Nuốt vướng là một triệu chứng phổ biến mà nhiều người từng trải qua ít nhất một lần trong đời. Cảm giác như có vật gì đó mắc kẹt trong cổ họng, giống như bị hóc xương cá, có thể gây khó chịu và lo lắng. Tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra hiện tượng nuốt vướng như hóc xương, từ những vấn đề tạm thời và không đáng lo ngại đến các bệnh lý nghiêm trọng. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách chẩn đoán là rất quan trọng để có thể điều trị hiệu quả và đúng cách.
Menu xem nhanh:
1. Nguyên nhân gây nuốt vướng như hóc xương
Nuốt vướng như hóc xương là tình trạng mà nhiều người có thể gặp phải. Đôi khi triệu chứng này chỉ liên quan đến các yếu tố bên ngoài như thức ăn hoặc dị vật nhưng nhiều trường hợp có thể “tiềm ẩn” các bệnh lý nghiêm trọng hơn ở thực quản, dạ dày hoặc các cơ quan khác trong cơ thể.
1.1 Thức ăn và dị vật là một trong những nguyên nhân gây nuốt vướng như hóc xương
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của cảm giác nuốt vướng là thức ăn hoặc dị vật bị mắc kẹt trong cổ họng. Thực phẩm như xương cá, mảnh vụn bánh mì, hoặc thậm chí là các loại hạt có thể dễ dàng mắc lại trong hốc họng hoặc thực quản, gây cảm giác khó chịu.
Nuốt vướng như hóc xương có thể xảy ra do ăn quá nhanh, quá nhiều hoặc nuốt phải dị vật.
1.2 Viêm họng và viêm amidan
Viêm họng và viêm amidan là những tình trạng viêm nhiễm gây sưng tấy và đau đớn ở vùng họng. Khi bị viêm họng, các mô xung quanh sẽ sưng lên, gây cảm giác nuốt khó và vướng. Viêm amidan cũng gây ra cảm giác tương tự khi các hạch bạch huyết trong amidan sưng tấy và làm hẹp đường họng.
1.3 Bệnh lý về thực quản gây nuốt vướng như hóc xương
Các bệnh lý về thực quản như viêm thực quản, co thắt thực quản hay trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) cũng có thể gây ra cảm giác nuốt vướng. Viêm thực quản là tình trạng viêm nhiễm niêm mạc thực quản, gây đau và khó nuốt. Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, gây kích ứng và viêm nhiễm.
1.4 Khối u
Khối u ở cổ họng hoặc thực quản, dù là lành tính hay ác tính, cũng có thể gây ra cảm giác nuốt vướng như hóc xương. Các khối u này có thể phát triển và làm hẹp lòng thực quản, gây khó khăn trong quá trình nuốt. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm đau khi nuốt, sụt cân không rõ nguyên nhân và cảm giác mệt mỏi.
1.5 Tổn thương thần kinh
Các tổn thương thần kinh, đặc biệt là các dây thần kinh điều khiển hoạt động nuốt, cũng có thể gây ra cảm giác nuốt vướng. Những tổn thương này có thể do tai nạn, đột quỵ, hoặc các bệnh lý như bệnh Parkinson, bệnh đa xơ cứng (MS), hay tổn thương tủy sống.
1.6 Stress và rối loạn lo âu
Stress và rối loạn lo âu cũng có thể gây ra cảm giác nuốt vướng. Khi căng thẳng, cơ thể có thể phản ứng bằng cách co thắt các cơ trong cổ họng, gây cảm giác nghẹn và khó nuốt. Rối loạn lo âu cũng có thể gây ra các triệu chứng tương tự, do sự kích hoạt quá mức của hệ thống thần kinh.
1.7 Dị ứng
Dị ứng, đặc biệt là dị ứng thức ăn, có thể gây ra phản ứng viêm nhiễm trong cổ họng và thực quản, gây cảm giác nuốt vướng. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm ngứa, sưng tấy và khó thở.
Các bệnh lý thực quản như hẹp thực quản, viên thực quản, rối loạn cơ thắt thực quản có thể gây cảm giác nuôt vướng, được mô tả như hóc xương.
2. Cách chẩn đoán nuốt vướng
Để chẩn đoán nuốt vướng, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khám lâm sàng và hỏi về triệu chứng cụ thể của bệnh nhân, bao gồm:
– Mô tả chi tiết về cảm giác nuốt vướng
– Thời gian và tần suất xuất hiện triệu chứng
– Các triệu chứng kèm theo như đau, khó thở, hoặc sụt cân
– Tiền sử bệnh lý và các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, uống rượu, hay tiền sử gia đình có bệnh lý về thực quản.
Sau đó, dựa vào tình hình thực tế, các bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng như:
2.1 Nội soi
Nội soi là một phương pháp chẩn đoán hiệu quả để kiểm tra trực tiếp các cấu trúc trong cổ họng và thực quản. Có hai loại nội soi chính:
– Nội soi họng: Sử dụng ống nội soi mềm, nhỏ, được đưa vào qua miệng hoặc mũi để kiểm tra các mô ở họng và thanh quản. Phương pháp này giúp phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, khối u, hay dị vật.
– Nội soi thực quản: Sử dụng ống nội soi dài hơn để kiểm tra thực quản và dạ dày. Phương pháp này giúp phát hiện các vấn đề như viêm thực quản, khối u, hay trào ngược dạ dày thực quản.
2.2 Chụp X-quang
Chụp X-quang cổ họng và thực quản có thể giúp phát hiện các dị vật hoặc khối u gây ra cảm giác nuốt vướng. Bệnh nhân có thể được yêu cầu uống một chất cản quang để làm nổi bật các cấu trúc trong thực quản trên phim chụp.
2.3 Chụp CT và MRI
Chụp CT và MRI là các phương pháp hình ảnh học tiên tiến hơn, giúp cung cấp hình ảnh chi tiết về các cấu trúc trong cổ họng và thực quản. Chụp CT sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh cắt lớp, trong khi MRI sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh chi tiết hơn. Các phương pháp này giúp phát hiện các khối u nhỏ, tổn thương thần kinh, hoặc các vấn đề về mô mềm mà X-quang thường không thấy được.
2.4 Kiểm tra chức năng thực quản
Các phương pháp kiểm tra chức năng thực quản như đo áp lực thực quản độ phân giải cao (HRM) và đo pH thực quản 24 giờ, có thể giúp đánh giá hoạt động của các cơ và sự trào ngược axit trong thực quản. Đo áp lực thực quản kiểm tra sức mạnh và sự phối hợp của các cơ trong thực quản khi nuốt. Đo pH thực quản theo dõi mức độ axit trong thực quản trong khoảng thời gian dài, giúp chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản.
Cả 2 phương pháp trên đang được áp dụng tại Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc, là công cụ quan tọng giúp chẩn đoán các rối loạn nuốt và bệnh trào ngược dạ dày. Với hệ thống máy đo hiện đại nhập khẩu từ Mỹ cùng đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản và giàu kinh nghiệm giúp, các kết quả luôn chính xác và nhanh chóng mà vẫn đảm bảo sự thoải mái cho bệnh nhân.
2.5 Xét nghiệm dị ứng
Nếu nghi ngờ dị ứng là nguyên nhân gây ra cảm giác nuốt vướng, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm dị ứng, bao gồm xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu, để xác định các chất gây dị ứng cụ thể.
Để chẩn đoán nguyên nhân gây nuốt vướng, cần dùng đến các phương pháp và máy móc hiện đại.
3. Điều trị và phòng ngừa
3.1 Điều trị
– Dị vật và thức ăn mắc kẹt: Nếu nguyên nhân là do dị vật hoặc thức ăn mắc kẹt, bác sĩ có thể sử dụng các dụng cụ y tế để loại bỏ chúng. Trong một số trường hợp, cần phải phẫu thuật để loại bỏ các dị vật lớn hoặc nguy hiểm.
– Viêm họng và viêm amidan: Điều trị bằng kháng sinh (nếu do nhiễm khuẩn), thuốc giảm đau và thuốc kháng viêm. Điều trị tại nhà bao gồm nghỉ ngơi, uống nhiều nước ấm và súc miệng bằng nước muối.
– Bệnh lý thực quản: Điều trị bệnh lý thực quản như viêm thực quản và trào ngược dạ dày thực quản bằng thuốc kháng axit, thuốc giảm trào ngược và thay đổi lối sống (chế độ ăn uống, nâng cao đầu khi ngủ).
– Khối u: Điều trị khối u tùy thuộc vào loại và giai đoạn của khối u, có thể bao gồm phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, hoặc kết hợp các phương pháp này.
– Tổn thương thần kinh: Điều trị tổn thương thần kinh phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể, có thể bao gồm vật lý trị liệu, thuốc, hoặc phẫu thuật.
– Stress và rối loạn lo âu: Điều trị bao gồm tư vấn tâm lý, liệu pháp hành vi, và thuốc chống lo âu hoặc chống trầm cảm.
– Dị ứng: Tránh các chất gây dị ứng và sử dụng thuốc kháng histamin hoặc thuốc chống viêm để giảm triệu chứng nuốt vướng như hóc xương.
3.2 Phòng ngừa
– Ăn uống cẩn thận: Nhai kỹ và tránh ăn các thực phẩm có nguy cơ gây hóc như xương cá, mảnh vụn, hoặc các loại hạt.
– Duy trì lối sống lành mạnh: Tránh hút thuốc và uống rượu quá mức, duy trì cân nặng hợp lý, và tập thể dục đều đặn.
– Quản lý stress: Sử dụng các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền, và hít thở sâu để giảm căng thẳng.
– Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thăm khám bác sĩ định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe và điều trị kịp thời.
Nuốt vướng như hóc xương là một triệu chứng phổ biến nhưng có thể gây lo lắng và khó chịu. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách chẩn đoán giúp đảm bảo rằng người bệnh được điều trị hiệu quả và đúng cách. Nếu cảm giác nuốt vướng kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng, hãy thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
