Mỗi người có thể mắc sốt xuất huyết mấy lần trong suốt cuộc đời?

Nhiều người thắc mắc mỗi người có thể mắc sốt xuất huyết mấy lần trong đời và liệu có nguy cơ tái nhiễm sau lần đầu tiên? Băn khoăn này là có cơ sở bởi virus sốt xuất huyết có nhiều type khác nhau và mỗi người đều có nguy cơ mắc tất cả các type này.

1.  Có mấy type sốt xuất huyết?

Virus sốt xuất huyết được chia thành 4 type huyết thanh khác nhau, gọi là DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4. Mỗi type virus đều có khả năng gây bệnh nhưng cơ thể sẽ phản ứng miễn dịch khác nhau với từng type. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tái nhiễm và mức độ nặng của bệnh nếu người bệnh nhiễm type khác sau lần đầu.

Trong số 4 type, DENV-1 và DENV-2 thường xuất hiện phổ biến ở châu Á và châu Mỹ. Nghiên cứu về ảnh hưởng của type huyết thanh đến mức độ nghiêm trọng của sốt xuất huyết được thực hiện bởi Creuza Rachel Vicente và cộng sự từ năm 2009 đến 2013 tại Vitória, Brazil. Họ phân tích 485 trường hợp sốt xuất huyết được xác nhận trong phòng thí nghiệm và phát hiện rằng mặc dù DENV-2 chiếm tỷ lệ nhỏ (6,4%), nhưng lại liên quan đến tỷ lệ sốt xuất huyết nặng cao nhất, gấp khoảng 7 lần so với DENV-1 và DENV-4. Việc theo dõi các type virus lưu hành có thể giúp dự đoán ca bệnh nặng và tối ưu hóa việc chẩn đoán, điều trị kịp thời.

Một nghiên cứu tại Thái Lan (Endy et al., 2004, American Journal of Tropical Medicine and Hygiene) cũng ghi nhận rằng những người từng nhiễm DENV-1 hoặc DENV-2 khi nhiễm DENV-3 có nguy cơ bệnh nặng hơn, liên quan đến hiện tượng tăng cường nhiễm trùng thứ cấp (Antibody-Dependent Enhancement – ADE).

2. Mỗi người có thể mắc sốt xuất huyết mấy lần trong suốt cuộc đời?

Khi người bệnh mắc sốt xuất huyết một lần, cơ thể sẽ tạo ra miễn dịch suốt đời đối với loại virus đó. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc bảo vệ hoàn toàn trước 3 loại còn lại. Vì vậy, nhiều người thắc mắc: “Sốt xuất huyết bị rồi có bị lại không?” Câu trả lời là có thể, nhưng sẽ là do nhiễm một loại virus sốt xuất huyết khác.

Nói dễ hiểu thì một người có thể bị sốt xuất huyết mấy lần – Tối đa là 4 lần trong đời, mỗi lần tương ứng với một loại huyết thanh khác nhau. Nhưng thực tế, không phải ai cũng mắc đủ 4 lần. Ở vùng dịch ít lưu hành, một người bị sốt xuất huyết bao nhiêu lần có thể chỉ là 1–2 lần trong đời, trong khi ở những vùng dịch mạnh, nguy cơ tái nhiễm cao hơn.

Một điểm quan trọng cần lưu ý: 

• Bị sốt xuất huyết một lần có bị lại không còn phụ thuộc vào loại virus đã nhiễm. 
• Các lần nhiễm thứ hai hoặc thứ ba có nguy cơ gây triệu chứng nặng hơn do hiện tượng tăng cường miễn dịch phụ thuộc kháng thể (ADE – Antibody-Dependent Enhancement). Khi đó, các kháng thể cũ liên kết với virus mới nhưng không thể vô hiệu hóa, thay vào đó giúp virus xâm nhập vào tế bào miễn dịch và nhân lên nhanh hơn. 

Hệ quả là mức độ virus trong cơ thể cao hơn, kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh với sự giải phóng cytokine – gọi là “cơn bão cytokine” – dẫn đến nguy cơ sốc hoặc xuất huyết nặng (WHO, 2009; Halstead, 2007).

3. Các lần mắc sốt xuất huyết sau có nặng hơn các lần trước không?

Như đã nói ở trên, một người có thể bị sốt xuất huyết mấy lần thực tế sẽ khác nhau, nhưng về mặt lý thuyết, tối đa là 4 lần trong đời, với các lần tái nhiễm sau có thể nghiêm trọng hơn lần đầu, đặc biệt khi lần mắc trước và lần mắc sau do các loại huyết thanh khác nhau gây ra. 

Nguyên nhân liên quan đến hiện tượng gọi là tăng cường miễn dịch phụ thuộc kháng thể (ADE – Antibody-Dependent Enhancement). Theo cơ chế này, các kháng thể tạo ra từ lần mắc đầu không trung hòa hoàn toàn virus khác, mà ngược lại còn giúp virus xâm nhập tế bào dễ dàng hơn, dẫn đến nguy cơ sốt xuất huyết nặng, xuất huyết hoặc sốc.

Tuy nhiên, không phải ai bị sốt xuất huyết một lần cũng sẽ gặp tình trạng nặng hơn khi tái nhiễm. Yếu tố nguy cơ bao gồm: Loại virus Dengue gây bệnh, tuổi tác, tình trạng sức khỏe, và khả năng đáp ứng miễn dịch của từng người. Do đó, thắc mắc bị sốt xuất huyết một lần có bị lại không hay sốt xuất huyết bị rồi có bị lại không phụ thuộc vào từng cá thể và loại huyết thanh mà họ tiếp xúc sau này.

Hiểu rõ về vấn đề mỗi người có thể mắc sốt xuất huyết mấy lần giúp chúng ta nhận thức đúng mức về nguy cơ tái nhiễm. Mặc dù cơ thể có thể tạo miễn dịch suốt đời với một loại virus Dengue, nhưng vẫn có khả năng mắc lại các loại khác. Việc chủ động phòng muỗi, giữ vệ sinh môi trường và theo dõi sức khỏe khi có dấu hiệu sốt xuất huyết là điều cần thiết để bảo vệ bản thân và gia đình.

Nguồn thông tin tham khảo: Moh.gov.vn, Who.int, Nature.com, Pubmed, Gavi.org, Iris.who.int