Trào ngược dạ dày nuốt vướng – Hiểu rõ để phòng và trị hiệu quả
Trào ngược dạ dày là một trong những bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở lối sống hiện đại với nhiều căng thẳng, chế độ ăn uống thất thường. Một trong những triệu chứng thường gặp nhưng ít được chú ý là nuốt vướng – cảm giác như có vật cản trong cổ họng, khó đưa thức ăn hoặc thậm chí là nước bọt xuống thực quản. Tình trạng trào ngược dạ dày nuốt vướng không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế, triệu chứng và cách xử lý khi gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày kèm nuốt vướng, từ đó chủ động chăm sóc và bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa.
1. Hiểu đúng về trào ngược dạ dày nuốt vướng
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) xảy ra khi dịch axit, thức ăn hoặc khí từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Bình thường, cơ thắt thực quản dưới (LES) hoạt động như một “cánh cửa” đóng mở để ngăn axit dạ dày trào ngược. Khi cơ này suy yếu hoặc giãn bất thường, dịch dạ dày dễ dàng đi ngược lên trên, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu.
Trong đó, nuốt vướng là triệu chứng khi người bệnh cảm thấy khó nuốt, như có khối u hoặc dị vật chặn lại ở cổ họng, ngực trên hoặc thực quản. Đây là dấu hiệu cảnh báo niêm mạc thực quản đã bị ảnh hưởng nặng nề do axit, dẫn đến viêm, hẹp hoặc co thắt.
2. Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày nuốt vướng
Có nhiều yếu tố kết hợp khiến người bệnh bị trào ngược kèm nuốt vướng, bao gồm:
Suy yếu cơ thắt thực quản dưới (LES): Do tuổi tác, béo phì, hút thuốc lá, uống rượu, cà phê, ăn nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ.
Viêm thực quản do trào ngược: Axit dạ dày gây viêm, sưng, làm hẹp lòng thực quản, khiến thức ăn khó di chuyển.
Loét, sẹo thực quản: Trào ngược kéo dài làm tổn thương niêm mạc, hình thành sẹo gây chít hẹp.
Rối loạn vận động thực quản: Co thắt bất thường, nhu động yếu, thức ăn bị “kẹt” lại.
Thoát vị hoành: Làm thay đổi cấu trúc vùng nối giữa dạ dày – thực quản, tăng nguy cơ trào ngược và nuốt vướng.
Stress, căng thẳng thần kinh: Làm tăng tiết axit dạ dày và ảnh hưởng đến nhu động thực quản.
3. Triệu chứng thường gặp của trào ngược dạ dày nuốt vướng
Người bệnh có thể nhận biết tình trạng này thông qua các biểu hiện sau:
Cảm giác nuốt khó, nuốt vướng: Đặc biệt khi ăn thức ăn đặc, khô hoặc nuốt nhanh.
Ợ hơi, ợ chua, ợ nóng: Do axit trào ngược lên thực quản và họng.
Đau rát ngực, nóng rát sau xương ức: Cơn đau có thể lan lên cổ hoặc lưng.
Đắng miệng, hôi miệng: Do dịch dạ dày thường xuyên trào ngược.
Ho kéo dài, khàn tiếng, đau họng: Dịch axit kích thích niêm mạc họng – thanh quản.
Cảm giác nghẹn ở cổ: Ngay cả khi không ăn uống, người bệnh vẫn cảm thấy vướng víu khó chịu.
Ở giai đoạn nặng, nuốt vướng có thể tiến triển thành nuốt nghẹn, gây khó khăn ngay cả khi uống nước. Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ biến chứng hẹp thực quản hoặc ung thư thực quản, cần thăm khám sớm.
4. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị bệnh trào ngược đúng cách
Trào ngược dạ dày nuốt vướng kéo dài mà không kiểm soát có thể dẫn đến:
Viêm loét, hẹp thực quản: Do axit bào mòn, hình thành sẹo.
Barrett thực quản: Niêm mạc thực quản biến đổi bất thường, nguy cơ tiến triển thành ung thư.
Ung thư thực quản: Một trong những biến chứng nặng nề nhất, khó điều trị và tiên lượng xấu.
Hít sặc, viêm phổi: Dịch trào ngược có thể đi vào khí quản, gây viêm hô hấp.
Suy dinh dưỡng: Do ăn uống khó khăn, nuốt khó, người bệnh sợ ăn hoặc ăn ít.
5. Chẩn đoán trào ngược dạ dày nuốt vướng
Bác sĩ thường chỉ định một số phương pháp dưới đây để chẩn đoán bệnh:
Nội soi dạ dày – thực quản: Đánh giá trực tiếp tình trạng viêm, loét, hẹp, Barrett.
Đo pH thực quản 24h: Kiểm tra mức độ trào ngược axit.
Đo áp lực thực quản (HRM): Đánh giá chức năng cơ thắt thực quản và nhu động.
Chụp X-quang thực quản cản quang: Xác định vị trí hẹp, tắc nghẽn.
6. Cách điều trị trào ngược dạ dày nuốt vướng
Điều trị thường kết hợp nhiều phương pháp, tùy mức độ bệnh:
6.1 Thay đổi lối sống
Ăn uống khoa học: Tránh đồ cay, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê, nước ngọt có ga.
Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no hoặc nằm ngay sau khi ăn.
Giữ cân nặng hợp lý, tập thể dục nhẹ nhàng.
Nâng cao đầu giường 15–20cm khi ngủ để hạn chế trào ngược.
Tránh căng thẳng, ngủ đủ giấc.
6.2 Điều trị Nội khoa (dùng thuốc)
Các thuốc chữa trào ngược thường được sử dụng có thể kể đến: Thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc kháng H2 giúp giảm axit. Bên cạnh đó còn có thuốc trung hòa axit: Giúp giảm nhanh triệu chứng nóng rát. Ngoài ra, thuốc bảo vệ niêm mạc và thuốc tăng cường vận động thực quản, dạ dày cũng có thể được kê đơn.
6.3 Can thiệp Ngoại khoa
Khi thuốc không hiệu quả hoặc bệnh nặng, người bệnh có thể được chỉ định phẫu thuật. Phương pháp phẫu thuật Nissen fundoplication thường được áp dụng giúp tạo vòng cơ ngăn trào ngược.
Mở rộng thực quản (nong thực quản) được đề xuất trong trường hợp có hẹp do sẹo. Hoặc bác sĩ có thể tiến hành cắt bỏ niêm mạc bất thường nếu phát hiện Barrett hoặc tiền ung thư.
7. Cách phòng ngừa hiệu quả
Để tránh tái phát tình trạng trào ngược dạ dày nuốt vướng, người bệnh cần duy trì thói quen sống lành mạnh:
Ăn uống điều độ, tránh bỏ bữa, ăn khuya.
Hạn chế rượu bia, thuốc lá, cà phê.
Kiểm soát cân nặng, tránh béo phì.
Tập thể dục thường xuyên nhưng không gắng sức ngay sau ăn.
Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm biến chứng.
8. Khi nào cần đi khám ngay?
Người bệnh nên đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu:
Nuốt nghẹn, nuốt khó ngày càng tăng.
Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân.
Nôn ra máu, đi ngoài phân đen.
Đau ngực dữ dội, kéo dài.
Đây có thể là dấu hiệu biến chứng nguy hiểm như hẹp thực quản, xuất huyết tiêu hóa hoặc ung thư.
Trào ngược dạ dày nuốt vướng là triệu chứng cảnh báo niêm mạc thực quản đã bị tổn thương, không nên chủ quan. Việc phát hiện sớm, thay đổi lối sống kết hợp điều trị y khoa đúng cách sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn thường xuyên gặp phải tình trạng nuốt vướng kèm ợ nóng, ợ chua, hãy chủ động thăm khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
