Ợ chua là một triệu chứng thường gặp ở những người bị trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Đây là một vấn đề sức khỏe phổ biến và có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Mặc dù ợ chua có thể không nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, nó có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng khác. Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp ở người bị ợ chua và cách chẩn đoán, kiểm soát.
Menu xem nhanh:
1. Triệu chứng và nguyên nhân gây ợ chua
1.1 Triệu chứng ợ chua
Ợ chua là một triệu chứng thường gặp ở những bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Dưới đây là các biểu hiện phổ biến và dễ nhận biết của chứng ợ chua:
– Cảm giác nóng rát ở ngực
– Trào ngược acid kèm theo vị chua và đắng miệng
– Khó nuốt như có vật gì đó mắc kẹt trong cổ họng
– Đau ngực tương tự như cơn đau thắt ngực, đi kèm với cảm giác nóng rát và thường xảy ra sau khi ăn hoặc khi nằm xuống
– Ho khan và khàn tiếng không rõ nguyên nhân
– Viêm họng, cổ họng bị sưng, đỏ và đau
– Cảm giác đầy bụng và buồn nôn
– Hơi thở có mùi
– Đầy hơi và chướng bụng
– Đau tai do viêm nhiễm
Chứng ợ chua có thể biểu hiện đa đạng.
1.2 Nguyên nhân gây ợ chua
– Thực phẩm và đồ uống: Một số loại thực phẩm và đồ uống như cà phê, rượu, socola, thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, và các loại nước uống có ga có thể kích thích dạ dày và gây ra ợ chua.
– Thói quen ăn uống: Ăn quá nhiều hoặc ăn quá nhanh, ăn ngay trước khi đi ngủ và ăn các bữa lớn có thể làm tăng áp lực trong dạ dày và dẫn đến trào ngược acid.
– Tư thế: Nằm ngay sau khi ăn có thể làm cho axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản hơn.
– Thừa cân hoặc béo phì: Lượng mỡ thừa trong cơ thể, đặc biệt là vùng bụng, có thể tạo áp lực lên dạ dày và góp phần gây trào ngược acid.
– Thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc chẹn kênh canxi, và một số thuốc giảm đau, có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày và làm tăng nguy cơ ợ chua.
– Các bệnh lý: Một số bệnh lý như thoát vị cơ hoành, loét dạ dày tá tràng và các bệnh lý về thực quản có thể gây ra triệu chứng ợ chua.
– Hút thuốc lá: Hút thuốc có thể làm yếu cơ vòng thực quản dưới, cơ giúp ngăn acid dạ dày trào ngược lên thực quản.
– Căng thẳng và lo âu: Căng thẳng và lo âu có thể làm tăng sản xuất acid dạ dày và làm trầm trọng thêm triệu chứng ợ chua.
– Mang thai: Sự thay đổi hormone và áp lực từ thai nhi có thể làm tăng nguy cơ trào ngược axit ở phụ nữ mang thai.
2. Các bệnh lý liên quan đến ợ chua
1.1 Viêm thực quản
Viêm thực quản là tình trạng viêm nhiễm và tổn thương niêm mạc thực quản, thường do acid dạ dày trào ngược lên. Viêm thực quản có thể gây ra các triệu chứng như đau họng, khó nuốt, và cảm giác như có vật gì đó mắc kẹt trong cổ họng. Nếu không được điều trị, viêm thực quản có thể dẫn đến loét và chảy máu thực quản.
Ợ chua kéo dài có thể dẫn đến các vấn đề thực quản như viêm thực quản, hẹp thực quản, barrett thực quản…
1.2 Loét thực quản do ợ chua
Loét thực quản xảy ra khi niêm mạc thực quản bị tổn thương sâu do acid dạ dày trào ngược lên thường xuyên. Loét thực quản có thể gây ra đau dữ dội, khó nuốt và trong những trường hợp nặng, có thể dẫn đến chảy máu và thủng thực quản. Điều này đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp.
2.3 Hẹp thực quản
Hẹp thực quản là tình trạng thu hẹp của thực quản do tổn thương và viêm nhiễm kéo dài. Hậu quả của hẹp thực quản là người bệnh sẽ gặp khó khăn khi nuốt thức ăn, cảm giác đau và khó chịu khi ăn uống. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và mất cân bằng dinh dưỡng.
2.4 Barrett thực quản
Barrett thực quản là một biến chứng nghiêm trọng của GERD, trong đó các tế bào niêm mạc thực quản bị thay thế bằng các tế bào bất thường, giống như các tế bào trong dạ dày. Barrett thực quản làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thực quản. Đây là một tình trạng cần được giám sát chặt chẽ và có thể yêu cầu điều trị đặc biệt.
2.5 Ung thư thực quản
Người bị GERD kéo dài và không được điều trị có nguy cơ cao mắc ung thư thực quản. Ung thư thực quản là một loại ung thư nguy hiểm, thường được phát hiện ở giai đoạn muộn khi đã di căn, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Triệu chứng của ung thư thực quản bao gồm khó nuốt, giảm cân không rõ nguyên nhân và đau ngực.
2.6 Viêm họng và viêm xoang liên quan đến ợ chua
Acid từ dạ dày trào ngược lên không chỉ ảnh hưởng đến thực quản mà còn có thể lan lên họng và xoang, gây viêm họng và viêm xoang. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng như đau họng, ho khan, khàn tiếng, và nghẹt mũi. Viêm họng và viêm xoang do GERD thường kéo dài và khó điều trị dứt điểm nếu nguyên nhân chính là GERD không được kiểm soát.
2.7 Viêm phổi hít
Acid dạ dày trào ngược có thể hít vào phổi, gây viêm phổi hít. Đây là một tình trạng nghiêm trọng, đặc biệt nguy hiểm đối với những người có hệ miễn dịch yếu hoặc người già. Viêm phổi hít có thể dẫn đến các triệu chứng như ho, khó thở, sốt, và trong những trường hợp nặng, có thể gây tử vong.
2.8 Bệnh lý tim mạch
Một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa GERD và các bệnh lý tim mạch như bệnh tim mạch vành và đột quỵ. Mặc dù cơ chế chính xác vẫn chưa được làm rõ, nhưng có giả thuyết cho rằng viêm mạn tính do GERD có thể góp phần vào sự hình thành mảng bám trong động mạch, làm tăng nguy cơ các biến cố tim mạch.
2.9 Các vấn đề về giấc ngủ
GERD có thể gây ra các vấn đề về giấc ngủ do cảm giác ợ chua và đau ngực thường xảy ra vào ban đêm khi nằm xuống. Người bị GERD thường xuyên thức giấc giữa đêm, khó duy trì giấc ngủ và cảm thấy mệt mỏi vào ban ngày. Thiếu ngủ kéo dài có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như trầm cảm và lo âu.
2.10 Các vấn đề về răng miệng
Acid dạ dày trào ngược lên có thể làm hỏng men răng, gây mòn răng và sâu răng. Người bị GERD thường gặp các vấn đề về răng miệng như đau răng, viêm nướu và hơi thở có mùi khó chịu. Chăm sóc răng miệng đúng cách và kiểm soát GERD là cần thiết để ngăn ngừa các vấn đề này.
3. Chẩn đoán nguyên nhân ợ chua
3.1 Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng (EGD)
Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để phát hiện các tổn thương trong thực quản, dạ dày, và tá tràng. Thủ thuật này sử dụng một ống mềm có gắn camera (ống nội soi) được đưa vào qua miệng để quan sát trực tiếp bên trong thực quản và dạ dày. Nội soi giúp phát hiện các biến chứng của GERD như viêm thực quản, loét thực quản và Barrett thực quản.
3.2 Đo pH thực quản 24 giờ
Đo pH thực quản 24 giờ là phương pháp đo lượng acid trào ngược từ dạ dày lên thực quản trong 24 giờ. Phương pháp này sử dụng một ống mỏng đưa qua mũi xuống thực quản để đo pH tại nhiều thời điểm trong ngày. Kết quả giúp xác định mức độ trào ngược acid và mối liên hệ giữa triệu chứng và trào ngược.
Việc ứng dụng phương pháp đo pH thực quản 24 giờ vào chẩn đoán bệnh lý trào ngược dạ dày là một bước tiến về công nghệ tại Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc, mang đến kết quả chính xác và nhanh chóng, hỗ trợ đắc lực các bác sĩ trong việc kết luận và lập kế hoạch điều trị cho người bệnh.
Đo pH thực quản 24 giờ và đo HRM thực quản là những phương pháp quan trọng giúp chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến ợ chua.
3.3 Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM)
Đo áp lực và nhu động thực quản giúp đánh giá chức năng của cơ vòng thực quản dưới (LES). Cơ vòng này có nhiệm vụ ngăn chặn trào ngược acid từ dạ dày lên thực quản. Phương pháp này sử dụng một ống mềm có gắn cảm biến áp lực đưa qua mũi vào thực quản để đo áp lực tại nhiều điểm khác nhau. Kết quả giúp xác định có sự suy yếu hoặc rối loạn chức năng của LES hay không.
Tại Thu Cúc TCI, hệ thống máy đo HRM thực quản được nhập khẩu từ Mỹ giúp cho ra kết quả chính xác và nhanh chóng, tiết kiệm thời gian của bác sĩ và bệnh nhân. Các bác sĩ, kỹ thuật viên tại Khoa Thăm dò chức năng – Nội soi tiêu hóa của Thu Cúc TCI đều có được đào tạo bài bản và có kinh nghiệm trong việc thực hiện phương pháp này.
Ngoài ra, các phương pháp chụp X-quang thực quản với barium, xét nghiệm Helicobacter pylori, sinh thiết có thể được áp dụng tùy từng trường hợp.
4. Điều trị và phòng ngừa ợ chua
Điều trị GERD chủ yếu bao gồm thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Người bệnh nên duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, tránh các thực phẩm và đồ uống có thể kích thích trào ngược như cafe, rượu, đồ chiên xào, và thức ăn cay. Ăn thành nhiều bữa nhỏ thay vì bữa lớn, tránh ăn quá no, và không nằm ngay sau khi ăn cũng là các biện pháp hiệu quả.
Thuốc điều trị GERD bao gồm thuốc kháng acid, thuốc ức chế bơm proton (PPI), và thuốc kháng H2. Trong những trường hợp nặng hoặc không đáp ứng với điều trị thuốc, phẫu thuật có thể được cân nhắc.
Ợ chua là một tình trạng phổ biến nhưng có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Việc nhận biết và điều trị sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Thay đổi lối sống và sử dụng thuốc đúng cách có thể giúp kiểm soát bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
