Những điều cần biết về bàn chân tiểu đường

Bàn chân tiểu đường là một trong những biến chứng thường gặp và nghiêm trọng ở bệnh nhân đái tháo đường, có thể dẫn đến loét, nhiễm trùng, thậm chí là cắt cụt chi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa bàn chân tiểu đường có vai trò vô cùng quan trọng, giúp bệnh nhân chủ động chăm sóc đôi chân và duy trì chất lượng cuộc sống. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những kiến thức cần thiết để bạn nhận diện, phòng tránh và kiểm soát hiệu quả biến chứng này.

1. Khái niệm và cơ chế hình thành bàn chân tiểu đường

1.1. Bàn chân tiểu đường là gì?

Bàn chân tiểu đường là thuật ngữ chỉ các biến chứng tại bàn chân của người mắc bệnh đái tháo đường. Tình trạng này thường xuất hiện khi đường huyết tăng cao kéo dài làm tổn thương mạch máu và dây thần kinh. Khi đó, cảm giác đau, nóng, lạnh ở bàn chân bị suy giảm, khiến bệnh nhân khó nhận biết các chấn thương nhỏ. Các vết xước, nứt da hay vết phồng rộp vì thế dễ bị bỏ qua, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng.

1.2. Cơ chế tổn thương ở bàn chân

Nguyên nhân chính dẫn đến bất thường ở bàn chân của người bệnh tiểu đường là biến chứng thần kinh ngoại biên và bệnh lý mạch máu ngoại biên. Tổn thương thần kinh làm mất cảm giác bảo vệ, khiến bệnh nhân không nhận ra vết thương. Trong khi đó, tình trạng hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch ngoại biên khiến máu lưu thông kém, làm vết thương khó lành. Sự kết hợp của hai yếu tố này làm tăng nguy cơ loét, nhiễm trùng và hoại tử ở bàn chân.

2. Các yếu tố nguy cơ dẫn đến bàn chân tiểu đường

2.1. Kiểm soát đường huyết kém

Người bệnh duy trì mức đường huyết cao trong thời gian dài sẽ làm tổn thương hệ thần kinh và mạch máu, gia tăng nguy cơ xuất hiện bàn chân tiểu đường.

2.2. Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học làm tăng nguy cơ mắc bàn chân tiểu đường

Đi giày dép quá chật, đi chân trần hoặc chăm sóc da chân không đúng cách dễ gây trầy xước, tạo điều kiện cho nhiễm trùng phát triển. Ngoài ra, hút thuốc lá cũng là một yếu tố nguy cơ do làm giảm tuần hoàn máu đến bàn chân.

2.3. Thời gian mắc bệnh và biến chứng kèm theo

Người mắc tiểu đường lâu năm, đặc biệt trên 10 năm, có nguy cơ cao gặp biến chứng ở bàn chân. Bên cạnh đó, bệnh nhân có bệnh lý thận mạn tính, tim mạch hoặc tăng huyết áp thường có tỷ lệ loét bàn chân cao hơn.

3. Dấu hiệu nhận biết sớm

3.1. Triệu chứng ở giai đoạn đầu của bàn chân tiểu đường

Ở giai đoạn sớm, người bệnh có thể cảm thấy tê bì, châm chích hoặc nóng rát ở bàn chân. Một số trường hợp xuất hiện da khô, nứt nẻ hoặc thay đổi màu sắc da. Những biểu hiện này tuy nhẹ nhưng là dấu hiệu cảnh báo sớm cần được chú ý.

3.2. Biểu hiện khi đã có tổn thương nặng

Khi tình trạng tiến triển, bệnh nhân dễ xuất hiện loét, mụn nước, sưng nề hoặc mủ. Vết loét lâu lành, có thể có mùi khó chịu do nhiễm trùng. Nếu không được xử trí kịp thời, loét có thể lan rộng và dẫn đến hoại tử.

3.3. Nguy cơ biến chứng nặng

Bàn chân tiểu đường không được điều trị đúng cách có thể dẫn tới viêm mô tế bào, nhiễm trùng xương hoặc hoại tử. Đây là những biến chứng nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ phải cắt cụt chi và ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống.

4. Chẩn đoán và phân loại bàn chân tiểu đường

4.1. Các phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ thường khai thác tiền sử bệnh, khám lâm sàng bàn chân để phát hiện vết loét, sưng tấy, biến dạng. Các phương pháp cận lâm sàng như siêu âm Doppler, chụp mạch máu được sử dụng để đánh giá tình trạng tuần hoàn. Ngoài ra, kiểm tra dẫn truyền thần kinh giúp phát hiện tổn thương thần kinh ngoại biên.

4.2. Phân loại mức độ tổn thương

Bàn chân tiểu đường được phân loại từ nhẹ đến nặng dựa trên độ sâu và mức lan rộng của vết loét. Các hệ thống phân loại như Wagner hay Texas được dùng phổ biến trong lâm sàng để định hướng điều trị phù hợp.

5. Phương pháp điều trị bàn chân tiểu đường

5.1. Điều trị nội khoa

Mục tiêu chính là kiểm soát đường huyết ổn định, theo đó bệnh nhân thường được sử dụng thuốc hạ đường huyết hoặc insulin theo chỉ định. Bên cạnh đó, kháng sinh được dùng khi có dấu hiệu nhiễm trùng.

5.2. Điều trị vết thương tại chỗ

Các vết loét được làm sạch, cắt lọc mô hoại tử và băng bó vô trùng. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại gạc chuyên dụng giúp thúc đẩy quá trình lành vết thương.

5.3. Phẫu thuật tái thông mạch máu

Trong trường hợp tuần hoàn chi dưới bị ảnh hưởng nặng, các can thiệp mạch máu có thể được thực hiện để cải thiện lưu lượng máu nuôi dưỡng bàn chân.

5.4. Cắt cụt chi khi cần thiết

Nếu vết loét hoại tử lan rộng, nhiễm trùng không kiểm soát, cắt cụt chi là giải pháp cuối cùng nhằm bảo toàn tính mạng cho người bệnh.

6. Phòng ngừa và chăm sóc người bệnh tiểu đường

6.1. Kiểm soát đường huyết và bệnh lý kèm theo

Duy trì đường huyết ổn định là yếu tố quan trọng hàng đầu trong điều trị tiểu đường và phòng ngừa biến chứng. Người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn uống khoa học, luyện tập thường xuyên và dùng thuốc theo chỉ định.

6.2. Chăm sóc bàn chân hàng ngày

Người bệnh nên kiểm tra bàn chân mỗi ngày để phát hiện sớm các vết xước, bầm tím hoặc thay đổi màu da. Vệ sinh chân bằng nước ấm, lau khô kỹ, đặc biệt là giữa các kẽ ngón, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng.

6.3. Lựa chọn giày dép phù hợp

Mang giày dép mềm, vừa vặn, tránh đi chân trần hoặc đi giày quá chật. Việc lựa chọn giày dép phù hợp giúp giảm ma sát và áp lực lên bàn chân, hạn chế hình thành vết loét.

6.4. Tái khám định kỳ

Người bệnh tiểu đường nên khám chân định kỳ để được bác sĩ kiểm tra tình trạng mạch máu, thần kinh và tư vấn cách chăm sóc phù hợp. Phát hiện sớm tổn thương bàn chân giúp phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

Bàn chân tiểu đường là biến chứng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Việc nâng cao ý thức chăm sóc bàn chân, duy trì đường huyết ổn định và tuân thủ thăm khám định kỳ sẽ giúp người bệnh giảm thiểu rủi ro. Mỗi bệnh nhân cần coi việc chăm sóc đôi chân như một phần không thể thiếu trong quá trình quản lý bệnh tiểu đường, từ đó bảo vệ sức khỏe và duy trì chất lượng cuộc sống lâu dài.