Tiêm chủng giúp bảo vệ cộng đồng khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người đắn đo trước việc tiêm chủng do lo ngại biến chứng. Nội dung dưới đây bàn về biến chứng sau tiêm chủng, đọc ngay để hiểu đúng đắn về vấn đề này, bạn nhé.
Menu xem nhanh:
1. Tiêm chủng có nguy cơ biến chứng?
Giống mọi can thiệp y tế khác, tiêm chủng cũng có một số phản ứng phụ, như sưng, đau vị trí tiêm, sốt, đau đầu, đau cơ-xương-khớp, mệt mỏi… Những phản ứng này thường nhẹ và tự khỏi sau 24-48 giờ. Ngoài chúng, người tiêm chủng còn có thể gặp một số biến chứng nguy hiểm, như sốc phản vệ, viêm não và viêm màng não, hội chứng Guillain-Barré, viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim, hội chứng thuyên tắc huyết khối…
1.1. Biến chứng sau tiêm chủng – Sốc phản vệ
Sốc phản vệ là phản ứng dị ứng nghiêm trọng nhất có thể xảy ra sau tiêm chủng. Biến chứng này xuất hiện trong vòng 30 phút đầu sau tiêm, đặc biệt trong 5-10 phút đầu. Người bệnh có thể khó thở, tức ngực, thở rít, nổi mề đay toàn thân, đau bụng dữ dội, nôn mửa, và tụt huyết áp nặng. Trong trường hợp không được xử trí kịp thời, sốc phản vệ có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng.
Đau bụng dữ dội là một trong những triệu chứng của sốc phản vệ.
1.2. Biến chứng sau tiêm chủng – Viêm não và viêm màng não sau tiêm
Đây là biến chứng rất nguy hiểm, xuất hiện trong 1-2 tuần sau tiêm. Người bệnh có thể sốt cao, đau đầu dữ dội, co giật, rối loạn ý thức, nôn mửa và cứng gáy. Biến chứng này cần được chẩn đoán và điều trị tích cực tại các cơ sở y tế chuyên khoa để tránh các di chứng thần kinh nghiêm trọng.
1.3. Biến chứng sau tiêm chủng – Hội chứng Guillain-Barré
Đây là hội chứng mà trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các dây thần kinh ngoại vi. Biểu hiện ban đầu thường là tê bì, yếu cơ ở chân tay, sau đó có thể lan rộng lên các cơ hô hấp và nuốt. Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể cần hỗ trợ hô hấp và chăm sóc đặc biệt. May mắn là hầu hết người bệnh đều hồi phục hoàn toàn sau vài tháng điều trị tích cực.
1.4. Biến chứng sau tiêm chủng – Viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim
Đây là biến chứng xuất hiện trong một tuần sau tiêm. Người bệnh có thể đau ngực, khó thở, đánh trống ngực, mệt mỏi bất thường. Biến chứng này đặc biệt nguy hiểm ở người trẻ tuổi và cần được theo dõi, điều trị tích cực tại bệnh viện chuyên khoa.
Người bệnh có thể đau ngực, khó thở, đánh trống ngực, mệt mỏi bất thường.
1.5. Biến chứng sau tiêm chủng – Hội chứng thuyên tắc huyết khối
Biến chứng này liên quan đến sự hình thành cục máu đông bất thường trong cơ thể, có thể gây tắc nghẽn các mạch máu quan trọng. Người bệnh có thể đau đầu dữ dội kéo dài, co giật, yếu liệt nửa người, khó thở đột ngột, đau ngực, sưng đau một bên chân. Đây là biến chứng cần được chẩn đoán và điều trị khẩn cấp.
2. Biến chứng sau tiêm chủng có đáng lo ngại?
Dựa trên các nghiên cứu và thống kê y tế toàn cầu, nguy cơ gặp biến chứng nghiêm trọng sau tiêm vắc-xin được đánh giá là cực kỳ thấp. Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 95% các phản ứng sau tiêm chủng chỉ ở mức độ nhẹ như đau tại chỗ tiêm, sốt và các triệu chứng tương tự cúm thông thường. Tỷ lệ gặp các biến chứng nghiêm trọng chỉ khoảng vài trường hợp trên một triệu liều tiêm. Con số này thậm chí còn thấp hơn rất nhiều so với nguy cơ gặp biến chứng nặng khi mắc bệnh truyền nhiễm tự nhiên. Theo thống kê, nguy cơ biến chứng nặng khi mắc bệnh truyền nhiễm có thể lên tới 1-10%, cao hơn hàng trăm đến hàng nghìn lần so với biến chứng do vắc-xin.
Điều đáng nói là hầu hết các biến chứng nghiêm trọng, nếu được phát hiện và xử trí kịp thời, đều có thể hồi phục hoàn toàn. Tỷ lệ tử vong do biến chứng vắc-xin gần như bằng 0 khi người bệnh được chăm sóc y tế phù hợp. Ngược lại, nhiều bệnh truyền nhiễm có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề nếu không được phòng ngừa bằng vắc-xin.
Hầu hết các biến chứng nghiêm trọng, nếu được phát hiện và xử trí kịp thời, đều có thể hồi phục hoàn toàn.
Nguy cơ biến chứng có thể cao hơn ở một số đối tượng đặc biệt như người có tiền sử dị ứng nặng, người mắc các bệnh lý nền mãn tính, hoặc người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch. Tuy nhiên, với việc sàng lọc kỹ càng trước tiêm và theo dõi chặt chẽ sau tiêm, ngay cả những đối tượng này cũng có thể tiêm chủng an toàn dưới sự giám sát của nhân viên y tế.
3. Khuyến nghị cho người dân để hạn chế nguy cơ sau tiêm chủng biến chứng
Mặc dù các biến chứng nguy hiểm sau tiêm vắc-xin là rất hiếm gặp, người dân vẫn cần được trang bị kiến thức đầy đủ để chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Điều quan trọng là không nên quá lo lắng về các biến chứng này đến mức từ chối tiêm chủng, vì lợi ích của việc tiêm phòng vẫn vượt trội hơn nhiều so với nguy cơ có thể gặp phải.
Khi quyết định tiêm vắc-xin, người dân nên:
– Lựa chọn cơ sở tiêm chủng uy tín, đảm bảo đầy đủ trang thiết bị và nhân viên y tế được đào tạo bài bản. Các cơ sở này không chỉ đảm bảo quy trình tiêm chủng an toàn mà còn có đủ năng lực để xử trí kịp thời các biến chứng nếu có.
– Khi đến tiêm chủng, người dân cần thông báo đầy đủ và trung thực về tiền sử bệnh lý của bản thân, đặc biệt là các bệnh mãn tính, tiền sử dị ứng với thuốc hoặc thực phẩm, và các loại thuốc đang sử dụng. Những thông tin này giúp nhân viên y tế đánh giá chính xác nguy cơ và có phương án tiêm chủng phù hợp. Ngoài ra, cần thông báo về các phản ứng đã từng gặp trong những lần tiêm chủng trước đó nếu có.
– Trước khi tiêm, người dân nên đảm bảo sức khỏe ở trạng thái tốt nhất. Điều này bao gồm nghỉ ngơi đầy đủ, không sử dụng rượu bia, tránh các hoạt động gây mệt mỏi quá mức. Nên ăn uống đầy đủ trước khi đi tiêm để tránh tình trạng hạ đường huyết. Tuy nhiên, không nên ăn quá no vì có thể gây khó chịu trong quá trình tiêm.
Nghỉ ngơi đầy đủ trước khi tiêm chủng là rất quan trọng.
– Trong quá trình tiêm, cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của nhân viên y tế về tư thế, cách thở và các động tác cần thiết. Điều này không chỉ giúp quá trình tiêm diễn ra thuận lợi mà còn giúp giảm nguy cơ tai biến do kỹ thuật tiêm.
– Sau khi tiêm, việc ở lại cơ sở y tế để theo dõi ít nhất 30 phút là bắt buộc. Đây là khoảng thời gian quan trọng để phát hiện các phản ứng dị ứng nặng nếu có. Trong thời gian này, người tiêm chủng nên thông báo ngay cho nhân viên y tế nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào.
– Khi về nhà, cần tiếp tục theo dõi các triệu chứng trong vòng 7 ngày sau tiêm. Nên giữ vệ sinh sạch sẽ vị trí tiêm, tránh để vùng tiêm bị ướt trong 24 giờ đầu. Có thể sử dụng khăn lạnh để giảm sưng đau tại chỗ tiêm nếu cần thiết.
– Trong trường hợp xuất hiện các triệu chứng bất thường như sốt cao kéo dài, khó thở, đau ngực, nhức đầu dữ dội, hoặc các dấu hiệu nghi ngờ phản ứng nặng khác, cần liên hệ ngay với cơ sở y tế nơi tiêm hoặc cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời.
– Đặc biệt quan trọng, người dân không nên tự ý sử dụng các loại thuốc để phòng ngừa phản ứng sau tiêm khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc này có thể che lấp các triệu chứng cảnh báo quan trọng hoặc gây ra các tác dụng không mong muốn khác.
– Cuối cùng, việc lưu giữ đầy đủ thông tin về mũi tiêm như loại vắc-xin, ngày tiêm, cơ sở tiêm và các phản ứng sau tiêm (nếu có) sẽ rất hữu ích cho những lần tiêm chủng tiếp theo. Những thông tin này giúp nhân viên y tế có cơ sở để đưa ra các khuyến nghị phù hợp cho những lần tiêm sau.
Từ góc độ y tế công cộng, lợi ích của tiêm chủng vượt trội hơn rất nhiều so với nguy cơ biến chứng sau tiêm chủng có thể gặp phải. Việc hiểu đúng về tỷ lệ biến chứng sẽ giúp người dân có cái nhìn khách quan và không quá lo lắng khi tham gia tiêm chủng. Điều quan trọng là cần thực hiện tiêm chủng tại các cơ sở y tế uy tín, tuân thủ đúng hướng dẫn của nhân viên y tế và theo dõi sát các triệu chứng sau tiêm để có thể phát hiện và xử trí kịp thời nếu có vấn đề phát sinh.
