Người có đường huyết cao nên ăn gì và kiêng gì?

Đường huyết cao là dấu hiệu cảnh báo rối loạn chuyển hóa trong cơ thể, thường gặp ở người tiền tiểu đường hoặc mắc bệnh tiểu đường type 2. Nếu không kiểm soát tốt, tình trạng đường huyết cao có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc, chế độ ăn uống đóng vai trò rất quan trọng trong kiểm soát đường huyết. Vậy người có đường huyết cao nên ăn gì và cần kiêng gì để duy trì sức khỏe ổn định, bài viết sau sẽ giúp bạn giải đáp chi tiết.

1. Bị đường huyết cao là gì?

Đường huyết cao là tình trạng lượng glucose trong máu vượt quá mức bình thường, thường gặp ở những người mắc bệnh tiểu đường hoặc có nguy cơ cao mắc bệnh. Đây là vấn đề sức khỏe phổ biến, đặc biệt trong bối cảnh hiện đại với lối sống ít vận động, chế độ ăn uống mất cân bằng và tình trạng thừa cân ngày càng gia tăng. Nếu không được kiểm soát tốt, người bị đường huyết cao có thể đối mặt với nhiều biến chứng nghiêm trọng như tổn thương thần kinh, mù lòa, suy thận, bệnh tim mạch và thậm chí đe dọa đến tính mạng.

2. Tác động của chế độ ăn đối với người có đường huyết cao

Chế độ ăn uống có vai trò quan trọng trong việc điều hòa lượng đường trong máu của người bệnh. Mỗi loại thực phẩm mà người bệnh đưa vào cơ thể đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến mức đường huyết, thông qua tốc độ hấp thụ và chuyển hóa glucose. Nếu lựa chọn thực phẩm không phù hợp, lượng đường trong máu có thể tăng đột biến, gây khó khăn cho việc kiểm soát bệnh và làm trầm trọng thêm các biến chứng liên quan.

2.1 Cơ chế ảnh hưởng của thực phẩm đến đường huyết

Khi ăn thực phẩm chứa carbohydrate – đặc biệt là loại tinh chế, cơ thể sẽ nhanh chóng phân giải thành glucose và hấp thu vào máu. Nếu lượng glucose vào quá nhanh, tuyến tụy sẽ phải tăng cường tiết insulin để đưa đường vào tế bào. Tuy nhiên, ở người có đường huyết cao, chức năng tiết insulin thường bị suy giảm hoặc cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (kháng insulin), khiến glucose bị ứ đọng trong máu và dẫn đến tăng đường huyết.

Ngược lại, nếu người bệnh lựa chọn các loại thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp, giàu chất xơ, hấp thu chậm, lượng đường vào máu sẽ ổn định hơn, giúp giảm áp lực lên tuyến tụy và duy trì mức đường huyết trong ngưỡng an toàn. Đây chính là cơ sở để xây dựng một chế độ ăn khoa học cho người có đường huyết cao.

2.2 Tầm quan trọng của việc kiểm soát khẩu phần và thời điểm ăn

Bên cạnh việc lựa chọn loại thực phẩm, cách ăn và thời điểm ăn cũng ảnh hưởng không nhỏ đến đường huyết. Việc ăn quá nhiều trong một bữa có thể làm lượng glucose tăng vọt, trong khi bỏ bữa hoặc nhịn đói lại dễ khiến đường huyết tụt đột ngột, đặc biệt nếu đang sử dụng thuốc hoặc insulin. Do đó, người có đường huyết cao nên chia nhỏ khẩu phần thành nhiều bữa trong ngày, ăn đúng giờ và kiểm soát chặt lượng tinh bột, đường, chất béo được nạp vào cơ thể mỗi ngày. Điều này không chỉ giúp ổn định đường huyết mà còn hỗ trợ giảm cân, cải thiện độ nhạy insulin và tăng hiệu quả điều trị.

3. Người có tình trạng đường huyết cao nên ăn gì?

Một trong những thắc mắc phổ biến nhất từ người bệnh và người nhà là người có đường huyết cao nên ăn gì?. Trên thực tế, chế độ ăn của người đường huyết cao không có nghĩa là phải quá kiêng khem khắt khe, mà cần khoa học và cân đối. Việc ăn uống hợp lý không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn đảm bảo người bệnh duy trì năng lượng sống tích cực.

3.1 Người có đường huyết cao nên ăn gì – Thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp

Đây là nhóm thực phẩm nền tảng trong chế độ ăn cho người tăng đường huyết. Các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lứt, lúa mạch đen và bánh mì nguyên cám đều có chỉ số GI thấp, giúp hấp thu chậm và không làm tăng đường huyết quá nhanh sau ăn. Ngoài ra, các loại đậu như đậu lăng, đậu nành, đậu xanh cũng là nguồn cung cấp carbohydrate phức hợp rất tốt, đồng thời giàu chất xơ và protein thực vật.

Trái cây tươi ít ngọt như táo, lê, bưởi, kiwi hay quả mọng có lượng đường tự nhiên thấp, đồng thời chứa nhiều vitamin, chất chống oxy hóa giúp hỗ trợ chuyển hóa đường hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh cần ăn trái cây nguyên quả thay vì nước ép để giữ nguyên lượng chất xơ và hạn chế đường hấp thu nhanh.

Các loại rau xanh như cải bó xôi, cải xoăn, súp lơ, mướp đắng, rau muống… nên có mặt trong mỗi bữa ăn. Rau không chỉ giúp tăng cảm giác no mà còn làm chậm hấp thu đường, cải thiện độ nhạy insulin và bảo vệ mạch máu vốn rất dễ bị tổn thương trong bệnh tiểu đường.

3.2 Người có đường huyết cao nên ăn gì – Thực phẩm giàu chất xơ và protein lành mạnh

Chất xơ không hòa tan có trong rau, củ, ngũ cốc nguyên hạt đóng vai trò như một hàng rào sinh học giúp làm chậm hấp thu glucose, ổn định đường huyết sau ăn. Trong khi đó, protein từ cá biển, ức gà, trứng, các loại hạt và sữa ít béo giúp duy trì năng lượng, hỗ trợ xây dựng cơ bắp và không làm tăng đường máu.

Một số nghiên cứu còn cho thấy rằng việc bổ sung thực phẩm giàu axit béo omega-3 như cá hồi, cá thu, hạt chia hay hạt lanh có thể cải thiện tình trạng kháng insulin và bảo vệ tim mạch yếu tố nguy cơ thường đi kèm với bệnh tiểu đường.

4. Người có đường huyết cao nên kiêng những gì?

Cũng quan trọng không kém việc lựa chọn thực phẩm tốt, người bệnh cần hiểu rõ người có đường huyết cao nên kiêng gì để tránh tình trạng lượng đường trong máu tăng cao đột ngột và gây nguy hiểm.

4.1 Hạn chế tối đa đường tinh luyện và tinh bột nhanh

Các loại đường tinh luyện như đường trắng, kẹo ngọt, bánh quy, nước ngọt có ga và đồ tráng miệng chứa nhiều đường đơn, khi vào cơ thể sẽ làm đường huyết tăng đột ngột. Tương tự, các loại tinh bột nhanh như cơm trắng, bún, mì, bánh mì trắng cũng bị cơ thể hấp thụ nhanh, không tốt cho người bệnh.

Một số người bệnh tiểu đường thường có thói quen sử dụng nước trái cây đóng hộp hoặc nước ép trái cây tươi. Tuy nhiên, dù từ nguồn tự nhiên, những thức uống này đã loại bỏ phần lớn chất xơ và cô đặc lượng đường, khiến đường huyết dễ dao động mạnh sau khi uống.

4.2 Kiêng đồ chiên rán, chất béo bão hòa và rượu bia

Chất béo bão hòa trong thịt mỡ, đồ chiên ngập dầu, nội tạng động vật không chỉ làm tăng cân mà còn làm giảm độ nhạy insulin. Khi cơ thể tích tụ mỡ nội tạng, insulin hoạt động kém đi, dẫn đến đường trong máu không được chuyển hóa hiệu quả. Ngoài ra, chế độ ăn nhiều chất béo cũng tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch – một biến chứng phổ biến của tiểu đường.

Rượu bia và các chất kích thích như cà phê đặc, thuốc lá… đều ảnh hưởng đến chuyển hóa đường trong máu, gây rối loạn huyết áp và làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Người có đường huyết cao cần hạn chế tối đa hoặc tốt nhất là loại bỏ hoàn toàn các yếu tố này ra khỏi thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong kiểm soát đường huyết, hỗ trợ người bệnh sống khỏe mạnh và phòng ngừa biến chứng. Việc nắm rõ người có đường huyết cao nên ăn gì và cần kiêng gì giúp người bệnh chủ động trong lựa chọn thực phẩm, xây dựng thói quen ăn uống khoa học và bền vững. Bên cạnh đó, việc kết hợp với luyện tập đều đặn, theo dõi đường huyết định kỳ và tuân thủ điều trị theo chỉ dẫn bác sĩ sẽ giúp quá trình kiểm soát bệnh diễn ra hiệu quả và an toàn hơn.