Dấu hiệu viêm phế quản ở trẻ cha mẹ nên biết

Sốt nhẹ không dứt, ho dai dẳng từng cơn và tiếng thở rít bất thường – nhiều bậc phụ huynh thường cho rằng đây chỉ là biểu hiện cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, đó cũng có thể là dấu hiệu viêm phế quản – một bệnh lý hô hấp thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt khi thời tiết chuyển mùa hoặc môi trường sống ô nhiễm. Điều đáng nói là viêm phế quản nếu không được nhận biết sớm và điều trị đúng cách có thể tiến triển nặng, gây biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi.

1. Viêm phế quản là bệnh gì?

Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại lớp niêm mạc của ống phế quản – đường ống dẫn khí từ khí quản đến hai lá phổi. Bệnh thường xảy ra khi lớp niêm mạc này bị kích thích do vi khuẩn, virus hoặc các yếu tố dị ứng tấn công, làm tăng tiết chất nhầy, gây phù nề và cản trở lưu thông khí.

Phân loại viêm phế quản:

Dựa trên thời gian và mức độ tiến triển, viêm phế quản được chia thành:

– Viêm phế quản cấp tính: Bệnh khởi phát đột ngột, thường liên quan đến nhiễm virus. Phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi.
– Viêm phế quản mạn tính: Diễn tiến kéo dài, tái đi tái lại nhiều lần trong năm, thường gặp ở trẻ có nền bệnh lý hô hấp mạn tính hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá, ô nhiễm không khí.

2. Nhận biết sớm các biểu hiện bất thường ở trẻ

Việc sớm phát hiện các biểu hiện của bệnh là yếu tố then chốt giúp phòng ngừa biến chứng. Dưới đây là các dấu hiệu viêm phế quản mà cha mẹ cần đặc biệt lưu ý:

2.1. Ho kéo dài – dấu hiệu viêm phế quản thường gặp

Ho là triệu chứng phổ biến, tuy nhiên ở trẻ bị viêm phế quản, cơn ho thường:

– Dai dẳng, kéo dài hơn 5 ngày, có thể ho khan hoặc ho có đờm
– Tăng nặng về đêm, gây khó ngủ, quấy khóc
– Có âm thanh khò khè, nặng tiếng khi thở

Trẻ có thể ho thành từng cơn, đi kèm nôn ói nếu ho mạnh, gây kiệt sức và ảnh hưởng nghiêm trọng đến ăn uống, sinh hoạt.

2.2. Sốt nhẹ hoặc sốt cao từng đợt

Không phải trẻ nào bị viêm phế quản cũng sốt, nhưng khi có biểu hiện sốt thì cần chú ý:

– Nhiệt độ cơ thể tăng lên và có thể dao động từ 37,5 đến trên 39 độ C
– Sốt kèm mệt mỏi, chán ăn, lừ đừ, dễ cáu gắt
– Dù đã dùng thuốc hạ sốt nhưng triệu chứng vẫn tái phát

Việc trẻ sốt kéo dài trên 3 ngày hoặc sốt kèm co giật, bỏ bú cần được đưa đi khám sớm.

2.3. Biểu hiện thở bất thường – dấu hiệu viêm phế quản cần theo dõi sát

Dấu hiệu rối loạn hô hấp ở trẻ có thể bao gồm:

– Thở nhanh hơn bình thường (nhịp thở >40 lần/phút với trẻ từ 1–5 tuổi, >50 lần/phút ở trẻ <1 tuổi)
– Rút lõm lồng ngực khi thở
– Tiếng thở rít, thở khò khè
– Da môi hoặc đầu ngón tay tím tái – dấu hiệu thiếu oxy nghiêm trọng

Khi trẻ có các biểu hiện này, cần đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức để được xử trí kịp thời.

3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Không chỉ virus hoặc vi khuẩn, nhiều yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ viêm phế quản ở trẻ:

– Virus đường hô hấp: Virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, virus adenovirus thường là thủ phạm hàng đầu.
– Nhiễm khuẩn: Vi khuẩn như Mycoplasma pneumoniae, Bordetella pertussis gây viêm phế quản, đặc biệt khi miễn dịch kém.
– Môi trường sống tiêu cực:

– Khói thuốc lá thụ động
– Không khí ô nhiễm
– Bụi mịn, hóa chất
– Ẩm mốc, không gian kín, thiếu thông khí
– Cơ địa dễ mẫn cảm: Trẻ có tiền sử hen suyễn, dị ứng, trào ngược dạ dày-thực quản cũng có nguy cơ cao mắc bệnh.

4. Khi nào nên đưa trẻ đi khám?

Một số tình huống dưới đây cho thấy trẻ cần được thăm khám và theo dõi y tế:

– Ho kéo dài trên 7 ngày không cải thiện dù đã chăm sóc tại nhà
– Sốt cao không có dấu hiệu hạ sốt sau 48 giờ dùng thuốc
– Trẻ bú kém, bỏ ăn, nôn nhiều, mất nước
– Thở gấp, rút lõm ngực, thở rít, thở ngáy bất thường
– Trẻ có dấu hiệu tím tái, li bì, co giật

Cha mẹ tuyệt đối không nên tự ý mua kháng sinh hoặc thuốc ho cho trẻ khi chưa có chỉ định từ bác sĩ, vì có thể làm bệnh nặng hơn hoặc gây tác dụng phụ nguy hiểm.

5. Phòng ngừa viêm phế quản ở trẻ như thế nào?

Bên cạnh việc điều trị, phòng ngừa đóng vai trò quan trọng giúp trẻ khỏe mạnh lâu dài. Để hạn chế nguy cơ mắc viêm phế quản, cha mẹ nên:

– Cho trẻ tiêm phòng đầy đủ các vắc xin phòng bệnh hô hấp: cúm, phế cầu, ho gà, sởi,…
– Hạn chế để trẻ tiếp xúc với nguồn bệnh hoặc người đang mắc bệnh truyền nhiễm
– Đảm bảo không gian sống sạch sẽ, thoáng khí, không có khói bụi hoặc khói thuốc
– Giữ ấm cho trẻ khi thời tiết chuyển mùa, nhất là vùng ngực, cổ, bàn tay bàn chân
– Tăng cường sức đề kháng bằng chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ dưỡng chất và ngủ nghỉ hợp lý

Nhìn chung, dấu hiệu viêm phế quản ở trẻ không quá khó nhận biết nếu cha mẹ theo dõi sát và nắm được các biểu hiện cơ bản như ho kéo dài, sốt, thở nhanh hoặc khò khè. Tuy nhiên, do bệnh có thể tiến triển nhanh và gây biến chứng nếu chậm trễ, việc thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín ngay khi nghi ngờ trẻ mắc viêm phế quản là vô cùng cần thiết. Ngoài điều trị, phòng bệnh cũng cần được đặt lên hàng đầu để bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ một cách bền vững.