách cho trẻ bị hóc dị vật đường thở tại nhà

Nếu thấy trẻ có dấu hiệu hóc dị vật và chưa bị mất ý thức, phụ huynh có thể tiến hành sơ cứu theo phương pháp phù hợp với độ tuổi:

Với trẻ dưới 1 tuổi:

– Đặt trẻ nằm sấp trên cánh tay của người sơ cứu ở tư thế đầu thấp hơn thân.
– Dùng gót bàn tay vỗ mạnh 5 lần vào vị trí lưng giữa 2 xương bả vai.
– Nếu không hiệu quả, lật trẻ lại, dùng hai ngón tay ấn mạnh 5 lần vào giữa ngực (vị trí 1/3 dưới xương ức).
– Lặp lại thao tác cho đến khi dị vật bật ra hoặc trẻ thở lại được.

Với trẻ trên 1 tuổi:

– Thực hiện thủ thuật Heimlich: đứng phía sau trẻ, vòng hai tay quanh bụng, một tay nắm lại đặt trên rốn, tay kia ôm lấy nắm tay và giật mạnh lên trên và vào trong.
– Lặp lại động tác cho đến khi dị vật bị đẩy ra hoặc trẻ hồi phục hô hấp.

Lưu ý: Trong mọi trường hợp, nếu dị vật không được lấy ra hoặc trẻ mất ý thức, cần gọi cấp cứu ngay và tiến hành hô hấp nhân tạo nếu được đào tạo.

Minh họa về sơ cứu hóc dị vật đường thở ở trẻ

3.2. Khi nào cần đưa trẻ bị hóc dị vật đến cơ sở y tế?

Ngay cả khi cha mẹ nghĩ rằng đã lấy được dị vật ra khỏi đường thở, trẻ vẫn nên được đưa đến bệnh viện để kiểm tra và đảm bảo không còn dị vật sót lại. Nếu trẻ có biểu hiện như:

– Vẫn ho kéo dài, khó thở, tím tái.
– Có dấu hiệu viêm phổi, sốt sau khi hóc dị vật.
– Mất ý thức dù đã sơ cứu.

Thì cần được đưa đến chuyên khoa Tai Mũi Họng để nội soi, chụp phim và xử trí y tế càng sớm càng tốt.

4. Phòng ngừa dị vật đường thở ở trẻ hiệu quả

4.1. Các biện pháp chủ động phòng tránh dị vật

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, nhất là trong những tình huống nguy hiểm như hóc dị vật đường thở. Cha mẹ cần lưu ý:

– Không cho trẻ chơi với các vật nhỏ như nút áo, viên pin, hạt nhựa.
– Cắt nhỏ thức ăn, tránh cho trẻ ăn đậu phộng, bỏng ngô, kẹo cứng khi còn nhỏ tuổi.
– Luôn quan sát khi trẻ ăn uống, không để trẻ vừa ăn vừa chơi hay nói chuyện.
– Trang bị kiến thức sơ cứu dị vật và học cách thực hiện thủ thuật Heimlich.
– Khám tai mũi họng định kỳ để phát hiện các bất thường có thể ảnh hưởng đến hô hấp.

4.2. Tăng cường nhận thức và giáo dục an toàn cho trẻ

Ngoài việc bảo vệ trẻ bằng các biện pháp vật lý, cha mẹ cũng nên dạy con về nguy cơ khi đưa đồ vật vào miệng. Với trẻ lớn hơn, việc trò chuyện và hướng dẫn an toàn một cách nhẹ nhàng, phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ hóc dị vật.

Hiện nay, không ít trường hợp trẻ bị hóc dị vật đường thở diễn biến nghiêm trọng chỉ trong vài phút ngắn ngủi nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Vì vậy, việc nhận biết sớm, can thiệp đúng cách và chủ động phòng tránh là những yếu tố then chốt giúp bảo vệ an toàn tính mạng cho trẻ. Bên cạnh đó, phụ huynh cũng nên duy trì thói quen đưa trẻ đi khám tai mũi họng định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín để sớm phát hiện những nguy cơ tiềm ẩn