Hiểu cơ bản về thoát vị đĩa đệm là gì

Thoát vị đĩa đệm là một tình trạng phổ biến liên quan đến cột sống, đặc biệt ở người trưởng thành và người cao tuổi. Đây không chỉ là nguyên nhân gây đau lưng, đau cổ mà còn có thể ảnh hưởng đến chức năng vận động và sinh hoạt hằng ngày. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ thoát vị đĩa đệm là gì, nguyên nhân, triệu chứng nhận biết, cũng như các phương pháp chẩn đoán hiện nay.

1. Góc giải đáp thoát vị đĩa đệm là gì

1.1. Một số thông tin về tình trạng thoát vị đĩa đệm

Cột sống của con người được cấu tạo từ các đốt sống xếp chồng lên nhau, và giữa mỗi đốt sống là các đĩa đệm. Những đĩa này có hình dạng tròn, giống như những chiếc gối nhỏ, với lớp vỏ bên ngoài chắc chắn bao quanh nhân mềm bên trong. Chúng đóng vai trò giảm xóc, giúp cột sống chịu lực khi vận động.

Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra ngoài thông qua một vết rách hoặc nứt ở vòng sợi. Khi đó, phần nhân nhầy bị đẩy ra sẽ chèn ép vào các dây thần kinh xung quanh tủy sống. Do không gian trong ống sống vốn đã chật hẹp, sự chèn ép này có thể gây ra những cơn đau dữ dội và khó chịu.

Thoát vị đĩa đệm có thể xuất hiện ở bất kỳ phần nào của cột sống, nhưng thường gặp nhất là ở vùng thắt lưng và cổ. Vị trí đau và mức độ nghiêm trọng sẽ phụ thuộc vào việc đĩa đệm bị thoát vị ở đâu và dây thần kinh nào bị ảnh hưởng.

1.2. Nguyên nhân để giải thích thoát vị đĩa đệm là gì

Thoát vị đĩa đệm có thể do một chấn thương hoặc một tác động mạnh đột ngột gây ra. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp lại xuất phát từ sự lão hóa tự nhiên của cơ thể. Theo thời gian, đĩa đệm sẽ dần thoái hóa, các sợi collagen trong vòng sợi yếu đi, khiến đĩa đệm trở nên dễ tổn thương hơn. Khi đó, chỉ một động tác sai tư thế, xoay người mạnh hoặc cúi gập người bất ngờ cũng có thể làm đĩa đệm bị rách và thoát vị.

Thêm vào đó, một số nguyên nhân khác cũng có thể làm tăng khả năng gặp phải tình trạng này:

– Tuổi tác: Đĩa đệm trở nên giòn và dễ nứt vỡ hơn theo tuổi tác.

– Thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể lớn gây áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng.

– Lao động nặng: Thường xuyên mang vác vật nặng, làm việc với tư thế không đúng.

– Chấn thương: Tai nạn lao động, tai nạn giao thông, hoặc các chấn thương thể thao có thể trực tiếp gây thoát vị.

2. Các triệu chứng dễ gặp khi thoát vị đĩa đệm

2.1. Đau lan tỏa từ vùng bị thoát vị

Thoát vị đĩa đệm có thể biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của đĩa bị tổn thương. Một trong những triệu chứng điển hình là đau lan từ vị trí đĩa đệm bị thoát vị. Khi nhân mềm chèn ép vào dây thần kinh xung quanh, cơn đau có xu hướng lan dọc theo đường đi của dây thần kinh. Ở cột sống thắt lưng, cơn đau thường lan xuống mông, chân và thậm chí đến bàn chân.

Hội chứng đau thần kinh tọa (sciatica) là hậu quả thường gặp khi đĩa đệm thắt lưng bị thoát vị. Người bệnh có thể cảm thấy đau, nóng rát, tê hoặc ngứa ran từ mông xuống chân, thường chỉ ảnh hưởng một bên cơ thể. Cảm giác đau có thể dữ dội, như điện giật, tăng lên khi đứng, đi lại hoặc ngồi lâu. Thường cơn đau ở chân sẽ nghiêm trọng hơn đau lưng.

2.2. Tê bì và cảm giác châm chích

Áp lực từ đĩa đệm thoát vị lên dây thần kinh có thể làm rối loạn tín hiệu cảm giác, dẫn đến cảm giác tê bì, ngứa ran hoặc yếu cơ. Nếu bạn cảm thấy một phần cơ thể “ngủ quên” hoặc có cảm giác kim châm, hãy đi khám để xác định nguyên nhân có phải do thoát vị đĩa đệm hay không.

2.3. Yếu cơ là triệu chứng nhận biết thoát vị đĩa đệm là gì

Thoát vị đĩa đệm cũng ảnh hưởng đến chức năng các cơ liên quan đến dây thần kinh bị chèn ép. Điều này có thể khiến cơ yếu ở những vùng nhất định, làm các hoạt động đơn giản như nâng vật nặng, đi lại hoặc đứng lên ngồi xuống trở nên khó khăn hơn.

2.4. Tình trạng đau nặng hơn khi vận động

Một số chuyển động có thể làm cơn đau từ đĩa đệm thoát vị trở nên nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như cúi người về phía trước, ngồi lâu, nâng vật nặng hoặc vặn mình đột ngột.

2.5. Rối loạn đại tiểu tiện

Đây là một triệu chứng nghiêm trọng và hiếm gặp, thường xảy ra khi thoát vị đĩa đệm chèn ép lên các dây thần kinh kiểm soát chức năng ruột và bàng quang. Nếu bạn bị mất kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện cùng với các triệu chứng đau lưng, cần phải đến bệnh viện ngay lập tức.

2.6. Thoát vị đĩa đệm cổ

Khi thoát vị xảy ra ở vùng cổ, ngoài các triệu chứng chung, bạn có thể gặp thêm các dấu hiệu như: đau âm ỉ hoặc nhói ở cổ, đau giữa hai bả vai, đau lan xuống cánh tay, hoặc tê bì và châm chích ở vai và cánh tay. Cơn đau có thể tăng lên khi bạn cử động cổ.

3. Các phương pháp chẩn thoát vị đĩa đệm tiến hành như thế nào?

Để chẩn đoán chính xác thoát vị đĩa đệm, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng kỹ lưỡng, kiểm tra các phản xạ, cảm giác và cơ bắp, kết hợp các xét nghiệm hình ảnh và điện cơ.

3.1. Chụp X-Quang

X-quang không thể trực tiếp phát hiện thoát vị đĩa đệm nhưng giúp bác sĩ đánh giá cấu trúc cột sống, loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương hoặc khối u.

– Chụp X-quang thông thường: Giúp nhìn thấy hình dáng tổng thể của các đốt sống.

– Chụp X-quang uốn – duỗi: Chụp khi bệnh nhân cúi gập người về phía trước và ngửa ra sau. Hình ảnh này giúp bác sĩ đánh giá sự ổn định giữa các đốt sống.

– Chụp X-quang toàn bộ cột sống: Cung cấp cái nhìn tổng quan về sự thẳng hàng của cột sống, vốn có thể bị ảnh hưởng bởi thoát vị đĩa đệm.

3.2. Chụp cộng hưởng từ MRI

MRI là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiệu quả và chính xác nhất cho thoát vị đĩa đệm. Máy MRI sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh chi tiết của cột sống, đĩa đệm, tủy sống và các dây thần kinh xung quanh. Hình ảnh từ MRI giúp bác sĩ xác định chính xác vị trí, mức độ thoát vị và dây thần kinh nào đang bị chèn ép.

3.3. Chụp cắt lớp CT

Chụp CT kết hợp nhiều tia X từ các góc khác nhau để tạo hình ảnh chi tiết của cột sống và cấu trúc xung quanh. Khi nghi ngờ tổn thương phức tạp hoặc có tiền sử chấn thương, phẫu thuật cột sống, CT giúp bác sĩ nắm rõ hơn về mức độ thoát vị và ảnh hưởng đến các dây thần kinh.

3.4. Điện cơ (EMG)

Điện cơ đồ (EMG) là xét nghiệm đo hoạt động điện của cơ bắp và dây thần kinh. Bác sĩ sẽ sử dụng một kim điện cực nhỏ để đưa vào cơ và ghi lại hoạt động điện của chúng khi được kích thích. Kết quả từ EMG có thể giúp xác định xem có dây thần kinh nào bị tổn thương hoặc bị chèn ép do thoát vị đĩa đệm hay không.

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng phổ biến nhưng nếu được nhận biết sớm và chẩn đoán đúng, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm nguy cơ biến chứng. Hiểu rõ thoát vị đĩa đệm là gì, nguyên nhân, triệu chứng, kết hợp duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, tư thế đúng và tập luyện nhẹ nhàng sẽ giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe cột sống.