Giãn đài bể thận là một tình trạng bệnh lý liên quan đến hệ tiết niệu, trong đó hệ thống đài bể thận bị giãn nở do ứ nước, gây áp lực lên nhu mô thận và làm ảnh hưởng đến chức năng bài tiết nước tiểu. Trong khi nhiều người cho rằng đây chỉ là tình trạng tạm thời do tắc nghẽn đường tiểu, thì trên thực tế, mức độ giãn đài bể thận đặc biệt là giãn đài bể thận trái độ 3 hay giãn đài bể thận phải độ 2 – lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời. 

1. Giãn đài bể thận là gì và được phân loại theo tiêu chí nào?

Giãn đài bể thận là tình trạng bể thận và các đài thận bị giãn rộng do nước tiểu không được lưu thông bình thường từ thận xuống bàng quang. Nguyên nhân có thể bắt nguồn từ những rối loạn cấu trúc đường tiết niệu như hẹp khúc nối bể thận-niệu quản, sỏi thận, dị tật bẩm sinh, khối u chèn ép hay viêm nhiễm đường tiết niệu kéo dài.

1.1 Phân loại giãn đài bể thận theo mức độ nghiêm trọng

Dựa trên hình ảnh siêu âm và mức độ giãn rộng của bể thận, giãn đài bể thận được chia thành ba mức độ: độ 1 là mức nhẹ, độ 2 là trung bình và độ 3, 4 là nặng. Ở độ 1, đài bể thận chỉ hơi giãn nhẹ, thường chưa gây ảnh hưởng nhiều đến chức năng thận. Sang độ 2, hiện tượng giãn trở nên rõ rệt hơn, cấu trúc bể thận bị thay đổi và có thể bắt đầu gây chèn ép đến mô thận. Khi bệnh tiến triển đến độ 3, 4 bể thận giãn lớn rõ ràng, nhu mô thận mỏng đi và có thể dẫn đến tổn thương chức năng thận không hồi phục nếu không can thiệp sớm.

Giãn đài bể thận được phân loại theo các cấp độ từ 1-4

1.2 Phân biệt giãn đài bể thận trái và phải

Việc phân biệt giãn đài bể thận trái hay phải giúp bác sĩ xác định rõ vùng tổn thương, từ đó tìm nguyên nhân cụ thể. Thận trái và thận phải có vị trí giải phẫu và mối liên quan khác nhau với các cơ quan lân cận, nên nguyên nhân gây giãn cũng có thể khác biệt. Giãn đài bể thận trái đôi khi liên quan đến hẹp khúc nối bên trái, sỏi hoặc dị dạng mạch máu chèn ép ở phía này. Trong khi đó, giãn đài bể thận phải có thể xuất phát từ sỏi đường tiết niệu, u sau phúc mạc hay dị dạng hệ niệu bên phải. Dù giãn ở bên nào thì nếu kéo dài, đều có nguy cơ dẫn đến suy giảm chức năng thận, thậm chí tổn thương thận vĩnh viễn.

2. Mức độ nguy hiểm của đài bể thận trái giãn độ 3

2.1 Giãn đài bể thận trái độ 3 ảnh hưởng thế nào đến chức năng thận?

Giãn đài bể thận trái độ 3 là mức độ nặng trong thang phân loại. Ở giai đoạn này, bể thận và các đài thận bị giãn quá mức, dẫn đến nhu mô thận – phần chịu trách nhiệm chính cho việc lọc máu và bài tiết bị mỏng dần đi. Điều này khiến khả năng lọc và bài tiết nước tiểu của thận giảm mạnh, thậm chí có nguy cơ mất hoàn toàn chức năng nếu không xử lý kịp thời. Ngoài ra, áp lực tăng cao trong thận do ứ nước kéo dài sẽ kích hoạt phản ứng viêm, dễ gây viêm mạn tính nhu mô thận, tổn thương tiểu cầu thận và gây xơ hóa thận.

Không chỉ dừng lại ở ảnh hưởng tại chỗ, đài bể thận trái giãn độ 3 còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng ngược dòng, nhiễm khuẩn tiết niệu kéo dài, từ đó dẫn đến nhiễm trùng huyết – một tình trạng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng. Đặc biệt ở người cao tuổi hoặc bệnh nhân có bệnh nền (tiểu đường, tăng huyết áp), khả năng phục hồi chức năng thận sau tổn thương là rất thấp, dễ dẫn đến giai đoạn cuối của bệnh thận mạn và phải chạy thận nhân tạo.

2.2 Triệu chứng và dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý

Người bị giãn đài bể thận trái độ 3 thường có những biểu hiện rõ rệt hơn so với các giai đoạn trước. Triệu chứng có thể bao gồm đau âm ỉ hoặc dữ dội ở vùng hông trái, đi tiểu ít, tiểu buốt, tiểu máu hoặc tiểu đục. Nhiều bệnh nhân còn bị sốt cao, ớn lạnh – dấu hiệu cho thấy có thể đã xảy ra viêm nhiễm. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp diễn tiến âm thầm, không có biểu hiện rõ ràng cho đến khi thận đã tổn thương nặng, điều này càng khiến việc phát hiện sớm trở nên khó khăn và dễ bỏ sót.

Vì vậy, khi có bất kỳ dấu hiệu rối loạn tiểu tiện nào hoặc đau vùng lưng, hông kéo dài không rõ nguyên nhân, người bệnh nên đi khám và làm các xét nghiệm hình ảnh học như siêu âm, chụp CT hệ tiết niệu hoặc chụp X-quang cản quang để xác định chính xác tình trạng giãn đài bể thận.

Người bệnh có thể cảm thấy đau một bên hông lưng trái nếu mắc giãn đài bể thận bên trái

3. Mức độ nguy hiểm của giãn đài bể thận phải độ 2

3.1 Giãn đài bể thận phải độ 2 là giai đoạn chuyển tiếp cần đặc biệt chú ý

Giãn đài bể thận phải độ 2 được xem là giai đoạn chuyển tiếp từ nhẹ sang nặng. Ở mức độ này, bể thận đã giãn rõ ràng, có thể gây áp lực nhất định lên mô thận và ảnh hưởng đến quá trình lọc máu, nhưng mức độ tổn thương chưa nghiêm trọng đến mức gây mất chức năng hoàn toàn. Đây chính là “cửa sổ vàng” để điều trị hiệu quả, giúp ngăn chặn bệnh tiến triển sang độ 3.

Tuy nhiên, nếu bệnh nhân chủ quan, không điều trị nguyên nhân gây giãn như sỏi, u chèn ép hay nhiễm trùng thì tình trạng sẽ nhanh chóng tiến triển xấu. Đặc biệt, trong trường hợp tắc nghẽn không được giải quyết, ứ nước sẽ tăng dần, làm giãn rộng thêm bể thận và gây mỏng mô thận.

3.2 Điều gì xảy ra nếu không điều trị giãn đài bể thận phải độ 2?

Nếu bỏ qua giãn đài bể thận phải độ 2, người bệnh có thể đối mặt với hàng loạt biến chứng nguy hiểm. Trước hết là viêm thận bể thận cấp, xảy ra khi nước tiểu ứ đọng tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Kế đến là xơ hóa thận, tình trạng mô thận bị thay thế bởi mô sẹo không còn chức năng lọc. Trong một số trường hợp nặng, tình trạng tổn thương lan rộng sang cả thận đối diện, làm giảm chức năng lọc toàn bộ hệ tiết niệu.

Thực tế lâm sàng ghi nhận không ít bệnh nhân phát hiện giãn đài bể thận ở độ 2 nhưng do không có triệu chứng rõ rệt, đã chủ quan không điều trị, dẫn đến mất chức năng thận phải, buộc phải cắt bỏ hoặc phụ thuộc vào thận còn lại. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy mức độ nguy hiểm của bệnh ngay cả ở giai đoạn trung bình.

Khi giãn đài bể thận xuất hiện ở cả hai bên, người bệnh nên theo dõi sát sao và tuân thủ theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ để tránh tình trạng diễn biến nặng hơn

4. Điều gì sẽ xảy ra nếu người bệnh mắc giãn đài bể thận trái độ 3, giãn đài bể thận phải độ 2?

Trường hợp người bệnh đồng thời mắc cả giãn đài bể thận trái độ 3 và giãn đài bể thận phải độ 2 là một tình trạng nghiêm trọng, đòi hỏi phải theo dõi chặt chẽ và can thiệp y tế kịp thời. Khi cả hai bên thận cùng bị giãn ở mức độ nặng, đặc biệt khi bên trái đã tiến triển đến độ 3 – chức năng bài tiết nước tiểu và lọc máu của thận có thể bị suy giảm đáng kể. Đài bể thận trái bị giãn ở cấp độ 3 đồng nghĩa với việc có sự ứ đọng nước tiểu nghiêm trọng, khiến thận phồng to, mỏng vỏ và tiềm ẩn nguy cơ teo nhỏ, mất chức năng. Trong khi đó, bên phải độ 2 cũng bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu ứ nước và áp lực gia tăng trong hệ thống tiết niệu.

Nếu không được xử lý đúng cách, người bệnh có thể phải đối mặt với suy thận mạn tính, rối loạn điện giải, nhiễm trùng đường tiết niệu lan tỏa hoặc tăng huyết áp thứ phát do thận. Khi cả hai thận cùng bị tổn thương, khả năng tự hồi phục sẽ rất thấp, nên việc phát hiện sớm và điều trị đúng hướng là yếu tố then chốt quyết định tiên lượng của người bệnh.