Dấu hiệu giãn tĩnh mạch thừng tinh, cơ chế, chẩn đoán và điều trị

Mặc dù giãn tĩnh mạch thừng tinh không trực tiếp đe dọa tính mạng, nhưng nếu không được nhận diện và điều trị sớm, tình trạng này có thể dẫn tới nhiều hậu quả nghiêm trọng như giảm chất lượng tinh trùng, rối loạn chức năng sinh lý và thậm chí gây vô sinh ở nam giới. Hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh, dấu hiệu giãn mạch thừng tinh và phương pháp điều trị sẽ giúp nam giới chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản.

1. Khái niệm “giãn tĩnh mạch thừng tinh” là gì?

Giãn tĩnh mạch thừng tinh là tình trạng các tĩnh mạch trong đám rối phía trên tinh hoàn bị giãn nở và xoắn bất thường. Bệnh thường gặp nhiều ở bên trái bìu do đặc điểm giải phẫu, nhưng cũng có thể xảy ra ở bên phải hoặc cả hai bên. Khi các tĩnh mạch này bị giãn, quá trình tuần hoàn máu bị cản trở, gây ứ đọng tại tinh hoàn và ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường nuôi dưỡng tinh trùng.

Thống kê cho thấy khoảng 15% nam giới trưởng thành mắc bệnh, trong đó 40% nam giới vô sinh nguyên phát và tới 80% vô sinh thứ phát có nguyên nhân từ giãn tĩnh mạch thừng tinh. Điều này cho thấy mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của bệnh lý này đối với sức khỏe sinh sản.

2. Yếu tố nào tác động đến hình thành giãn tĩnh mạch thừng tinh

Nguyên nhân chính của tình trạng giãn bất thường này là hiện tượng trào ngược máu do suy van tĩnh mạch. Các van này vốn có nhiệm vụ ngăn máu chảy ngược, nhưng khi bị suy yếu, máu sẽ chảy ngược lại và ứ đọng tại các tĩnh mạch, khiến chúng giãn dần theo thời gian. Áp lực máu tăng kéo dài sẽ gây tổn thương mô xung quanh và ảnh hưởng tới chức năng tinh hoàn.

Ngoài ra, các yếu tố làm tăng áp lực ổ bụng như lao động nặng, táo bón kéo dài, ho mạn tính hoặc phải đứng lâu cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển của bệnh.

3. Dấu hiệu giãn mạch thừng tinh và mức độ nguy hiểm

3.1. Triệu chứng giãn mạch thừng tinh thường gặp ra sao?

Ở giai đoạn đầu, tình trạng mạch thừng tin giãn thường không có biểu hiện rõ ràng. Nhiều trường hợp chỉ được phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc kiểm tra hiếm muộn. Khi bệnh tiến triển, dấu hiệu giãn mạch thừng tinh có thể bao gồm cảm giác đau âm ỉ hoặc nặng tức vùng bìu, nhất là sau khi đứng hoặc vận động mạnh lâu, sau đó cơn đau giảm khi nằm nghỉ.

Một số người có thể nhận thấy bìu thay đổi về hình dạng và kích thước, sờ thấy búi giãn mềm giống như “búi giun” ở trên tinh hoàn, rõ hơn khi đứng. Trong trường hợp nặng, tinh hoàn bên giãn có thể bị teo nhỏ do thiếu máu nuôi dưỡng.

3.2. Dấu hiệu giãn mạch thừng tinh: Mức độ nguy hiểm

Giãn tĩnh mạch thừng tinh không gây ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng nhưng lại ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sinh sản. Tình trạng máu ứ đọng khiến nhiệt độ vùng bìu tăng, ảnh hưởng tới quá trình sinh tinh, ức chế sản xuất testosterone và khiến tinh trùng yếu, dị dạng hoặc chết sớm. Nếu không điều trị, chức năng sinh tinh có thể tổn thương không hồi phục. Bệnh cũng có thể gây tâm lý lo lắng, tự ti, giảm ham muốn và làm giảm chất lượng đời sống tình dục.

4. Chẩn đoán và điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh bằng cách nào?

4.1. Chẩn đoán

Bác sĩ thường dựa vào thăm khám lâm sàng kết hợp cận lâm sàng để chẩn đoán. Khi khám, bệnh nhân được yêu cầu đứng, bác sĩ dùng tay sờ vùng bìu để kiểm tra tĩnh mạch giãn. Trong một số trường hợp, nghiệm pháp Valsalva được áp dụng để làm nổi rõ các búi tĩnh mạch.

Siêu âm Doppler tinh hoàn là phương pháp cận lâm sàng quan trọng, giúp quan sát cấu trúc mạch máu, đo tốc độ dòng chảy và đánh giá mức độ giãn. Phương pháp này cũng hỗ trợ loại trừ nguyên nhân khác gây đau bìu hoặc teo tinh hoàn.

4.2. Điều trị

Nếu tình trạng giãn nhẹ, không triệu chứng rõ và không ảnh hưởng chất lượng tinh trùng, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi định kỳ, kết hợp thay đổi lối sống nhằm hạn chế tiến triển bệnh.

Khi bệnh gây đau kéo dài, teo tinh hoàn hoặc ảnh hưởng khả năng sinh sản, phẫu thuật là phương pháp điều trị tối ưu. Trong đó, mổ vi phẫu hiện được đánh giá cao nhờ khả năng loại bỏ tĩnh mạch giãn mà không làm tổn thương cấu trúc xung quanh, giúp bệnh nhân hồi phục nhanh và hạn chế biến chứng.

Sau phẫu thuật, nhiều bệnh nhân cải thiện rõ rệt chất lượng tinh trùng, tăng khả năng thụ thai tự nhiên.

5. Giãn tĩnh mạch thừng tinh và các vấn đề liên quan

5.1. Giải đáp: Giãn tĩnh mạch thừng tinh có gây tình trạng vô sinh hay yếu sinh lý không?

Giãn tĩnh mạch thừng tinh tăng nguy cơ vô sinh nam. Sự ứ trệ máu tại tinh hoàn làm tăng nhiệt độ bìu, ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh tinh. Nhiều nghiên cứu cho thấy 40% nam giới vô sinh nguyên phát và 80% vô sinh thứ phát liên quan đến bệnh này.

Ngoài nguy cơ vô sinh, bệnh còn có thể tác động tới sinh lý nam. Lưu thông máu kém khiến tinh hoàn suy giảm chức năng, làm giảm nồng độ testosterone. Hệ quả là giảm ham muốn, rối loạn cương dương và suy giảm phong độ. Tuy nhiên, không phải mọi bệnh nhân đều gặp vấn đề này và mức độ ảnh hưởng tùy từng trường hợp.

5.2. Cải thiện chất lượng tinh trùng sau điều trị được hay không?

Điều trị, đặc biệt là phẫu thuật thắt tĩnh mạch tinh giãn, có thể giúp lưu thông máu trở lại bình thường, giảm nhiệt độ bìu và cải thiện điều kiện sinh tinh. Khoảng 60–70% bệnh nhân cải thiện mật độ và khả năng di động tinh trùng, đồng thời tăng tỷ lệ thụ thai tự nhiên.

Giãn tĩnh mạch thừng tinh có thể tái phát nếu phẫu thuật không xử lý triệt để hoặc bệnh nhân không chăm sóc đúng cách sau mổ. Tỷ lệ tái phát dao động 10–15% tùy phương pháp và tay nghề phẫu thuật viên.

Để phòng ngừa, nam giới nên hạn chế lao động nặng, tránh đứng lâu hoặc mang vác nhiều, duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên nhưng không thực hiện các bài gây áp lực lớn lên vùng bụng dưới, kiểm soát các bệnh lý làm tăng áp lực ổ bụng và khám nam khoa định kỳ. Việc nhận biết dấu hiệu giãn tĩnh mạch thừng tinh, chủ động phòng bệnh, thăm khám và theo dõi sau điều trị sẽ giúp duy trì hiệu quả lâu dài, bảo vệ chức năng sinh sản và sức khỏe tổng thể.