Ợ nóng, thường xuất hiện sau khi ăn và có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Đặc điểm chính của tình trạng này là cảm giác nóng rát ở ngực. Cùng tìm hiểu nguyên nhân ợ nóng và cách khắc phục hiệu quả qua bài viết sau đây.
Menu xem nhanh:
1. Nguyên nhân gây ợ nóng
1.1 Trào ngược axit dạ dày – Nguyên nhân ợ nóng chủ yếu
Nguyên nhân chính của ợ nóng là trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản. Điều này xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới (LES), một cơ nằm giữa thực quản và dạ dày, không đóng kín hoàn toàn. Khi cơ này không hoạt động đúng cách, axit dạ dày có thể tràn vào thực quản, gây ra cảm giác nóng rát.
Trào ngược axit dạ dày là một trong những nguyên nhân gây ợ nóng.
1.2 Thực phẩm và đồ uống – Nguyên nhân ợ nóng cần lưu ý
Một số loại thực phẩm và đồ uống có thể làm tăng nguy cơ ợ nóng, bao gồm:
– Thức ăn nhiều dầu mỡ
– Đồ ăn cay
– Các loại đồ uống có caffein như trà, cà phê
– Đồ uống có ga
– Sô cô la
– Bạc hà
– Các sản phẩm từ cà chua
– Rượu
1.3 Thói quen ăn uống
Thói quen ăn uống không lành mạnh cũng góp phần gây ra ợ nóng. Việc ăn quá nhiều hoặc ăn quá nhanh có thể gây áp lực lên dạ dày và cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến trào ngược axit. Ngoài ra, ăn trước khi đi ngủ cũng là một yếu tố gây ợ nóng.
1.4 Thừa cân và béo phì
Thừa cân và béo phì tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược axit. Mỡ thừa quanh bụng có thể đẩy dạ dày lên cao, tạo điều kiện thuận lợi cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
1.5 Mang thai
Phụ nữ mang thai thường gặp phải tình trạng ợ nóng do thay đổi hormone và áp lực từ tử cung phát triển. Sự thay đổi hormone có thể làm giảm hoạt động của cơ vòng thực quản dưới, trong khi áp lực từ tử cung có thể đẩy dạ dày lên cao.
1.6 Hút thuốc
Hút thuốc lá có thể làm giảm hoạt động của cơ vòng thực quản dưới, tăng nguy cơ trào ngược axit. Ngoài ra, hút thuốc cũng kích thích sản xuất axit dạ dày, làm tình trạng ợ nóng trở nên tồi tệ hơn.
1.7 Tác động của thuốc
Một số loại thuốc cũng có thể gây ợ nóng, bao gồm:
– Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs)
– Thuốc chống trầm cảm
– Thuốc chống tăng huyết áp
– Thuốc chẹn kênh canxi
– Thuốc chống co thắt
Cảm giác nóng rát ở ngực, cổ họng là biểu hiện đặc trưng của ợ nóng.
2. Cách khắc phục ợ nóng
2.1 Phương pháp điều trị không dùng thuốc
– Chế độ ăn uống: Ăn chậm và nhai kỹ thức ăn, tránh ăn quá no và ăn trước khi đi ngủ ít nhất 2 – 3 giờ, tránh thực phẩm gây ợ nóng, chia nhỏ bữa ăn.
– Quản lý cân nặng: Giảm cân nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và cơ vòng thực quản dưới. Một chế độ ăn lành mạnh và tập thể dục thường xuyên là cách hiệu quả để quản lý cân nặng.
– Tránh các thói quen xấu: Như hút thuốc lá, hạn chế rượu bia…; nâng cao đầu giường khoảng 15 – 20 cm khi nằm ngủ; tránh nằm ngay sau khi ăn…
– Châm cứu: Một số nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp giảm triệu chứng ợ nóng và cải thiện chức năng của cơ vòng thực quản dưới.
– Yoga và thiền: Các bài tập yoga và thiền giúp giảm căng thẳng, một yếu tố có thể góp phần gây ra ợ nóng. Tập luyện thường xuyên cũng giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và quản lý cân nặng.
– Giảm stress: Hãy tìm cách giảm stress thông qua các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc hoặc tập yoga.
– Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, quản lý cân nặng và giảm nguy cơ ợ nóng. Tuy nhiên, tránh tập thể dục quá nặng ngay sau khi ăn.
2.2 Sử dụng thuốc
Nếu các biện pháp trên không hiệu quả, bạn có thể cần sử dụng thuốc để kiểm soát ợ nóng. Có một số loại thuốc có thể giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa trào ngược axit:
– Thuốc kháng axit: Giúp trung hòa axit dạ dày và giảm triệu chứng ợ nóng nhanh chóng. Tuy nhiên, thuốc kháng axit chỉ có tác dụng tạm thời và không điều trị nguyên nhân gốc rễ của ợ nóng.
– Thuốc chẹn H2: Giảm sản xuất axit dạ dày và có tác dụng kéo dài hơn so với thuốc kháng axit. Thuốc chẹn H2 thường được sử dụng cho các trường hợp ợ nóng nhẹ đến trung bình.
– Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm mạnh sản xuất axit dạ dày và thường được sử dụng cho các trường hợp ợ nóng nặng hoặc mạn tính. PPI có thể cần thời gian dài để phát huy hiệu quả tối đa.
Lưu ý, các loại thuốc điều trị ợ nóng cần được kê bởi bác sĩ chuyên khoa sau quá trình thăm khám kỹ càng để cho hiệu quả tối ưu và phù hợp với tình trạng sức khỏe của người bệnh. Người bệnh cần tuân thủ thời gian dùng thuốc và liều lượng được chỉ định, tránh tự ý tăng, giảm liều hay bỏ thuốc, đổi thuốc.
4. Chẩn đoán nguyên nhân ợ nóng bằng cách nào?
Nếu các biện pháp tự chăm sóc không hiệu quả hoặc nếu bạn gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Các triệu chứng như đau ngực dữ dội, khó nuốt, hoặc giảm cân không rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn và cần được điều trị kịp thời.
Chẩn đoán ợ nóng đòi hỏi sự kết hợp giữa việc thăm khám lâm sàng và các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến chẩn đoán bệnh này:
4.1 Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử để xác định ban đầu nguyên nhân ợ nóng
Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể chất và hỏi bệnh nhân về triệu chứng của họ, bao gồm thời điểm xuất hiện, tần suất và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ợ nóng. Bên cạnh đó là thói quen ăn uống, lối sống, tiền sử bệnh lý và các yếu tố có thể góp phần gây ra ợ nóng. Những thông tin này giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quan về tình trạng của bệnh nhân và quyết định các bước chẩn đoán tiếp theo để xác định nguyên nhân ợ nóng.
4.2 Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng (EGD)
Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng để kiểm tra tình trạng của thực quản, dạ dày và tá tràng. Nội soi giúp bác sĩ xác định chính xác tình trạng của niêm mạc thực quản và dạ dày, phát hiện các dấu hiệu viêm, loét, hoặc các biến chứng khác như Barrett thực quản, một tình trạng tiền ung thư có thể phát triển từ GERD mạn tính. Nếu cần thiết, bác sĩ có thể lấy mẫu mô (sinh thiết) để kiểm tra dưới kính hiển vi.
4.3 Đo pH thực quản 24 giờ
Đo pH thực quản 24 giờ là một phương pháp chẩn đoán chính xác để đánh giá mức độ axit trào ngược lên thực quản trong một khoảng thời gian dài. Ở phương pháp này, một ống nhỏ, linh hoạt được đưa qua mũi vào thực quản để đặt một cảm biến pH ghi lại mức độ axit trong thực quản trong vòng 24 giờ. Dữ liệu thu thập được phân tích để đánh giá tần suất và mức độ nghiêm trọng của trào ngược axit, xác định mối quan hệ giữa các triệu chứng của bệnh nhân và các đợt trào ngược axit, từ đó xác định chẩn đoán GERD và lập kế hoạch điều trị hiệu quả.
Hệ thống máy đo pH thực quản 24 giờ tại Thu Cúc TCI được nhập khẩu từ Mỹ với độ chính xác và an toàn vượt trội đang trở thành công cụ đắc lực cho các chẩn đoán bệnh lý tiêu hóa.
Đo pH thực quản 24 giờ là một trong những phương pháp chẩn đoán nguyên nhân ợ nóng.
4.4 Đo áp lực thực quản
Đo áp lực thực quản là một phương pháp đặc biệt hữu ích trong việc chẩn đoán các rối loạn vận động thực quản. Một ống nhỏ được đưa qua mũi vào thực quản để đo áp lực cơ vòng và các cơ thực quản. Bệnh nhân được yêu cầu nuốt nước trong khi áp lực được đo ở nhiều vị trí khác nhau dọc theo thực quản. Kết quả đo áp lực giúp bác sĩ xác định xem cơ vòng thực quản dưới có hoạt động đúng cách hay không và liệu có bất kỳ rối loạn vận động nào góp phần vào triệu chứng ợ nóng.
Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và hệ thống máy đo áp lực thực quản độ phân giải cao (HRM thực quản) được Thu Cúc TCI nhập khẩu từ Mỹ, các chẩn đoán về chứng ợ nóng cũng như nhiều vấn đề tiêu hóa khác trở nên chính xác và an toàn hơn.
4.5 X-quang thực quản (Barium Swallow)
Phương pháp này giúp phát hiện các bất thường về cấu trúc và chức năng của thực quản và dạ dày. Trước khi chụp X-quang, bệnh nhân sẽ được uống barium. Quá trình chụp X-quang được tiến hành khi barium đi qua thực quản, nhằm phát hiện các bất thường như hẹp thực quản, loét, hoặc trào ngược axit.
6. Kiểm tra chức năng tiêu hóa
Kiểm tra chức năng tiêu hóa có thể bao gồm các xét nghiệm để đánh giá sự tiêu hóa và hấp thụ thức ăn.
– Xét nghiệm chức năng dạ dày
– Xét nghiệm chức năng ruột
Các xét nghiệm này giúp xác định các yếu tố góp phần vào triệu chứng ợ nóng và các vấn đề tiêu hóa liên quan.
Ợ nóng là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng có thể quản lý hiệu quả thông qua thay đổi thói quen ăn uống, lối sống và sử dụng thuốc khi cần thiết. Hiểu rõ nguyên nhân ợ nóng và áp dụng các biện pháp khắc phục phù hợp sẽ giúp bạn cải thiện chất lượng cuộc sống và tránh các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng. Nếu bạn gặp phải triệu chứng ợ nóng thường xuyên hoặc nghiêm trọng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Với sự hỗ trợ y tế và những thay đổi trong lối sống, bạn có thể kiểm soát ợ nóng và sống một cuộc sống khỏe mạnh hơn.
