Chứng khó nuốt hay còn gọi là nuốt khó, là tình trạng mà người bệnh gặp khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc chất lỏng. Đây là một vấn đề phổ biến ở người già và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ trình bày về nguyên nhân và cách cải thiện chứng khó nuốt ở người già.
Menu xem nhanh:
1. Nguyên nhân gây ra chứng khó nuốt ở người già
Khó nuốt là một tình trạng phổ biến ở người lớn tuổi. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này như:
1.1 Suy giảm chức năng cơ và thần kinh
Ở người già, sự suy giảm chức năng của cơ và thần kinh là nguyên nhân phổ biến gây ra chứng khó nuốt. Cơ bắp trong họng và thực quản trở nên yếu hơn, không đủ lực để đẩy thức ăn xuống dạ dày. Hệ thống thần kinh điều khiển quá trình nuốt cũng có thể bị suy giảm, gây ra rối loạn trong quá trình này.
1.2 Các bệnh lý thần kinh
Một số bệnh lý thần kinh như Parkinson, Alzheimer, hoặc đột quỵ có thể ảnh hưởng đến khả năng nuốt. Những bệnh này gây ra sự mất kiểm soát và phối hợp giữa các cơ quan liên quan đến quá trình nuốt.
1.3 Các bệnh lý về thực quản
Những bệnh lý như viêm thực quản, hẹp thực quản hoặc ung thư thực quản cũng có thể gây ra chứng khó nuốt. Viêm thực quản gây sưng và làm hẹp đường tiêu hóa, trong khi ung thư có thể tạo ra các khối u làm cản trở dòng chảy của thức ăn.
Khó nuốt là tình trạng phổ biến ở người già, gây cảm giác đau, nghẹn khi nuốt, dễ dẫn đến ho, sặc và nhiều vấn đề nghiêm trọng khác.
1.4 Suy giảm chức năng tiêu hóa
Ở người già, chức năng tiêu hóa cũng bị suy giảm, dẫn đến tình trạng thức ăn không được tiêu hóa một cách hiệu quả. Điều này có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày – thực quản, gây ra cảm giác khó nuốt.
1.5 Khô miệng
Khô miệng, một vấn đề phổ biến ở người già, có thể làm cho việc nuốt trở nên khó khăn. Nước bọt giúp bôi trơn thức ăn và làm cho quá trình nuốt diễn ra dễ dàng hơn. Khi thiếu nước bọt, thức ăn trở nên khô và khó di chuyển qua thực quản.
2. Chẩn đoán chứng khó nuốt ở người già
Quy trình khám để kiểm tra nguyên nhân gây khó nuốt ở người già thường được tiến hành như sau:
2.1 Khám lâm sàng kiểm tra chứng khó nuốt ở người già
Đầu tiên, các bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải, như cảm giác khó nuốt, đau khi nuốt, cảm giác nghẹn, ho hoặc sặc khi ăn uống, và các thay đổi trong việc ăn uống. Đồng thời tìm hiểu về lịch sử bệnh lý, các bệnh lý nền (như đột quỵ, Parkinson, Alzheimer), và các loại thuốc mà bệnh nhân đang sử dụng.
Sau đó bệnh nhân sẽ được kiểm tra vùng cổ, họng và miệng để phát hiện các dấu hiệu bất thường như khối u, sưng hoặc viêm nhiễm.
Tùy từng trường hợp, các bài kiểm tra đánh giá chức năng nuốt có thể được tiến hành gồm:
– Bài kiểm tra nuốt nước: Bệnh nhân sẽ được yêu cầu nuốt một lượng nước nhỏ trong khi bác sĩ quan sát quá trình nuốt để phát hiện các dấu hiệu khó khăn hoặc bất thường.
– Bài kiểm tra nuốt thức ăn: Bệnh nhân có thể được yêu cầu ăn một số loại thực phẩm có kết cấu khác nhau (như thức ăn lỏng, mềm, hoặc rắn) để đánh giá khả năng nuốt của họ.
2.2 Các phương pháp cận lâm sàng chẩn đoán chứng khó nuốt ở người già
– Nội soi họng và thực quản
Các bác sĩ có thể dùng ống nội soi để kiểm tra tai – mũi – họng hoặc toàn bộ thực quản của bệnh nhân để phát hiện các tổn thương, viêm nhiễm, hẹp hoặc khối u ở các cơ quan này.
– Chụp X-quang thực quản
Bệnh nhân sẽ uống một chất cản quang (barium) và sau đó được chụp X-quang để quan sát quá trình di chuyển của barium qua thực quản. Phương pháp này giúp phát hiện các chỗ hẹp, tắc nghẽn hoặc bất thường trong thực quản.
– Đo áp lực thực quản
Đo áp lực thực quản là phương pháp quan trọng để đánh giá hoạt động của cơ thực quản và xác định xem có sự rối loạn vận động thực quản hay không và có thể gây ra các rối loạn nuốt hay không. Phương pháp này sử dụng một ống nhỏ được đưa vào thực quản để đo áp lực trong thực quản khi bệnh nhân nuốt. Các chỉ số áp lực thực quản được ghi nhận dưới dạng biểu đồ và phân tích bởi thiết bị đặc biệt.
– Đo trở kháng pH thực quản
Phương pháp này đo độ pH trong thực quản để phát hiện trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản – một nguyên nhân phổ biến gây ra chứng khó nuốt. Đo pH thực quản thường được tiến hành trong 24 giờ. Bệnh nhân được đưa một ống thông siêu nhỏ qua mũi, kết nối với thiết bị bên ngoài, sau đó hoạt động bình thường. Cùng với các hoạt động được ghi chép lại bởi bệnh nhân, các dữ liệu về lượng axit, độ pH ở thực quản, tần suất và tính chất cơn trào ngược cũng được thiết bị ghi lại để đánh giá mức độ trào ngược dạ dày.
Tại Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc, các phương pháp chẩn đoán được sử dụng một cách linh hoạt tùy theo từng trường hợp bệnh nhân. Các công nghệ và thiết bị được sử dụng đều hiện đại và cập nhật, như nội soi tai – mũi – họng ống cứng, ống mềm, nội soi NBI, MCU, máy chụp X-quang kỹ thuật số… Đặc biệt, máy đo áp lực thực quản độ phân giải cao (HRM) và máy đo pH thực quản 24 giờ được nhập khẩu từ Mỹ với độ chính xác và an toàn cao. Dưới sự hướng dẫn và giám sát bởi đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên dày dạn kinh nghiệm nên người bệnh luôn cảm thấy thoải mái và an tâm.
Chẩn đoán chứng khó nuốt bằng phương pháp đo áp lực thực quản HRM đem lại độ chính xác cao.
3. Cách cải thiện chứng khó nuốt ở người già
3.1 Thay đổi chế độ ăn uống
Một chế độ ăn uống phù hợp có thể giúp giảm bớt triệu chứng khó nuốt. Người bệnh nên ăn các loại thực phẩm mềm, dễ nuốt như súp, cháo, và các loại trái cây chín mềm. Tránh các loại thực phẩm cứng, khô hoặc quá lớn, có thể gây nghẹn.
3.2 Tập luyện cơ bắp
Các bài tập cơ bắp đặc biệt dành cho cổ và họng có thể giúp cải thiện chức năng nuốt. Các bài tập này thường được hướng dẫn bởi các chuyên gia y tế và có thể bao gồm các động tác như nuốt khan, hít sâu, và các bài tập để tăng cường cơ bắp cổ.
3.3 Sử dụng thuốc
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc để điều trị các bệnh lý gây ra chứng khó nuốt. Ví dụ, thuốc ức chế bơm proton có thể được sử dụng để điều trị trào ngược dạ dày – thực quản, trong khi các loại thuốc chống viêm có thể giúp giảm sưng trong thực quản.
3.4 Phẫu thuật
Đối với các trường hợp nặng, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, phẫu thuật có thể là giải pháp. Phẫu thuật có thể bao gồm mở rộng thực quản, loại bỏ các khối u, hoặc điều chỉnh lại cấu trúc của thực quản để cải thiện quá trình nuốt.
3.5 Sử dụng thiết bị hỗ trợ
Các thiết bị hỗ trợ như ống nuôi ăn hoặc ống thông dạ dày có thể được sử dụng trong trường hợp người bệnh không thể nuốt được thức ăn qua miệng. Các thiết bị này giúp đảm bảo rằng người bệnh vẫn nhận đủ dinh dưỡng mà không gặp phải các vấn đề liên quan đến việc nuốt.
3.6 Tư vấn và hỗ trợ tâm lý
Chứng khó nuốt có thể gây ra lo lắng và stress cho người bệnh. Do đó, việc tư vấn và hỗ trợ tâm lý là rất quan trọng. Người bệnh cần được khuyến khích để giữ tinh thần lạc quan và tham gia vào các hoạt động xã hội để giảm bớt cảm giác cô đơn và trầm cảm.
Thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt có thể giúp người lớn tuổi cải thiện chứng khó nuốt.
3.7 Điều chỉnh tư thế khi ăn
Tư thế khi ăn cũng ảnh hưởng đến khả năng nuốt. Người già nên ngồi thẳng lưng, giữ đầu cao và không cúi đầu xuống khi nuốt. Việc này giúp cho thực phẩm dễ dàng di chuyển xuống thực quản và giảm nguy cơ nghẹn.
Chứng khó nuốt ở người già là một vấn đề phổ biến và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, với sự hiểu biết về nguyên nhân và áp dụng các biện pháp cải thiện phù hợp, người bệnh có thể giảm bớt triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Quan trọng nhất là cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh, gia đình và các chuyên gia y tế để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.
