Vi khuẩn HP có lây không và cách chặn đường lây nhiễm
Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm loét dạ dày – tá tràng, trào ngược dạ dày và thậm chí là ung thư dạ dày nếu không được điều trị triệt để. Một trong những thắc mắc phổ biến nhất của người bệnh là: vi khuẩn HP có lây không, và nếu có thì lây qua những con đường nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ cơ chế lây nhiễm của HP, từ đó có biện pháp phòng tránh hiệu quả cho bản thân và gia đình.
1. Vi khuẩn HP là gì?
Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) là loại xoắn khuẩn có khả năng sống trong môi trường axit của dạ dày – điều mà rất ít vi sinh vật khác có thể làm được. Khi xâm nhập vào cơ thể, HP bám dính vào lớp niêm mạc dạ dày, tiết ra men urease trung hòa axit, tạo điều kiện để tồn tại và gây viêm loét, tổn thương niêm mạc.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 50% dân số toàn cầu nhiễm vi khuẩn HP, trong đó tỷ lệ ở Việt Nam dao động khoảng 70% – một con số đáng báo động. Tuy nhiên, không phải ai nhiễm HP cũng có biểu hiện bệnh lý dạ dày, điều này phụ thuộc vào đường lây, khả năng miễn dịch và yếu tố di truyền của từng người.
2. Vi khuẩn HP có lây không?
Vi khuẩn HP lây nhiễm từ người sang người thông qua nhiều con đường khác nhau, chủ yếu là đường miệng – miệng, phân – miệng và dụng cụ ăn uống chung. Do đó, HP được xếp vào nhóm vi khuẩn có khả năng lây truyền trong cộng đồng, đặc biệt trong gia đình, nơi mọi người có thói quen ăn uống, sinh hoạt chung.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu trong nhà có 1 người dương tính HP, thì khả năng các thành viên khác cũng bị nhiễm lên tới 40 – 60%, nhất là khi dùng chung bát đũa, ăn chung chén nước chấm hay hôn trẻ nhỏ.
3. Vi khuẩn HP lây qua đường nào?
Để phòng ngừa hiệu quả, bạn cần hiểu rõ các con đường lây nhiễm chính của vi khuẩn HP sau:
3.1. Lây qua đường miệng – miệng
Đây là con đường phổ biến nhất. Vi khuẩn HP tồn tại trong nước bọt, mảng bám răng, niêm mạc miệng của người bệnh. Vì thế, khi hôn, nếm thức ăn cho trẻ, hoặc dùng chung dụng cụ ăn uống, vi khuẩn HP có thể dễ dàng truyền sang người khỏe mạnh.
Rất nhiều cha mẹ vô tình truyền HP sang con bằng thói quen mớm cơm, nhai thức ăn cho con ăn hoặc dùng chung thìa, chén.
Kết luận: Vi khuẩn HP có thể lây qua nước bọt nếu có tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua vật dụng ăn uống.
3.2. Lây qua đường ăn uống (phân – miệng)
HP có thể tồn tại trong phân người bệnh và lây lan qua thực phẩm, nước uống bị ô nhiễm nếu không được xử lý sạch sẽ.
Khi ăn rau sống rửa chưa kỹ, uống nước chưa đun sôi, hoặc ăn thức ăn bị ruồi nhặng đậu vào, bạn có thể nuốt phải vi khuẩn HP mà không hay biết.
Đây là lý do tại sao các vùng có điều kiện vệ sinh kém, nước sinh hoạt không đảm bảo thường có tỷ lệ nhiễm HP cao hơn.
3.3. Lây qua các dụng cụ y tế hoặc nội soi không vô trùng
Trong quá trình nội soi dạ dày, nếu dụng cụ không được tiệt khuẩn đúng cách, vi khuẩn HP từ bệnh nhân này có thể lây sang bệnh nhân khác. Tuy nhiên, hiện nay nguy cơ này đã giảm đáng kể do các cơ sở y tế uy tín luôn tuân thủ quy trình khử khuẩn nghiêm ngặt.
4. Vi khuẩn HP có lây qua đường hô hấp không?
Rất nhiều người lo lắng rằng HP có thể lây qua hít thở hoặc ho, hắt hơi giống như virus cúm. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định HP lây qua đường hô hấp.
Vi khuẩn này chỉ có thể sống được trong môi trường ẩm ướt như miệng, dạ dày, chứ không tồn tại lâu trong không khí. Vì vậy, bạn không cần quá lo lắng khi tiếp xúc, nói chuyện bình thường với người nhiễm HP.
5. Dấu hiệu nhiễm vi khuẩn HP cần lưu ý
Không phải ai nhiễm HP cũng có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, nếu vi khuẩn hoạt động mạnh, gây tổn thương niêm mạc dạ dày, người bệnh có thể gặp các triệu chứng điển hình như:
Đau âm ỉ vùng thượng vị, đặc biệt khi đói hoặc sau khi ăn no.
Ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, khó tiêu.
Buồn nôn hoặc nôn, nhất là buổi sáng.
Miệng hôi, lưỡi trắng.
Sụt cân, mệt mỏi kéo dài.
Nếu có những biểu hiện này, bạn nên đi khám tiêu hóa và làm xét nghiệm HP để được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
6. Vi khuẩn HP có nguy hiểm không nếu lây nhiễm?
HP là tác nhân chính gây viêm loét dạ dày – tá tràng và được WHO xếp vào nhóm tác nhân gây ung thư loại I (mức nguy hiểm cao nhất).
Nhiễm HP kéo dài mà không điều trị có thể dẫn đến: Viêm loét dạ dày mạn tính., xuất huyết dạ dày, thủng dạ dày. Thậm chí có thể xảy ra biến chứng ung thư dạ dày – đặc biệt khi vi khuẩn gây biến đổi tế bào niêm mạc.
Do đó, việc phát hiện sớm và điều trị triệt để vi khuẩn HP là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
7. Cách phòng ngừa lây nhiễm vi khuẩn HP hiệu quả
Để giảm nguy cơ lây lan HP trong gia đình và cộng đồng, các chuyên gia tiêu hóa khuyến cáo bạn nên:
7.1. Ăn chín, uống sôi
Không dùng nước chưa đun sôi, hạn chế ăn rau sống, gỏi, hải sản tái. Thức ăn cần được nấu kỹ, đậy kín để tránh ruồi nhặng.
7.2. Không dùng chung dụng cụ ăn uống
Mỗi người nên có bát, đũa, thìa riêng, đặc biệt trong gia đình có người dương tính với HP. Không mớm cơm, không nếm thức ăn cho trẻ bằng miệng.
7.3. Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ
Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, súc miệng sau khi ăn. Tránh để HP tồn tại trong khoang miệng – nơi có thể là “ổ chứa” vi khuẩn.
7.4. Tăng cường sức đề kháng
Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế bia rượu, thuốc lá. Giấc ngủ đủ và giảm căng thẳng giúp hệ miễn dịch khỏe mạnh, hạn chế HP phát triển.
7.5. Khám sức khỏe định kỳ
Nếu trong nhà có người đang điều trị HP, các thành viên khác nên làm xét nghiệm HP qua hơi thở, máu hoặc phân để kiểm tra tình trạng lây nhiễm.
8. Nếu đã nhiễm vi khuẩn HP phải làm sao?
Khi được xác định dương tính với HP, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị diệt HP phù hợp gồm:
Thuốc kháng sinh (thường phối hợp 2 loại trở lên).
Thuốc ức chế bơm proton (PPI) để giảm axit dạ dày.
Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày nếu cần.
Thời gian điều trị thường kéo dài 10–14 ngày. Sau khi hoàn tất, người bệnh cần tái khám và kiểm tra HP lại bằng xét nghiệm hơi thở hoặc test phân để chắc chắn đã diệt trừ hoàn toàn.
Bên cạnh thuốc, việc tuân thủ chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh đóng vai trò rất quan trọng giúp tránh tái nhiễm HP.
Tóm lại, vi khuẩn HP hoàn toàn có thể lây từ người sang người qua nhiều con đường khác nhau như nước bọt, thực phẩm, dụng cụ ăn uống. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa hiệu quả bằng cách giữ vệ sinh, ăn chín uống sôi, không dùng chung bát đũa, và điều trị triệt để nếu bị nhiễm.
Phát hiện sớm, điều trị đúng phác đồ và thay đổi thói quen sinh hoạt chính là chìa khóa giúp bảo vệ dạ dày khỏe mạnh, ngăn ngừa ung thư dạ dày do HP.
