Các dạng tai biến mạch máu não thường gặp
Tai biến (đột quỵ) là bệnh lý nguy hiểm, xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn, gây tổn thương tế bào não và để lại nhiều di chứng nghiêm trọng. Căn bệnh này không chỉ xuất hiện đột ngột mà còn có nhiều dạng khác nhau, mỗi loại mang đặc điểm và mức độ nguy hiểm riêng. Việc hiểu rõ các dạng tai biến mạch máu não thường gặp sẽ giúp bạn chủ động hơn trong nhận diện triệu chứng, phòng ngừa và xử trí kịp thời.
1. Tai biến mạch máu não là gì?
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) được WHO thống kê là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 2 tại Việt Nam và nằm trong nhóm 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu. Đây là một tình trạng y tế khẩn cấp, có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng và để lại nhiều di chứng nặng nề nếu không được xử trí kịp thời.
Bản chất của tai biến mạch máu não là sự gián đoạn đột ngột dòng máu lưu thông lên não do mạch máu bị tắc nghẽn hoặc vỡ, không liên quan đến chấn thương đầu. Khi não bộ không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất, các tế bào thần kinh sẽ nhanh chóng tổn thương và chết đi. Quá trình này diễn ra càng lâu thì hậu quả càng nghiêm trọng, từ suy giảm vận động, rối loạn giao tiếp cho đến nguy cơ tử vong.
2. Các dạng thường gặp
Tai biến mạch máu não thường được chia thành 2 thể chính, bao gồm:
2.1. Tai biến mạch máu não do thiếu máu vùng não não hay còn gọi là nhồi máu não
Khoảng 80% trường hợp đột quỵ thuộc nhóm này. Nguyên nhân chủ yếu là do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa gây tắc nghẽn mạch máu, khiến dòng máu nuôi não bị giảm hoặc chặn đứng. Khi tế bào não không được nuôi dưỡng, chúng sẽ dần bị hoại tử. Nếu trong khoảng 4 giờ đầu kể từ khi xuất hiện dấu hiệu khởi phát mà không được cấp cứu, người bệnh rất dễ rơi vào tình trạng tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề.
2.2. Tai biến mạch máu não do xảy ra tình trạng xuất huyết ở vùng não
Chiếm khoảng 20% tổng số ca đột quỵ, xuất huyết não xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, máu thoát ra và tràn vào nhu mô não. Điều này gây ra tình trạng phù não, làm tăng áp lực nội sọ và phá hủy các tế bào thần kinh xung quanh. Xuất huyết não có diễn tiến cực kỳ nhanh, chỉ trong vài phút đã có thể đe dọa tính mạng người bệnh. Do đó, tỷ lệ tử vong của thể này thường cao hơn nhiều so với nhồi máu não.
Có thể thấy, tai biến mạch máu não là căn bệnh nguy hiểm, diễn tiến nhanh và để lại hậu quả nặng nề. Việc nhận diện sớm dấu hiệu, cấp cứu kịp thời và chủ động phòng ngừa là yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe và giảm thiểu rủi ro tử vong.
3. Các giai đoạn tiến triển
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) thường trải qua 3 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có đặc điểm lâm sàng khác nhau:
3.1. Giai đoạn khởi phát
Đây là giai đoạn đầu, các triệu chứng chưa rõ ràng, thường chỉ biểu hiện bằng những dấu hiệu mơ hồ như đau đầu nhẹ, chóng mặt, mệt mỏi. Người bệnh hoặc người xung quanh rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường, vì vậy nguy cơ bỏ qua thời điểm vàng để xử trí là khá cao.
3.2. Giai đoạn quyết định
Nếu không phát hiện và can thiệp sớm, bệnh sẽ bước sang giai đoạn nặng hơn. Lúc này, người bệnh có thể rơi vào tình trạng hôn mê, rối loạn thực vật, liệt nửa người hoặc gặp khó khăn trong việc giao tiếp. Ở giai đoạn này, dù vẫn còn khả năng cứu sống, nhưng nguy cơ để lại di chứng lâu dài là rất lớn.
3.3. Giai đoạn tiến triển
Đây là giai đoạn nguy kịch nhất của tai biến mạch máu não. Bệnh nhân dễ rơi vào tình trạng tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Việc điều trị ở giai đoạn này cũng phức tạp và khả năng thành công thấp hơn rất nhiều so với những giai đoạn trước.
4. Dấu hiệu nhận biết sớm
Việc phát hiện sớm các triệu chứng đột quỵ là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị và mức độ di chứng để lại. Một số dấu hiệu gồm:
Đau đầu dữ dội, kèm cảm giác choáng váng, hoa mắt.
Méo miệng, một bên mặt bị xệ xuống bất thường.
Giảm thị lực, mắt mờ, ù tai.
Khó nói, nói lắp hoặc không diễn đạt được ý muốn.
Tê bì, yếu liệt tay chân, không thể nâng tay lên cao.
Mất thăng bằng.
Nhịp tim rối loạn, có thể kèm theo sốt cao hoặc hôn mê sâu trong trường hợp nặng.
5. Biến chứng thường gặp
Tai biến mạch máu não có thể để lại những hậu quả nặng nề, mức độ di chứng tùy thuộc vào sự nghiêm trọng của cơn tai biến cũng như việc người bệnh có được cấp cứu và điều trị kịp thời hay không. Các biến chứng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và hệ cơ quan trong cơ thể:
– Hệ hô hấp: Khi vùng não kiểm soát hô hấp bị tổn thương, bệnh nhân có thể gặp khó thở, ngừng thở, thậm chí tử vong.
– Hệ tuần hoàn: Thường liên quan đến những yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia… khiến hệ tim mạch bị ảnh hưởng.
– Hệ vận động – cơ xương: Người bệnh có thể bị yếu cơ, hạn chế khả năng di chuyển, thậm chí liệt một phần hoặc nửa người.
– Hệ tiêu hóa: Sau cơn tai biến, hoạt động ăn uống và nuốt trở nên khó khăn do rối loạn chức năng thần kinh, tuy nhiên tình trạng này có thể cải thiện dần nếu phục hồi tốt.
– Hệ tiết niệu: Bệnh nhân dễ gặp tình trạng tiểu tiện, đại tiện không kiểm soát, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày.
– Hệ sinh sản: Nhiều trường hợp ghi nhận sự suy giảm ham muốn tình dục sau khi bị tai biến.
– Hệ thần kinh: Xuất hiện các vấn đề như giảm hoặc mất cảm giác nóng – lạnh – đau, suy giảm thị lực, rối loạn trí nhớ, sa sút trí tuệ. Ngoài ra, người bệnh dễ thay đổi tính cách, rơi vào trạng thái trầm cảm, dễ cáu gắt. Nếu dây thần kinh vận động bị tổn thương, có thể xảy ra tình trạng liệt nửa người hoặc toàn thân.
Tóm lại, tai biến mạch máu não thường gặp chủ yếu gồm nhồi máu não và xuất huyết não. Dù khác nhau về cơ chế gây bệnh, cả hai dạng đều tiềm ẩn nguy cơ tử vong cao và để lại nhiều di chứng nặng nề nếu không được cấp cứu kịp thời. Do đó, việc nhận diện sớm các dạng tai biến và hiểu đúng về chúng là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả điều trị. Đừng quên duy trì lối sống khoa học và thăm khám sức khỏe định kỳ để giảm thiểu nguy cơ mắc căn bệnh nguy hiểm này.
