Vì sao rối loạn tiền đình gây buồn nôn?

Rối loạn tiền đình gây buồn nôn là tình trạng phổ biến, khiến cơ thể mất cân bằng, chóng mặt và mệt mỏi kéo dài. Nguyên nhân có thể là do thay đổi huyết áp, viêm dây thần kinh tiền đình, stress kéo dài hoặc các vấn đề về tai trong. Nếu không được kiểm soát kịp thời, tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày và chất lượng cuộc sống.

1. Giải thích vì sao rối loạn tiền đình gây buồn nôn?

Hệ tiền đình nằm ở tai trong, bao gồm các cơ quan cảm nhận gia tốc, trọng lực và kết nối với dây thần kinh số VIII, sau đó truyền tín hiệu lên não để duy trì thăng bằng và định hướng trong không gian. Hệ này phối hợp với thị giác và cảm giác sâu (từ cơ – khớp) để giúp cơ thể ổn định khi di chuyển. Khi mọi tín hiệu này đồng bộ, não có thể “hiểu” được tư thế và chuyển động, từ đó giữ cơ thể cân bằng. 

Nhiều người thắc mắc “rối loạn tiền đình có buồn nôn không?”. Thực tế, rối loạn tiền đình gây buồn nôn là tình trạng phổ biến, nguyên nhân là vì:

Viêm hoặc tổn thương dây thần kinh tiền đình 

Một nguyên nhân khiến rối loạn tiền đình gây buồn nôn là viêm dây thần kinh tiền đình. Khi dây thần kinh này bị tổn thương, các thông điệp từ tai trong gửi lên não trở nên hỗn loạn và không chính xác. Điều này khiến não bộ bị nhầm lẫn, dẫn đến các triệu chứng như chóng mặt, buồn nôn và rối loạn vận động, ví dụ đi đứng không vững hay khó giữ thăng bằng.

Xung đột tín hiệu (Sensory conflict)

Khi hệ tiền đình bị rối loạn, các tín hiệu từ tai trong có thể mâu thuẫn với thông tin từ mắt hoặc cảm giác cơ bắp. Ví dụ, mắt có thể thấy cơ thể đứng yên nhưng tai trong báo cơ thể đang chuyển động. Tình trạng mâu thuẫn này khiến não bộ bị “bối rối” và kích thích trung tâm nôn ói ở hành não, dẫn đến cảm giác buồn nôn và nôn.

Kích thích các dây thần kinh liên quan và ảnh hưởng tới dạ dày

Dây thần kinh vagus cùng dây thần kinh tiền đình có liên hệ trực tiếp với trung tâm nôn ói. Khi hệ tiền đình rối loạn, các tín hiệu bất thường truyền tới hành não thông qua các dây thần kinh này, kích hoạt phản xạ nôn. 

Đồng thời, rối loạn tiền đình còn gây hoa mắt, chóng mặt và mất thăng bằng, tạo áp lực lên hệ tuần hoàn và dạ dày. Sự bất ổn này khiến dạ dày co bóp không đều, tăng cảm giác khó chịu và buồn nôn.

Hiểu một cách đơn giản thì rối loạn tiền đình gây buồn nôn thông qua nhiều cơ chế kết hợp: Tín hiệu mâu thuẫn từ hệ tiền đình, tổn thương dây thần kinh tiền đình, và kích thích trung tâm nôn ói cùng tác động lên dạ dày. Những yếu tố này khiến não bộ bị nhầm lẫn, cơ thể mất thăng bằng và xuất hiện cảm giác chóng mặt, buồn nôn, nôn và rối loạn vận động.

2. Phân biệt buồn nôn do rối loạn tiền đình với buồn nôn do các nguyên nhân khác

Buồn nôn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc phân biệt rối loạn tiền đình gây buồn nôn với buồn nôn do các nguyên nhân khác sẽ giúp bạn lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp.

Buồn nôn do rối loạn tiền đình thường đi kèm với:

• Chóng mặt, quay cuồng hoặc mất thăng bằng, cảm giác như mọi vật xung quanh đang quay hoặc bản thân quay.
• Ù tai, giảm thính lực, cảm giác nặng/ đầy trong tai, mờ mắt hoặc rung giật nhãn cầu (nystagmus).
• Cơn buồn nôn thường khởi phát gần thời điểm chóng mặt, nặng hơn khi thay đổi tư thế đầu, ngồi đứng.
• Buồn nôn đôi khi chỉ là cảm giác khó chịu, không nhất thiết dẫn đến nôn.
• Thường không kèm triệu chứng tiêu hóa như đau bụng, đầy hơi hay tiêu chảy.

Buồn nôn do các nguyên nhân khác sẽ có biểu hiện như sau:

• Rối loạn tiêu hóa (viêm dạ dày – ruột, ngộ độc thực phẩm, loét dạ dày…) thường kèm đau bụng, đầy hơi, ợ chua, khó tiêu, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Bệnh lý toàn thân hoặc tác dụng phụ thuốc (bệnh gan – thận, đái tháo đường, rối loạn nội tiết) có thể gây buồn nôn nhưng thường không kèm chóng mặt hay các dấu hiệu tai/ mắt đặc trưng.

Lưu ý: Các trường hợp buồn nôn do nguyên nhân khác có thể xuất hiện kèm sốt, nôn nhiều, nôn ra mật hoặc máu.

3. Làm gì khi bị buồn nôn do rối loạn tiền đình?

Buồn nôn là một trong những triệu chứng thường gặp khi bị rối loạn tiền đình, gây khó chịu và ảnh hưởng tới sinh hoạt hàng ngày. Để rối loạn tiền đình gây buồn nôn giảm đi, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Ngồi hoặc nằm yên, tránh cử động mạnh: Khi cảm giác chóng mặt và buồn nôn xuất hiện, hãy ngồi xuống hoặc nằm nghỉ, giữ đầu cố định, hạn chế xoay người hoặc cúi ngửa đầu để giảm kích thích lên tiền đình.
• Hít thở sâu và đều: Thở sâu, chậm và đều sẽ giúp cung cấp đủ oxy, làm dịu cảm giác buồn nôn và giảm căng thẳng.
• Uống nước từ từ: Nước lọc hoặc nước ấm uống từng ngụm nhỏ sẽ giúp cơ thể cân bằng và giảm cảm giác khó chịu. Tránh uống quá nhanh hoặc uống đồ lạnh.
• Ăn nhẹ, tránh thức ăn khó tiêu: Một vài miếng bánh quy, bánh mì hoặc trái cây nhẹ sẽ giúp ổn định dạ dày. Tránh thức ăn dầu mỡ, cay nóng hoặc quá ngọt khi đang buồn nôn.
• Dùng thuốc khi cần thiết: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc chống buồn nôn hoặc thuốc hỗ trợ tiền đình. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc mà không có chỉ định.
• Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế ánh sáng chói, tiếng ồn lớn, khói thuốc hoặc mùi mạnh vì chúng có thể làm buồn nôn nặng hơn.
• Tập các bài tập cân bằng nhẹ nhàng: Khi cảm giác buồn nôn giảm, bạn có thể thực hiện các bài tập tiền đình nhẹ nhàng theo hướng dẫn bác sĩ để tăng khả năng thích nghi của cơ thể.

Lưu ý: Người bệnh nên đi khám bác sĩ để xác định đúng nguyên nhân. Buồn nôn do rối loạn tiền đình có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm, điều trị đúng cách và kết hợp lối sống khoa học theo hướng dẫn bác sĩ.

Rối loạn tiền đình gây buồn nôn không chỉ làm bạn mệt mỏi mà còn ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, việc nhận biết sớm dấu hiệu, tìm đúng nguyên nhân và có hướng chăm sóc, điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng. Hãy chủ động lắng nghe cơ thể mình, điều chỉnh lối sống và thăm khám khi cần thiết để kiểm soát triệu chứng tốt hơn và sớm lấy lại sự thoải mái trong sinh hoạt hằng ngày.

Nguồn thông tin tham khảo: Cleveland Clinic, Pubmed