Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư máu không?

Xét nghiệm máu là một trong những xét nghiệm thường quy giúp phát hiện nhiều bất thường quan trọng trong cơ thể. Vậy với bệnh ung thư, xét nghiệm máu có phát hiện ung thư máu không?

1. Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư máu không? 

Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến ung thư máu, nhưng không thể chẩn đoán chính xác bệnh. Nhiều người mắc bạch cầu mạn tính (CLL và CML) thường không có triệu chứng và bệnh chỉ được phát hiện khi làm xét nghiệm máu vì lý do khác. Xét nghiệm này cho phép bác sĩ kiểm tra hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu, từ đó nhận biết những bất thường có thể liên quan đến ung thư máu. 

Xét nghiệm máu cũng có thể phát hiện tế bào bạch cầu bất thường, nhưng không phải tất cả tế bào ung thư đều xuất hiện trong máu, bởi một số chỉ tồn tại trong tủy xương. Vì vậy, xét nghiệm máu đơn lẻ đôi khi chưa đủ để phát hiện bệnh, đặc biệt ở giai đoạn sớm, nhưng nó vẫn là cơ sở quan trọng để bác sĩ quyết định thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu hơn, như kiểm tra tủy xương.

2. Chỉ số nào trong xét nghiệm máu có phát hiện ung thư máu? 

Các chỉ số trong xét nghiệm máu giúp bác sĩ nhận biết những bất thường có thể liên quan đến bệnh ung thư máu đó là:

• Chỉ số bạch cầu (WBC): Bạch cầu có thể tăng rất cao, thường gặp trong cả bạch cầu cấp và mạn, hoặc giảm thấp bất thường, đặc biệt ở giai đoạn sớm hoặc một số thể đặc biệt. Ngoài ra, tế bào bạch cầu bất thường cũng có thể xuất hiện trong máu ngoại vi.
• Hình thái tế bào máu trên phết máu ngoại vi: Đây là chỉ số quan trọng để gợi ý ung thư, khi xuất hiện tế bào non (blast cells), các bạch cầu biến dạng, chưa trưởng thành, bất thường về nhân hoặc bào tương. Tuy không phải mọi loại ung thư máu đều có tế bào bất thường lưu hành trong máu, nhưng khi thấy blast cells thì khả năng nghi ngờ ung thư rất cao.
• Chỉ số hồng cầu (RBC) và Hemoglobin (Hb): Thiếu máu không rõ nguyên nhân, Hb và RBC giảm kéo dài, không đáp ứng điều trị thông thường là dấu hiệu thường gặp do ung thư máu làm giảm sản xuất tế bào máu bình thường.
• Chỉ số tiểu cầu (PLT): Tiểu cầu có thể giảm hoặc tăng bất thường. Giảm tiểu cầu khiến bệnh nhân dễ chảy máu hoặc xuất huyết. Mất cân bằng giữa các dòng tế bào (RBC – WBC – PLT) là dấu hiệu quan trọng gợi ý ung thư máu.
• Thay đổi tỷ lệ các dòng bạch cầu: Tăng lymphocyte bất thường gợi ý CLL, tăng myeloid bất thường gợi ý AML hoặc CML. Công thức bạch cầu giúp định hướng loại ung thư và chỉ định xét nghiệm sâu hơn.
• Lactate Dehydrogenase (LDH): Chỉ số gián tiếp, không đặc hiệu, thường tăng khi có hủy tế bào, đặc biệt trong bạch cầu cấp như AML và các bệnh lý huyết học ác tính.
• Acid uric máu: Thường tăng khi tế bào ung thư sinh trưởng và phá hủy nhanh, hay gặp ở bạch cầu cấp và ung thư máu tiến triển nhanh.

3. Bệnh ung thư máu cần thực hiện các xét nghiệm nào để chẩn đoán? 

Các loại xét nghiệm khác nhau như xét nghiệm máu, xét nghiệm tủy xương và các kỹ thuật hình ảnh, được sử dụng để chẩn đoán và xác định giai đoạn bạch cầu. Kế hoạch điều trị sẽ được bác sĩ thiết kế phù hợp với từng loại và giai đoạn bệnh. Để điều tra triệu chứng và xác nhận chẩn đoán, bác sĩ thường chỉ định một số xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra số lượng các dòng tế bào máu, các nhiễm trùng liên quan. 
• Lấy một mẫu nhỏ tủy xương, thường từ xương chậu để quan sát dưới kính hiển vi,
• Xét nghiệm nhiễm sắc thể: các biến đổi di truyền xảy ra ở bạch cầu thường liên quan đến thay đổi nhiễm sắc thể, có thể quan sát dưới kính hiển vi hoặc bằng các phương pháp xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. 
• Lấy dịch tủy sống bằng kim, gọi là chọc dò thắt lưng để kiểm tra xem bạch cầu có lan đến khu vực này hay không. 
• Các xét nghiệm hình ảnh như X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT), cộng hưởng từ (MRI), siêu âm hoặc quét xương…: các xét nghiệm này chủ yếu được sử dụng để tìm nhiễm trùng hoặc các vấn đề liên quan đến bạch cầu, hơn là để chẩn đoán ung thư trực tiếp. 
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) kết hợp với CT và tiêm dung dịch glucose phóng xạ: kỹ thuật này làm cho tế bào ung thư dễ thấy hơn trên hình ảnh vì chúng hấp thụ glucose nhiều hơn so với tế bào bình thường. 
• Lấy một mẫu mô nhỏ từ hạch bạch huyết: tuy nhiên việc này không thường xuyên được sử dụng để chẩn đoán. 

Tóm lại, xét nghiệm máu có phát hiện ung thư máu không? Câu trả lời là không thể chẩn đoán chính xác bệnh. Xét nghiệm máu chỉ giúp phát hiện sớm những bất thường trong tế bào máu. Khi các chỉ số này có dấu hiệu bất thường, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định loại ung thư, đánh giá mức độ bệnh và lập kế hoạch điều trị phù hợp.

Nguồn tài liệu tham khảo: Clevelandclinic, Mayoclinic, Canceraustralia