Tại sao chóng mặt nôn ói thường đi kèm với nhau?

Chóng mặt nôn ói không chỉ làm bạn mệt lả mà còn khiến sinh hoạt hằng ngày đảo lộn. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như rối loạn tiền đình, hạ huyết áp, thiếu ngủ hay căng thẳng kéo dài. Hiểu đúng và xử lý sớm sẽ giúp bạn nhanh chóng lấy lại thăng bằng, giảm khó chịu và tránh để triệu chứng trở nặng.

1. Giải thích vì sao chóng mặt nôn ói thường đi kèm với nhau?

Buồn nôn thường xuất hiện cùng với chóng mặt vì cả hai triệu chứng đều liên quan trực tiếp đến hệ thống giữ thăng bằng của cơ thể. Khi tai trong hoặc hệ thần kinh trung ương gặp vấn đề, não bộ sẽ nhận những tín hiệu không đồng nhất về chuyển động và tư thế.

Sự “nhầm lẫn” này khiến não hiểu rằng cơ thể đang ở trong trạng thái bất ổn, từ đó kích hoạt cảm giác choáng váng và mất thăng bằng. Đây là lý do vì sao nhiều bệnh lý liên quan đến tai trong như: Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV), viêm mê đạo hay rối loạn tiền đình thường gây chóng mặt kèm theo buồn nôn.

Khi các tín hiệu cảm giác từ tai trong, mắt và cơ thể mâu thuẫn nhau, não sẽ kích hoạt vùng CTZ (Chemoreceptor Trigger Zone) ở thân não. Đây là vùng nhạy cảm chuyên điều khiển phản xạ buồn nôn và nôn. Việc vùng CTZ bị kích thích khiến cơ bụng và dạ dày co thắt, tạo nên cảm giác buồn nôn và trong một số trường hợp là nôn mửa. Cơ chế này giống như phản ứng bảo vệ tự nhiên của cơ thể khi não bộ “nghi ngờ” có sự bất thường hoặc độc tố. 

Chính vì sự kết nối chặt chẽ giữa hệ thống thăng bằng và trung tâm gây buồn nôn của não bộ mà hầu hết các tình trạng chóng mặt, choáng váng, từ say tàu xe đến rối loạn tiền đình đều dễ kèm cảm giác buồn nôn.

2. Buồn nôn chóng mặt là bị gì?

Buồn nôn chóng mặt là bị gì khiến nhiều người lo lắng. Thực tế, cảm giác chóng mặt nôn ói hoặc chóng mặt nôn nao thường liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, cụ thể:

• Các vấn đề ở tai trong: Tai trong đóng vai trò như “bộ máy giữ thăng bằng” của cơ thể, vì vậy chỉ cần khu vực này gặp trục trặc, bạn rất dễ xuất hiện cảm giác choáng váng, quay cuồng và chóng mặt nôn ói. Trong đó, chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV) xảy ra khi các tinh thể nhỏ trong tai trong bị lệch vị trí, khiến bạn chỉ cần xoay đầu nhẹ cũng thấy mọi thứ quay vòng kèm cảm giác nôn nao. Một nguyên nhân khác là bệnh Meniere do ứ dịch trong tai trong, gây ù tai, giảm thính lực và các cơn chóng mặt dữ dội đi kèm nôn ói khó chịu.
• Viêm dây thần kinh tiền đình: Thường do virus gây ra với biểu hiện là chóng mặt đột ngột, mất thăng bằng, cảm giác mọi thứ quay cuồng, đứng không vững và buồn nôn kéo dài.
• Lạm dụng rượu: Uống quá nhiều rượu làm rối loạn dịch trong tai trong, khiến não nhận “tín hiệu sai”, dẫn đến chóng mặt nôn ói. Rượu cũng làm tăng acid dạ dày nên dễ gây cảm giác nôn nao khó chịu.
• Say tàu xe: Khi não bộ nhận tín hiệu không đồng nhất giữa mắt – tai – cơ thể, bạn sẽ bị chóng mặt nôn nao, đổ mồ hôi lạnh và buồn nôn. Với một số người, cảm giác lắc lư có thể kéo dài sau khi đã xuống tàu xe.
• Mang thai: Nhiều phụ nữ mang thai gặp ốm nghén, chóng mặt nôn ói do thay đổi nội tiết và huyết áp giảm. Triệu chứng có thể xảy ra bất cứ thời điểm nào trong ngày.
• Hạ đường huyết: Đường huyết xuống thấp khiến bạn run rẩy, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, choáng váng và buồn nôn. Tình trạng này gặp nhiều ở người dùng insulin hoặc thuốc điều trị tiểu đường.
• Đau nửa đầu tiền đình: Đây là loại đau nửa đầu gây chóng mặt nôn nao, nhạy cảm ánh sáng – âm thanh nhưng không nhất thiết kèm đau đầu. Các cơn có thể tái phát nhiều lần.
• Lo âu, căng thẳng: Khi lo lắng, cơ thể kích hoạt phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy”, làm tăng nhịp tim – nhịp thở, gây chóng mặt. Đồng thời máu dồn ra khỏi dạ dày khiến bạn buồn nôn.
• Mất nước: Thiếu nước khiến cơ thể rối loạn điện giải, giảm tuần hoàn máu lên não, gây chóng mặt nôn ói. Nếu nôn thêm, tình trạng mất nước càng nghiêm trọng hơn.
• Các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng: Chóng mặt kèm buồn nôn đột ngột có thể là dấu hiệu cơn đau tim, nhất là khi đi kèm đau ngực, toát mồ hôi lạnh, khó thở.
• Đột quỵ: Buồn nôn và chóng mặt cũng có thể là biểu hiện của đột quỵ, đặc biệt nếu kèm méo miệng, yếu nửa người, nói khó hoặc lú lẫn.

3. Chóng mặt buồn nôn nên làm gì?

Dưới đây là một số hướng dẫn giúp bạn giải đáp thắc mắc chóng mặt buồn nôn nên làm gì:

• Bổ sung nước và điện giải: Uống từng ngụm nhỏ nước lọc hoặc dung dịch bù điện giải để tránh mất nước.
• Dùng thuốc chống nôn nếu cần: Áp dụng theo hướng dẫn của bác sĩ khi buồn nôn quá nhiều.
• Thực hiện bài tập tiền đình: Các bài tập ổn định ánh nhìn, tập thăng bằng giúp cải thiện chóng mặt do rối loạn tiền đình.
• Điều trị đau nửa đầu đúng cách: Dùng thuốc cắt cơn hoặc thuốc dự phòng theo chỉ định nếu chóng mặt liên quan đau nửa đầu.
• Bổ sung đường nhanh khi hạ đường huyết: Uống nước ép, ăn đồ ngọt nhẹ và kiểm tra đường huyết nếu bạn bị tiểu đường.

Tóm lại, chóng mặt nôn ói không chỉ gây mệt mỏi mà còn làm gián đoạn sinh hoạt hằng ngày, vì vậy việc nhận biết sớm nguyên nhân và điều chỉnh lối sống, thăm khám đúng chuyên khoa là rất quan trọng. Khi được xử lý kịp thời và đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng, cải thiện sức khỏe và hạn chế tái phát.

Nguồn thông tin tham khảo: Healthline, Verywellhealth, Medicalnewstoday