Đặc điểm của chóng mặt do rối loạn tiền đình

Ngày cập nhật: 09/12/2025

Chia sẻ:

Chóng mặt do rối loạn tiền đình làm ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cân bằng và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Triệu chứng này không chỉ gây mệt mỏi, mất tập trung mà còn làm tăng nguy cơ té ngã. Hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các cách giảm chóng mặt do tiền đình phù hợp sẽ giúp kiểm soát tình trạng này hiệu quả.

1. Phân tích đặc điểm điển hình của chóng mặt do rối loạn tiền đình

Chóng mặt do rối loạn tiền đình là tình trạng phổ biến, xuất phát từ rối loạn ở hệ thống tiền đình – cơ quan giữ thăng bằng và định hướng không gian của cơ thể. Hệ thống này gồm tai trong, thân não và các phần thần kinh trung ương, chịu trách nhiệm xử lý thông tin về chuyển động và tư thế đầu. Khi bị rối loạn, người bệnh thường gặp các triệu chứng như chóng mặt, mất thăng bằng, buồn nôn, mệt mỏi và choáng váng.

Một dạng rối loạn tiền đình phổ biến là chóng mặt nhận thức tư thế dai dẳng (PPPD), biểu hiện bằng cảm giác chóng mặt và mất thăng bằng kéo dài, nặng hơn khi đứng hoặc di chuyển. Ngoài PPPD, mệt mỏi và chóng mặt cũng thường xuất hiện ở các rối loạn tiền đình khác như viêm dây thần kinh tiền đình hay đau nửa đầu tiền đình.

Đặc điểm của chóng mặt do rối loạn tiền đình — Tình trạng choáng váng, đau đầu và mệt mỏi do rối loạn tiền đình PPPD gây mất thăng bằng kéo dài.

Theo TS. BS Nguyễn Thị Thanh Nhàn – chuyên khoa Nội thần kinh tại Hệ thống Y tế Thu Cúc TCI, chóng mặt do tiền đình xuất hiện nhiều nhất và thường đi kèm với một số dấu hiệu điển hình khác như:

Rối loạn thăng bằng, khó đứng hoặc đi thẳng, dễ té ngã;
Vã mồ hôi, tim đập nhanh, tụt huyết áp tạm thời;
Giảm hoặc mất thính lực, ù tai;
Rung giật nhãn cầu (rung nhãn cầu theo hướng ngang, dọc hoặc xoay, tùy loại tổn thương);
Một số biểu hiện thần kinh nặng hơn như yếu hoặc liệt nửa người, nói khó, nuốt khó và nhìn đôi.

Một số nguyên nhân làm khởi phát tình trạng chóng mặt do rối loạn tiền đình chính là:

Nguyên nhân ngoại biên: Tổn thương tai trong như mê nhĩ, dây thần kinh tiền đình; các bệnh lý điển hình như hội chứng tiền đình tư thế kịch phát lành tính (chiếm khoảng 50% trường hợp ngoại biên), viêm dây thần kinh tiền đình, u dây thần kinh VIII và nhiễm trùng tai trong.
Nguyên nhân trung ương: Tổn thương não, đột quỵ, thoái hóa thần kinh, dị dạng mạch máu, u não, viêm não và áp xe não.

Điểm khác biệt giữa chóng mặt do tiền đình ngoại biên và trung ương như:

Ngoại biên: Khởi phát cấp tính, cơn chóng mặt dữ dội, cảm giác xoay tròn, kèm buồn nôn, thường hồi phục nhanh. Rung nhãn cầu theo hướng ngang hoặc xoay, giảm thăng bằng khi đứng.
Trung ương: Khởi phát từ từ, cảm giác bồng bềnh hoặc nặng nề, kéo dài lâu, rung nhãn cầu theo hướng dọc, ít ảnh hưởng tới thăng bằng khi đứng, đôi khi kèm các dấu hiệu thần kinh khác như yếu nửa người, nói khó, nuốt khó và nhìn đôi.

Nhìn chung, chóng mặt do rối loạn tiền đình có nhiều biểu hiện khác nhau nhưng đều ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày. Việc nhận biết chính xác đặc điểm, phân biệt nguyên nhân ngoại biên và trung ương là rất quan trọng để hướng điều trị hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ tái phát ở người bệnh.

2. Cách giảm chóng mặt do rối loạn tiền đình

Nếu bạn không biết bị tiền đình chóng mặt phải làm sao thì có thể tham khảo một số hướng dẫn sau đây:

2.1. Điều chỉnh thói quen sinh hoạt và lối sống

Thay đổi lối sống là bước cơ bản giúp giảm chóng mặt do tiền đình. Một số cách giảm chóng mặt do tiền đình rất đơn giản nhưng hiệu quả gồm:

Uống đủ nước và cân bằng điện giải: Thiếu nước có thể làm tình trạng chóng mặt trầm trọng hơn.
Hạn chế muối, caffeine, rượu, thuốc lá: Những chất này có thể ảnh hưởng đến tai trong và huyết áp, làm tiền đình dễ bị kích thích.
Thay đổi tư thế từ từ: Khi đứng dậy từ nằm hoặc ngồi, hãy di chuyển chậm để máu kịp lưu thông và tránh choáng váng.
Giữ môi trường ổn định: Tránh ánh sáng quá chói, tiếng ồn lớn, các hình ảnh chuyển động nhanh – vì chúng có thể làm tai trong và não mất cân bằng.

2.2. Bài tập phục hồi tiền đình

Nhiều người lo lắng không biết làm gì khi bị chóng mặt rối loạn tiền đình? Câu trả lời chính là thực hiện liệu pháp phục hồi tiền đình (Vestibular Rehabilitation Therapy – VRT). Đây là phương pháp hiệu quả giúp não và tai trong “học lại” cách cân bằng:

Các bài tập cơ bản tại nhà: Quay đầu từ từ sang trái và phải, tập thăng bằng khi đứng hoặc đi bộ, phối hợp chuyển động mắt và đầu.
Tập luyện đều đặn: Thực hiện hằng ngày theo hướng dẫn chuyên gia để giảm chóng mặt lâu dài.
Theo dõi cảm giác chóng mặt: Khi mới tập, có thể vẫn thấy hoa mắt, nhưng đây là phản ứng bình thường; triệu chứng sẽ giảm khi luyện tập đều.

2.3. Giảm căng thẳng và chăm sóc sức khỏe tổng thể

Căng thẳng, mất ngủ hoặc tư thế xấu có thể làm triệu chứng tiền đình nặng hơn. Vì vậy, bạn nên chú ý những điều sau:

Thư giãn và thiền: Hít thở sâu, yoga nhẹ nhàng giúp ổn định hệ thần kinh.
Ngủ đủ giấc: 7 – 8 giờ mỗi đêm giúp cơ thể và não phục hồi, giảm chóng mặt ban ngày.
Chăm sóc cột sống cổ: Giữ cổ thẳng, tránh cúi lâu; massage nhẹ nhàng hoặc vật lý trị liệu giúp cải thiện lưu thông máu lên não.
Bổ sung vi chất: Thiếu vitamin D, canxi, hoặc các vi chất khác có thể ảnh hưởng chức năng tiền đình; nên tham khảo bác sĩ trước khi bổ sung.

Nếu áp dụng các cách giảm chóng mặt do tiền đình mà không thuyên giảm hoặc xuất hiện thêm các triệu chứng như: Nôn ói nhiều, tay chân tê yếu, khó nói, khó nuốt, nhìn đôi, sốt, co giật, thay đổi thính lực, tai chảy dịch hoặc đau tai thì người bệnh cần đến bệnh viện kiểm tra ngay. Bác sĩ sẽ thực hiện các hình ảnh chẩn đoán não hoặc tai để xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Tóm lại, chóng mặt do rối loạn tiền đình là tình trạng không nên chủ quan, vì nó có thể ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày và chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, kết hợp thay đổi lối sống và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp kiểm soát hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng.

Nguồn tài liệu tham khảo: Cleveland Clinic