Triệu chứng của viêm ruột kích thích (IBS) là gì?
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn tiêu hóa mạn tính nhưng không gây tổn thương cấu trúc cho ruột. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, bệnh lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Điều quan trọng nhất trong việc kiểm soát bệnh chính là hiểu rõ triệu chứng của viêm ruột kích thích để có hướng điều trị phù hợp và kịp thời.
1. Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích (IBS – Irritable Bowel Syndrome) là tình trạng rối loạn chức năng ở ống tiêu hóa, đặc biệt là đại tràng. Bệnh không kèm theo các dấu hiệu viêm, loét hay tổn thương thực thể nào trong ruột. Tuy nhiên, nó lại gây ra nhiều triệu chứng gây khó chịu, kéo dài, tái đi tái lại, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và tâm lý người bệnh.
Tình trạng này thường được chia thành 4 thể dựa theo tính chất đi tiêu: thể táo bón, thể tiêu chảy, thể hỗn hợp và thể không phân định rõ ràng.
2. Triệu chứng của viêm ruột kích thích thường gặp
2.1. Đau bụng kéo dài, không rõ nguyên nhân
Một trong những dấu hiệu đặc trưng nhất của hội chứng ruột kích thích chính là đau bụng mạn tính. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc quặn thắt, thường xuất hiện ở vùng bụng dưới hoặc dọc theo khung đại tràng. Đặc biệt, cơn đau thường thuyên giảm sau khi người bệnh đi ngoài.
Cảm giác đau bụng có thể xuất hiện vào buổi sáng, sau ăn hoặc khi người bệnh căng thẳng, lo âu. Mức độ đau khác nhau ở từng người, nhưng đa phần đều gây cảm giác khó chịu kéo dài.
2.2. Thay đổi thói quen đi tiêu
Người mắc IBS có thể gặp tình trạng táo bón, tiêu chảy hoặc xen kẽ cả hai.
– Ở thể táo bón, người bệnh đi ngoài ít hơn 3 lần/tuần, phân khô cứng, cảm giác rặn nhiều.
– Ở thể tiêu chảy, người bệnh đi ngoài nhiều lần trong ngày, phân lỏng, không thành khuôn.
– Ở thể hỗn hợp, táo bón và tiêu chảy luân phiên xuất hiện không theo quy luật nào.
Ngoài ra, người bệnh thường có cảm giác đi tiêu chưa hết phân, phải đi nhiều lần trong ngày nhưng mỗi lần chỉ ra một lượng nhỏ.
2.3. Đầy hơi, chướng bụng
Cảm giác bụng đầy tức, căng tức khó chịu là một trong những triệu chứng của viêm ruột kích thích rất phổ biến. Người bệnh có thể cảm thấy bụng phình to lên sau khi ăn, thường xuyên xì hơi hoặc ợ hơi. Triệu chứng này có thể nặng lên vào buổi chiều tối hoặc sau khi ăn thực phẩm gây kích thích.
2.4. Triệu chứng của viêm ruột kích thích khác
Nhiều bệnh nhân IBS gặp tình trạng trung tiện quá mức, đặc biệt sau khi ăn các thức ăn lên men, nhiều đường hoặc giàu chất xơ không tan. Việc sản sinh khí trong ruột quá mức là hậu quả của quá trình lên men thức ăn không được tiêu hóa đúng cách.
Không chỉ dừng lại ở các biểu hiện tiêu hóa, IBS còn có thể ảnh hưởng đến toàn trạng. Người bệnh thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, ngủ không ngon giấc hoặc dễ bị đánh thức vào ban đêm. Một số người còn cảm thấy khó tập trung, suy giảm trí nhớ tạm thời do khó chịu kéo dài.
3. Một số biểu hiện nguy hiểm cần đặc biệt lưu ý
Mặc dù IBS không gây tổn thương thực thể, nhưng trong quá trình theo dõi, nếu xuất hiện một số dấu hiệu bất thường sau đây, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được thăm khám kỹ hơn:
3.1. Tình trạng xuất hiện máu trong phân
Mặc dù đây không phải là triệu chứng điển hình của IBS, tuy nhiên nếu người bệnh phát hiện máu lẫn trong phân, đặc biệt kèm theo đau bụng dữ dội hoặc sụt cân, cần cảnh giác với các bệnh lý nghiêm trọng như viêm loét đại tràng hoặc ung thư đại trực tràng.
3.2. Sụt cân không rõ nguyên nhân
Việc giảm cân đột ngột trong thời gian ngắn mà không thay đổi chế độ ăn hoặc tập luyện có thể là tín hiệu cảnh báo một tình trạng bệnh lý nguy hiểm hơn, không còn đơn thuần là IBS.
3.3. Triệu chứng xảy ra vào ban đêm
IBS thường không làm người bệnh tỉnh giấc vào ban đêm vì tiêu chảy hay đau bụng. Nếu tình trạng này xảy ra, cần nghĩ đến các nguyên nhân khác cần được tầm soát.
4. Nguyên nhân dẫn đến các triệu chứng của viêm ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một tình trạng phức tạp, với nguyên nhân chưa được xác định chính xác. Tuy nhiên, nhiều yếu tố đã được ghi nhận có liên quan đến sự khởi phát và làm nặng thêm các triệu chứng của bệnh. Trong đó, căng thẳng tinh thần được xem là yếu tố quan trọng, có thể tác động đến hệ tiêu hóa thông qua cơ chế điều phối của hệ thần kinh trung ương và thần kinh thực vật. Bên cạnh đó, sự thay đổi nội tiết tố – như trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc các rối loạn nội tiết khác – cũng được cho là có ảnh hưởng đến hoạt động của ruột, làm gia tăng mức độ khó chịu ở người bệnh.
Chế độ ăn uống là một yếu tố không thể bỏ qua, khi nhiều bệnh nhân ghi nhận tình trạng đau bụng, đầy hơi, rối loạn tiêu hóa trở nên rõ rệt hơn sau khi sử dụng một số loại thực phẩm nhất định hoặc thay đổi thói quen ăn uống. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng có thể đóng vai trò, khi người có người thân từng mắc IBS có nguy cơ cao hơn so với cộng đồng. Dù vậy, không có một yếu tố đơn lẻ nào hoàn toàn quyết định bệnh, mà thường là sự kết hợp nhiều cơ chế sinh học, tâm lý và môi trường. Việc nhận diện và kiểm soát các yếu tố liên quan sẽ góp phần cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
5. Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích như thế nào?
Việc chẩn đoán hội chứng ruột kích thích (IBS) chủ yếu dựa trên đánh giá lâm sàng, kết hợp giữa việc khai thác bệnh sử và phân tích triệu chứng của người bệnh. Bác sĩ sẽ trao đổi để hiểu rõ tần suất, mức độ đau bụng, tình trạng tiêu chảy, táo bón hay thay đổi thói quen đi tiêu, đồng thời loại trừ các bệnh lý có biểu hiện tương tự.
Để xác định chính xác hơn, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu, phân nhằm loại trừ viêm nhiễm, rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng hoặc bệnh lý tiềm ẩn như viêm ruột, nhiễm trùng đường tiêu hóa. Trường hợp có dấu hiệu cảnh báo như sụt cân không rõ nguyên nhân, đi ngoài ra máu, hoặc triệu chứng về đêm, các kiểm tra chuyên sâu như nội soi tiêu hóa sẽ được thực hiện để đánh giá tổn thương và thực hiện sinh thiết khi cần thiết.
Ngoài ra, nếu nghi ngờ triệu chứng IBS có liên quan đến việc tiêu thụ sữa, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm không dung nạp lactose để xác định nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa. Tất cả các bước này giúp loại trừ nguyên nhân thực thể và khẳng định chẩn đoán IBS một cách chính xác.
Triệu chứng của viêm ruột kích thích rất đa dạng và có thể bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý tiêu hóa khác. Việc hiểu rõ các dấu hiệu đặc trưng và biết được những triệu chứng báo động là yếu tố then chốt giúp người bệnh chủ động đi khám, từ đó được chẩn đoán đúng và có hướng điều trị phù hợp.
