Một số điều cần biết về X quang giãn phế quản

X quang cho vùng giãn phế quản là phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ quan sát rõ cấu trúc phế quản và phát hiện những biến đổi bất thường. Dù ngày nay CT scan ngực được đánh giá cao hơn về độ chi tiết, nhưng X quang vẫn là kỹ thuật phổ biến, nhanh chóng và chi phí hợp lý. Việc hiểu triệu chứng, dấu hiệu và ưu nhược điểm của X quang giãn phế quản sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong quá trình khám và điều trị.

1. Giãn phế quản là gì?

Giãn phế quản là tình trạng các ống phế quản bị giãn rộng bất thường do thành phế quản bị tổn thương, suy yếu hoặc phá hủy cấu trúc. Ở thể mạn tính, những thay đổi này là vĩnh viễn và không thể phục hồi. Điều này khác với giãn phế quản cấp tính – thường chỉ xuất hiện tạm thời và có thể hồi phục sau một số đợt viêm nhiễm đường hô hấp cấp như nhiễm virus hay viêm tiểu phế quản.

Dựa trên hình thái tổn thương, giãn phế quản được chia thành ba dạng chính:

– Giãn hình túi

– Giãn hình trụ

– Giãn hình tràng hạt

Nguyên nhân có thể xuất phát từ yếu tố bẩm sinh hoặc di truyền, hoặc mắc phải do các bệnh lý hô hấp khác. Tổn thương có thể khu trú ở một phân thùy, một thùy phổi, hoặc lan tỏa ở nhiều thùy trên cùng một bên hoặc cả hai bên phổi.

2. Giãn phế quản liệu có nguy hiểm hay không? 

Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, giãn phế quản có thể tiến triển thành nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong một số trường hợp, các ổ giãn phế quản chỉ tồn tại tạm thời và có thể hồi phục khi được chẩn đoán kịp thời, điều trị đúng phác đồ. Tuy nhiên, nếu bệnh bị bỏ sót hoặc điều trị không hiệu quả, vùng tổn thương có thể lan rộng và gây bội nhiễm tái đi tái lại.

Khi ổ giãn phế quản phát triển mạn tính và lan tỏa, bệnh nhân có nguy cơ đối mặt với các vấn đề như:

– Áp xe phổi, tràn mủ màng phổi, xơ phổi, khí phế thũng.

– Mủ phế quản, nhiễm mủ phổi gây khó thở nặng, dẫn tới suy hô hấp và có thể ảnh hưởng chức năng tim, thậm chí gây suy tim.

– Ứ đọng mủ trong phổi làm tăng nguy cơ viêm phổi hoặc áp xe hóa.

– Ho ra máu kéo dài hoặc ho ra máu ồ ạt đe dọa tính mạng, đặc biệt ở người thể trạng yếu, suy kiệt.

– Suy hô hấp mạn, suy tim phải hoặc biến chứng thoái hóa dạng tinh bột tại gan và thận.

Vì vậy, việc điều trị tích cực và chủ động phòng ngừa đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn biến chứng cũng như duy trì chức năng hô hấp ổn định cho người bệnh.

3. Triệu chứng của bệnh 

Trong giai đoạn phế quản chứa nhiều dịch nhầy và mủ, đặc biệt khi có bội nhiễm vi sinh vật, người bệnh thường xuất hiện sốt trên 38°C kèm ho kéo dài, đờm nhiều và lẫn mủ.

Khi tình trạng tiến triển nặng hơn, lượng đờm – mủ tăng rõ rệt và cơn ho cũng dồn dập hơn. Đờm thường phân thành ba lớp đặc trưng:

– Lớp trên: bọt khí.

– Lớp giữa: dịch nhầy.

– Lớp dưới: mủ đặc quánh, mùi hôi khó chịu.

Một số trường hợp, đờm có lẫn máu do các mao mạch ở thành phế quản bị tổn thương dưới áp lực mạnh của những cơn ho. Máu có thể hòa lẫn với dịch nhầy hoặc xuất hiện cùng đờm – mủ. Khi có dấu hiệu này, bệnh nhân thường tìm đến cơ sở y tế để khám và điều trị.

Các cơn ho thường xuất hiện thành từng đợt, hay gặp nhất vào buổi sáng sớm khi vừa thức dậy. Ở người cao tuổi, cơn ho dễ bùng phát vào ban đêm, nhất là khi trời lạnh. Sự thay đổi thời tiết hoặc tư thế cơ thể cũng có thể kích hoạt ho, gây mất ngủ kéo dài và làm người bệnh mệt mỏi, chán ăn.

Một số bệnh nhân xuất hiện biến dạng lồng ngực: bên phổi bị giãn nhỏ hơn so với bên còn lại. Cảm giác tức ngực là triệu chứng phổ biến, đôi khi kèm khó thở. Khi cả hai triệu chứng xuất hiện đồng thời, người bệnh sẽ cảm thấy đặc biệt khó chịu và suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống.

4. X quang có phát hiện được giãn phế quản không?

Phim X-quang ngực có thể giúp nhận diện những đặc điểm gợi ý giãn phế quản, tuy nhiên mức độ chính xác thấp hơn so với chụp CT ngực độ phân giải cao (HRCT). Dù vậy, đây vẫn là công cụ sàng lọc ban đầu quan trọng, đặc biệt trong trường hợp cần đánh giá nhanh hoặc tại những cơ sở chưa được trang bị máy CT. Thông qua hình ảnh X-quang, bác sĩ có thể nhận ra các biến đổi bất thường ở hệ thống phế quản và nhu mô phổi, từ đó quyết định có cần thực hiện thêm các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu hay không.

5. Các dấu hiệu nghi ngờ giãn phế quản trên X-quang ngực

Hình ảnh X-quang ngực có thể cho thấy một số đặc điểm đặc trưng, đóng vai trò định hướng cho các xét nghiệm nâng cao như CT ngực:

– Tăng đậm hình ảnh phế quản theo hướng xuyên tâm hoặc dấu “đường ray” (tram-track sign): Biểu hiện thành phế quản dày và giãn rộng, tạo hình ảnh song song giống đường ray tàu hỏa.

– Xuất hiện bóng khí tròn ở dạng giãn túi: Các phế quản giãn dạng túi lớn có thể tạo hình ảnh bóng khí tròn hoặc dạng tổ ong.

– Giảm tưới máu phổi từng vùng hoặc lan tỏa: Khu vực phổi bị ảnh hưởng có thể sáng hơn do giảm lưu lượng máu.

– Biến đổi cấu trúc phế nang kèm xơ hóa: Trong các trường hợp bệnh mạn tính, xơ hóa hoặc sẹo phổi có thể xuất hiện song song với hình ảnh giãn phế quản.

6. Điểm mạnh và hạn chế của X quang giãn phế quản

6.1. Ưu điểm X quang giãn phế quản

– Phổ biến, dễ thực hiện ở mọi tuyến y tế.

– Chi phí thấp hơn nhiều so với CT scan, phù hợp cho sàng lọc ban đầu và theo dõi định kỳ.

– Có thể phát hiện một số biến chứng như viêm phổi, xẹp phổi, tràn dịch màng phổi.

6.2. Hạn chế X quang giãn phế quản

– Độ phân giải thấp, không thể đánh giá chi tiết kích thước lòng phế quản hoặc tổn thương nhỏ.

– Ở giai đoạn sớm, hình ảnh X quang thường không rõ rệt.

– Dễ bỏ sót tổn thương ở các vị trí khó quan sát như vùng đỉnh phổi, sát cơ hoành hoặc gần rốn phổi.

Chính vì vậy, nếu hình ảnh X quang gợi ý bất thường hoặc bệnh nhân có triệu chứng kéo dài, bác sĩ thường khuyến nghị chụp HRCT ngực để xác định chẩn đoán và đánh giá mức độ tổn thương chính xác hơn.

X quang giãn phế quản là phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ quan sát rõ cấu trúc phế quản và phát hiện những biến đổi bất thường. Dù ngày nay CT scan ngực được đánh giá cao hơn về độ chi tiết, nhưng X quang vẫn là kỹ thuật phổ biến, nhanh chóng và chi phí hợp lý. Việc hiểu rõ vai trò, quy trình và giới hạn của X quang giãn phế quản sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong quá trình khám và điều trị.