Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một tình trạng phổ biến, trong đó axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Tình trạng này gây ra các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực và khó nuốt. Trào ngược dạ dày thực quản gây khó nuốt có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh và dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về cơ chế gây khó nuốt của GERD và cách thức nó ảnh hưởng đến hệ thống tiêu hóa của con người.
Menu xem nhanh:
1. Trào ngược dạ dày – thực quản xảy ra như thế nào?
Dạ dày có cấu tạo một túi cơ rỗng nằm ở phần trên của bụng, ngay dưới cơ hoành nhằm lưu trữ và tiêu hóa thức ăn qua quá trình co bóp của các cơ cùng sự góp mặt của các enzyme và axit dạ dày.
Thực quản là một ống cơ nối liền miệng và dạ dày, dài khoảng 25 – 30 cm. Nó có vai trò chính trong việc chuyển thức ăn từ miệng xuống dạ dày. Thực quản có ba phần chính: phần trên, phần giữa và phần dưới.
Phần dưới của thực quản được gọi là cơ vòng dưới thực quản (LES), có nhiệm vụ ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) thường xảy ra khi cơ vòng dưới thực quản không đóng kín đúng cách do suy yếu hoặc rối loạn chức năng. Lúc này, axit dạ dày có thể trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu.
Các yếu tố khác có thể góp phần vào GERD bao gồm:
– Áp lực bụng tăng: Do béo phì, mang thai, hoặc ăn quá no.
– Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc an thần và thuốc chống trầm cảm có thể làm suy yếu LES.
– Chế độ ăn uống và lối sống: Ăn quá nhanh, ăn nhiều thức ăn có dầu mỡ, gia vị cay nóng và uống nhiều đồ uống có ga hoặc chứa cồn.
– Stress: Gây ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và làm tăng nguy cơ trào ngược.
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể gây ra các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực và khó nuốt.
2. Cơ chế trào ngược dạ dày – thực quản gây khó nuốt
Khó nuốt, hay còn gọi là chứng khó nuốt, là một trong những triệu chứng phổ biến của GERD. Chứng khó nuốt có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào của quá trình nuốt, từ việc đưa thức ăn vào miệng cho đến khi thức ăn xuống đến dạ dày. Cơ chế gây khó nuốt do GERD có thể được giải thích qua các khía cạnh sau:
2.1 Viêm thực quản
Axit dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây viêm và loét thực quản. Viêm thực quản là tình trạng lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương do tiếp xúc với axit dạ dày, dẫn đến sưng, đau và khó nuốt. Nếu không được điều trị, viêm thực quản có thể trở thành viêm mạn tính và gây hẹp thực quản, làm cho việc nuốt càng khó khăn hơn.
2.2 Trào ngược dạ dày thực quản gây khó nuốt liên quan đến hẹp thực quản
Hẹp thực quản là một biến chứng nghiêm trọng của GERD. Khi thực quản bị viêm mãn tính, mô sẹo có thể hình thành và gây hẹp thực quản. Hẹp thực quản làm cho đường di chuyển của thức ăn từ miệng xuống dạ dày bị cản trở, dẫn đến khó nuốt. Người bệnh thường cảm thấy như có vật gì đó mắc kẹt trong cổ hoặc ngực khi nuốt thức ăn.
2.3 Rối loạn nhu động thực quản
Rối loạn nhu động thực quản là tình trạng các cơ thực quản không co bóp và đẩy thức ăn xuống dạ dày một cách hiệu quả. Axit dạ dày trào ngược có thể gây kích thích và làm rối loạn hoạt động của các cơ thực quản, dẫn đến khó nuốt. Người bệnh có thể cảm thấy đau hoặc co thắt ở ngực khi nuốt thức ăn hoặc chất lỏng.
2.4 Barrett thực quản
Barrett thực quản là một biến chứng khác của GERD, trong đó các tế bào niêm mạc thực quản bị thay đổi do tiếp xúc với axit dạ dày trong thời gian dài. Barrett thực quản làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thực quản. Sự thay đổi cấu trúc và chức năng của niêm mạc thực quản có thể góp phần vào chứng khó nuốt.
Axit dạ dày trào ngược lên thực quản có thể làm tổn thương thực quản, gây khó nuốt.
3. Chẩn đoán khó nuốt do GERD
3.1 Vai trò của đo HRM thực quản và đo pH thực quản 24 giờ trong chẩn đoán khó nuốt có liên quan đến GERD
Đo áp lực thực quản độ phân giải cao (viết tắt: HRM) là phương pháp quan trọng để đánh giá chức năng của thực quản, phát hiện các rối loạn vận động thực quản và vùng nối dạ dày – thực quản có thể liên quan đến triệu chứng khó nuốt. Đo HRM thực quản cũng có thể phân biệt các nguyên nhân gây các triệu chứng tương tự GERD. Phương pháp này được tiến hành bằng cách đưa một ống nhỏ vào thực quản để đo áp lực trong thực quản thông qua hoạt động nuốt. Các chỉ số áp lực thực quản ghi nhận được sẽ biểu thị dưới dạng biểu đồ.
Trong khi đó, đo pH thực quản 24 giờ là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán trào ngược dạ dày, giúp xác định mức độ axit trào ngược lên thực quản và tần suất, tính chất các cơn trào ngược. Phương pháp này thường được sử dụng sau khi đã loại trừ nguyên nhân gây khó nuốt do các rối loạn vận động thực quản. Bệnh nhân được đặt một ống nhỏ qua mũi xuống thực quản để độ đo pH. Trong 24 giờ sau đó, bệnh nhân vẫn sinh hoạt và làm việc bình thường, đồng thời ghi lại các hoạt động diễn ra trong ngày (ăn, uống, nghỉ ngơi). Hết thời gian này, người bệnh được tháo ống và nhận kết quả từ bác sĩ.
3.2 Một số phương pháp khác chẩn đoán chứng trào ngược dạ dày thực quản gây khó nuốt
– Nội soi thực quản: Giúp quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản và phát hiện các tổn thương hoặc biến chứng.
– Chụp X-quang thực quản: Sử dụng chất cản quang để tạo hình ảnh chi tiết của thực quản và phát hiện hẹp thực quản hoặc rối loạn nhu động.
Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc là đơn vị y tế luôn tiên phong trong việc ứng dụng các kỹ thuật hiện đại vào chẩn đoán. Đây là một trong số ít cơ sở y tế tại miền Bắc triển khai dịch vụ đo HRM thực quản độ phân giải cao và đo pH thực quản 24h với thiết bị được nhập khẩu từ Mỹ để chẩn đoán cho các bệnh nhân có triệu chứng rối loạn nuốt và trào ngược dạ dày – thực quản. Các kỹ thuật khác như nội soi hiện đại như NBI, MCU; chụp X-quang kỹ thuật số… cũng vô cùng tân tiến, hỗ trợ đắc lực các bác sĩ trong quá trình thăm khám.
Tùy từng trường hợp mà các phương pháp này sẽ được chỉ định một cách phù hợp, linh hoạt.
Đo HRM thực quản, đo pH thực quản 24 giờ là những phương pháp hiện đại dùng trong chẩn đoán khso nuốt do GERD.
4. Điều trị khó nuốt do trào ngược dạ dày – thực quản
Điều trị chứng khó nuốt do GERD thường bao gồm các biện pháp:
– Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống: Tránh các thực phẩm và đồ uống gây trào ngược, ăn nhiều bữa nhỏ, không ăn trước khi đi ngủ, và duy trì cân nặng hợp lý.
– Thuốc: Sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI) hoặc thuốc kháng axit để giảm lượng axit trong dạ dày và ngăn ngừa trào ngược. Thuốc điều trị trào ngược cần được kê bởi các bác sĩ chuyên khoa và dùng theo đúng chỉ định.
– Phẫu thuật: Trong trường hợp nghiêm trọng, các phương pháp phẫu thuật có thể được thực hiện để tăng cường chức năng của LES và ngăn ngừa trào ngược.
Trào ngược dạ dày – thực quản là một tình trạng phổ biến và có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, trong đó có khó nuốt. Cơ chế gây khó nuốt do GERD bao gồm viêm thực quản, hẹp thực quản, rối loạn nhu động thực quản và Barrett thực quản. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời và chính xác là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Hy vọng rằng thông qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về cơ chế và các phương pháp điều trị khó nuốt do GERD.
