Ợ chua tiêu chảy: Dấu hiệu không thể xem nhẹ

Ợ chua tiêu chảy là tình trạng xảy ra ở không ít người, đặc biệt sau khi ăn uống không hợp lý hoặc trong giai đoạn bị stress, rối loạn tiêu hóa. Tuy nhiên, nếu triệu chứng này diễn ra liên tục, lặp đi lặp lại nhiều ngày, rất có thể đây là lời cảnh báo từ hệ tiêu hóa về một rối loạn nghiêm trọng bên trong cơ thể. Hiểu rõ nguyên nhân và cách xử trí kịp thời sẽ giúp bạn phòng tránh được những biến chứng nguy hiểm.

1. Tổng quan về hiện tượng ợ chua tiêu chảy

1.1. Ợ chua là gì?

Ợ chua là tình trạng trào ngược dịch axit từ dạ dày lên thực quản, thường gây cảm giác nóng rát, chua miệng hoặc đầy hơi. Đây là một phản ứng khá phổ biến khi hệ tiêu hóa phải xử lý thức ăn không phù hợp hoặc khi dạ dày tăng tiết axit quá mức. Ợ chua có thể xuất hiện đơn lẻ sau bữa ăn hoặc đi kèm với các biểu hiện khác như đầy bụng, chướng hơi, khó tiêu.

1.2. Tiêu chảy là gì?

Tiêu chảy là hiện tượng đi ngoài phân lỏng, xảy ra từ ba lần trở lên trong ngày. Khi ruột bị kích thích bởi vi khuẩn, virus, hoặc khi có rối loạn về chức năng hấp thu, phân sẽ di chuyển nhanh hơn qua ống tiêu hóa, khiến nước và chất điện giải không được hấp thu kịp thời. Tình trạng này không chỉ gây mất nước mà còn làm suy yếu thể trạng nếu kéo dài.

1.3. Khi ợ chua đi kèm tiêu chảy

Khi hai triệu chứng này xuất hiện cùng lúc, bạn nên đặc biệt chú ý. Ợ chua cho thấy hoạt động của dạ dày đang bất ổn, còn tiêu chảy lại liên quan đến phần ruột. Nếu dạ dày và ruột đồng thời có biểu hiện bất thường, rất có thể bạn đang mắc phải một rối loạn tiêu hóa cấp tính hoặc mạn tính như nhiễm khuẩn đường tiêu hóa, hội chứng ruột kích thích hoặc viêm loét tiêu hóa.

2. Nguyên nhân khiến bạn bị ợ chua tiêu chảy

2.1. Ngộ độc thực phẩm

Việc ăn phải thực phẩm nhiễm khuẩn, ôi thiu hoặc chứa các chất bảo quản vượt mức cho phép có thể khiến dạ dày và ruột phản ứng mạnh. Khi đó, bạn thường cảm thấy buồn nôn, ợ chua liên tục, bụng đau âm ỉ và đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày. Cơ thể lúc này đang tìm cách thải độc nhanh chóng, tuy nhiên điều này cũng dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải nghiêm trọng.

2.2. Viêm loét dạ dày – tá tràng

Viêm loét là tình trạng niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị tổn thương do axit dịch vị bào mòn trong thời gian dài. Khi axit không được trung hòa đúng cách, nó sẽ làm yếu hàng rào bảo vệ niêm mạc, gây ra cảm giác đau bụng, ợ chua, đầy hơi, kèm tiêu chảy nếu tổn thương lan rộng hoặc nếu người bệnh dùng thuốc giảm đau, kháng sinh dài ngày.

2.3. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

GERD là bệnh lý mạn tính khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Ngoài triệu chứng chính là ợ chua, nóng rát vùng ngực, nhiều người bị GERD kéo dài có thể gặp phải tiêu chảy do rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột hoặc do tác dụng phụ của các loại thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton. Việc sử dụng thuốc không đúng liều, không theo hướng dẫn cũng là yếu tố góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng này.

2.4. Hội chứng ruột kích thích (IBS)

IBS là rối loạn chức năng ruột không rõ nguyên nhân, thường liên quan đến căng thẳng, thay đổi nội tiết hoặc rối loạn thần kinh ruột. Người bị IBS thường có biểu hiện đau bụng, ợ hơi, ợ chua, tiêu chảy xen kẽ táo bón. Tình trạng này không gây tổn thương thực thể nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và rất dễ tái phát.

2.5. Tác dụng phụ của thuốc

Việc dùng thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc thuốc điều trị các bệnh mạn tính có thể ảnh hưởng đến hệ vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Khi hệ cân bằng bị phá vỡ, người bệnh dễ bị tiêu chảy, chướng bụng và đôi khi kèm theo ợ chua do ảnh hưởng gián tiếp đến dạ dày. Đặc biệt, nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) nếu dùng lâu ngày có thể gây loét dạ dày và làm nặng thêm tình trạng rối loạn tiêu hóa.

3. Biểu hiện cần lưu ý khi bị ợ chua tiêu chảy

3.1. Dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiêu hóa

Không phải lúc nào ợ chua và tiêu chảy cũng là phản ứng nhất thời. Nếu tình trạng kéo dài nhiều ngày kèm theo đau bụng dữ dội, sụt cân nhanh, buồn nôn kéo dài, ăn không tiêu, phân có mùi hôi bất thường hoặc lẫn máu, đây là dấu hiệu bạn cần đi khám sớm. Những biểu hiện này có thể liên quan đến viêm ruột, viêm đại tràng hoặc tổn thương niêm mạc tiêu hóa nặng.

3.2. Mất nước và điện giải

Tiêu chảy nhiều lần trong ngày sẽ làm cơ thể mất nước và muối khoáng nhanh chóng. Người bệnh sẽ cảm thấy khô miệng, choáng váng, tiểu ít hoặc nước tiểu sẫm màu. Nếu không được bù nước và điện giải kịp thời, cơ thể có thể rơi vào trạng thái kiệt sức, suy tuần hoàn, nguy hiểm đến tính mạng, nhất là ở trẻ em và người cao tuổi.

4. Làm gì khi bị ợ chua tiêu chảy?

4.1. Bù nước đúng cách

Người bị tiêu chảy nên uống nước thường xuyên từng ngụm nhỏ, không nên uống quá nhanh hoặc uống một lúc quá nhiều. Dung dịch oresol pha đúng tỉ lệ là lựa chọn tốt để bù điện giải. Nếu không có oresol, có thể dùng nước cháo loãng hoặc nước ép hoa quả không đường để giảm nguy cơ mất nước và hỗ trợ tiêu hóa.

4.2. Ăn uống nhẹ nhàng, dễ tiêu

Trong giai đoạn này, bạn nên ăn các món dễ tiêu như cháo gạo, súp rau củ nấu nhừ, bánh mì mềm. Tránh dùng thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên xào, đồ uống có gas, rượu bia và cà phê vì chúng có thể kích thích dạ dày tiết axit nhiều hơn, làm nặng thêm tình trạng ợ chua và gây tiêu chảy kéo dài.

4.3. Theo dõi diễn biến

Nếu triệu chứng không cải thiện sau 48 giờ tự chăm sóc tại nhà, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán cụ thể. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy hoặc thuốc chống trào ngược nếu chưa xác định được nguyên nhân chính xác.

5. Chẩn đoán khi bị ợ chua kèm tiêu chảy

5.1. Khám lâm sàng và hỏi bệnh

Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh lý tiêu hóa, thói quen ăn uống gần đây, thuốc đang sử dụng và thời gian xuất hiện triệu chứng. Ngoài ra, các dấu hiệu như tần suất đi ngoài, đặc điểm phân, mức độ đau bụng hay số lần ợ chua trong ngày cũng được ghi nhận để định hướng chẩn đoán chính xác.

5.2. Nội soi tiêu hóa

Nội soi dạ dày và đại tràng là phương pháp hiệu quả để phát hiện tổn thương thực thể như viêm loét, trào ngược, polyp hay khối u. Nếu nghi ngờ nguyên nhân gây tiêu chảy nằm ở ruột non, bác sĩ có thể chỉ định nội soi ruột non hoặc chụp cộng hưởng từ đường tiêu hóa.

5.3. Xét nghiệm phân và máu

Xét nghiệm phân giúp kiểm tra tình trạng nhiễm khuẩn, ký sinh trùng, viêm hoặc máu ẩn trong phân. Bên cạnh đó, xét nghiệm máu đánh giá tình trạng viêm nhiễm toàn thân, mức độ mất nước, thiếu máu hoặc các rối loạn điện giải đi kèm do tiêu chảy kéo dài.

5.4. Đo pH thực quản 24 giờ

Đây là phương pháp đánh giá mức độ trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản trong suốt 24 giờ. Cảm biến pH được đặt trong thực quản giúp ghi lại tần suất và thời gian axit trào ngược, đặc biệt hữu ích khi người bệnh có biểu hiện ợ chua kéo dài mà nội soi không thấy tổn thương rõ ràng. Nếu pH giảm dưới ngưỡng bình thường nhiều lần trong ngày, điều đó chứng tỏ có trào ngược axit, có thể là nguyên nhân gây ợ chua thường xuyên.

5.5. Đo áp lực thực quản (HRM)

HRM là kỹ thuật đo áp lực cơ vòng thực quản trên toàn bộ chiều dài ống thực quản. Thông qua đó, bác sĩ đánh giá được khả năng co bóp, vận chuyển của thực quản và hoạt động của cơ vòng dưới thực quản. Đây là xét nghiệm quan trọng để phân biệt trào ngược do cơ học (giãn cơ vòng) với các rối loạn vận động khác. Nếu kết quả cho thấy giảm trương lực cơ vòng dưới thực quản hoặc co bóp bất thường, đây có thể là yếu tố góp phần gây ra ợ chua kéo dài và trào ngược mạn tính.

6. Cách phòng ngừa tình trạng ợ chua tiêu chảy tái phát

6.1. Ăn uống hợp lý

Duy trì bữa ăn đúng giờ, không ăn quá no hoặc quá đói. Tránh thực phẩm gây kích ứng như đồ cay nóng, thức ăn nhanh, đồ ăn để lâu ngoài môi trường. Nên uống đủ nước, bổ sung rau xanh, trái cây chín và men vi sinh nếu cần thiết.

6.2. Tránh lạm dụng thuốc

Chỉ dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý tăng liều hay sử dụng kéo dài các loại thuốc giảm axit, giảm đau hoặc kháng sinh khi không có chỉ định. Nếu đang điều trị bệnh lý mạn tính, nên trao đổi rõ ràng với bác sĩ về các phản ứng phụ liên quan đến tiêu hóa.

6.3. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Nội soi tiêu hóa định kỳ, xét nghiệm phân hoặc siêu âm bụng có thể giúp phát hiện sớm các bất thường ở dạ dày – ruột. Với những người có tiền sử viêm loét, trào ngược, viêm đại tràng hoặc hội chứng ruột kích thích, việc kiểm tra định kỳ là vô cùng quan trọng để kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng.

7. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Khi ợ chua tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày, kèm sốt cao, mệt mỏi nhiều, đau bụng dữ dội, nôn liên tục hoặc phân có máu, bạn cần đi khám ngay để xác định nguyên nhân và điều trị đúng cách. Tình trạng này không nên tự ý điều trị kéo dài tại nhà vì có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng, viêm nhiễm lan rộng hoặc tổn thương niêm mạc tiêu hóa vĩnh viễn nếu không can thiệp kịp thời.

Ợ chua tiêu chảy kéo dài có thể là dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng. Đừng chủ quan hay tự điều trị tại nhà khi triệu chứng kéo dài. Chủ động thăm khám và chăm sóc đúng cách sẽ giúp bảo vệ hệ tiêu hóa và sức khỏe lâu dài.