Nhắc đến tai biến mạch máu não, đa số chúng ta thường liên tưởng đến những di chứng nặng nề mà người bệnh phải gánh chịu như: liệt vận động, suy giảm nhận thức, rối loạn ngôn ngữ,… Nhưng điều nguy hiểm hơn là tỷ lệ tử vong do tai biến mạch máu não lên đến 50%. Căn bệnh này còn có tên gọi khác là đột quỵ. Cùng tham khảo bài viết để hiểu rõ: tai biến mạch máu não là gì? Dấu hiệu và nguyên nhân.
Menu xem nhanh:
1. Tai biến mạch máu não là gì?
Từ những năm 1970, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã định nghĩa đột quỵ là tình trạng thiếu hụt thần kinh do mạch máu não gây ra kéo dài hơn 24 giờ hoặc bị gián đoạn do tử vong trong vòng 24 giờ.
Định nghĩa này phản ảnh rõ khả năng hồi phục của tổn thương mô với khung giờ giới hạn là 24 giờ, để phân biệt với đột quỵ não thoáng qua (TIA) – là một hội chứng liên quan đến các triệu chứng đột quỵ được giải quyết hoàn toàn trong vòng 24 giờ.
Thuật ngữ này thể hiện cơ bản và rõ ý nhất về tai biến mạch máu não. Một tình trạng y tế khẩn cấp trong đó lưu lượng máu đến não giảm đột ngột (do thiếu máu não hoặc xuất huyết chảy máu não) dẫn đến “chết” các tế bào não không hồi phục được.
Về cơ bản bạn đã hiểu tai biến mạch máu não là gì? Cụ thể hơn tai biến mạch máu não còn được phân thành 2 loại như sau:
1.1 Thiếu máu não cục bộ
Là tình trạng lượng máu cung cấp cho một phần của não bộ bị giảm, điều này gây rối loạn chức năng của mô não lâu dần gây “chết” tế bào não ở vùng bị thiếu oxy nuôi dưỡng (vùng não bị thiếu máu). Thiếu máu não thoáng qua (TIA) là một trường hợp thiếu máu não, tình trạng này xảy ra và phục hồi trong vòng 24 giờ, khiến các tế bào não không bị chết – còn được gọi là bệnh lý “tiền đột quỵ”.
Trường hợp này chiếm tỷ lệ lớn khoảng 87% các ca tai biến mạch máu não.
Tai biến mạch máu não có 2 loại: thiếu máu não cục bộ (chiếm hơn 80%) và xuất huyết não.
1.2 Xuất huyết não
Xuất huyết não là tình trạng chảy máu não với 2 dạng chính là:
– Xuất huyết trong não: là tình trạng chảy máu trong não (khi một động mạch não bị vỡ, tràn máu vào các mô xung quanh) hay xuất huyết trong nhu mô (chảy máu trong mô não) hoặc xuất huyết não thất (chảy máu trong hệ thống não thất của não).
– Xuất huyết dưới nhện: là tình trạng chảy máu bên ngoài mô não nhưng vẫn trong hộp sọ.
Xuất huyết nội sọ là sự tích tụ máu ở bất cứ vị trí nào trong vòm sọ. Hai trường hợp trên là hai dạng chính và khác nhau của xuất huyết nội sọ.
Các hình thức như: tụ máu ngoài màng cứng hay tự máu dưới màng cứng không được gọi là đột quỵ xuất huyết. Bởi chỉ khi nào các khối máu tụ này vỡ ra gây chết các tế bào não thì lúc đó mới gọi là xuất huyết não.
Đột quỵ xuất huyết não chiếm khoảng 10-13% các trường hợp đột quỵ (tai biến mạch máu não)
2. Nguyên nhân
Tùy thuộc vào dạng tai biến mạch máu não là gì mà nguyên nhân dẫn đến tai biến mạch máu não cũng có sự phân loại khác nhau.
2.1 Đột quỵ thiếu máu não cục bộ
Có 4 nhóm nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là:
Huyết khối: cục máu đông hình thành hoặc di chuyển từ cơ quan khác di chuyển gây tắc nghẽn mạch máu.
Thuyên tắc mạch: tắc mạch từ nơi khác trong cơ thể gây tắc nghẽn mạch máu cung cấp lên não.
Giảm tưới máu toàn thân: giảm cung cấp máu nói chung như trường hợp sốc,…
Huyết khối xoang tĩnh mạch não.
Xơ vữa động mạch là một trong những nguyên nhân chính gây tai biến mạch máu não.
2.2 Đột quỵ xuất huyết não
Tai biến mạch máu não thể xuất huyết não xảy ra trên nền những hay đổi với mạch máu não như: bệnh mạch máu não, dị dạng động mạch não, phình động mạch nội sọ,…
3. Yếu tố nguy cơ
Các yếu tố nguy cơ sau đây là nguyên nhân thúc đẩy tai biến mạch máu não xuất hiện ở một người. Đặc biệt người cao tuổi nếu không hạn chế hoặc kiểm soát các yếu tố này thì nguy cơ dẫn đến tai biến mạch máu não sẽ rất cao:
– Tăng huyết áp
– Hút thuốc lá
– Đái tháo đường
– Bệnh tim mạch: bệnh van tim, thiếu máu cơ tim, rung nhĩ, xơ vữa động mạch,…
– Bệnh mạch máu ngoại biên
– Thiếu máu não cục bộ thoáng qua
– Tăng thể tích hồng cầu
– Phụ nữ lạm dụng thuốc tránh thai, đặc biệt là thuốc tránh thai khẩn cấp.
– Rối loạn lipid máu
– Lạm dụng thức uống có chứa cồn và các chất kích thích như rượu, bia,…
– Rối loạn chức năng đông máu,…
4. Dấu hiệu nhận biết
Các triệu chứng của tai biến mạch máu não thường khởi phát đột ngột và rầm rộ trong thời gian ngắn. Tùy thuộc vào vùng não bị tổn thương mà các triệu chứng ở người bệnh có thể hiện khác nhau. có những người bị đột quỵ mà không hề có bất kỳ triệu chứng nào.
Dấu hiệu nhận biết tai biến mạch máu não.
Dưới đây là những dấu hiệu nhận biết cơn đột quỵ “ghé thăm”:
– Xệ mặt, yếu mặt đột ngột một cánh tay (không nâng được lên hoặc khó giữ yên khi được yêu giơ tay lên). Tê liệt thường tập trung vào một bên cơ thể, có thể yếu liệt nửa người.
– Nói lắp hoặc không nói được, không nói được câu dài, nói không rõ nghĩa.
– Mất ý thức: không nhận ra người quen, không nhớ tên mình,… đây là những triệu chứng vắng ý thức thoáng qua.
Ngoài ra, các triệu chứng như nhức đầu, nôn mửa thường gặp trong trường hợp tai biến mạch máu não thể xuất huyết não.
