Ợ chua rát họng: dấu hiệu nhỏ nhưng cảnh báo vấn đề lớn

Ợ chua rát họng là tình trạng nhiều người từng trải qua, nhưng thường xem nhẹ vì nghĩ rằng chỉ là dấu hiệu rối loạn tiêu hóa tạm thời. Tuy nhiên, đây có thể là biểu hiện của các bệnh lý dạ dày cần được kiểm tra và điều trị đúng cách để tránh biến chứng về sau. Bài viết dưới đây sẽ nêu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu đi kèm, cách chẩn đoán và hướng xử lý tình trạng này một cách hiệu quả.

1. Ợ chua rát họng là gì?

Ợ chua rát họng là hiện tượng xảy ra khi dịch vị axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, sau đó tiếp tục lên vùng hầu họng. Do dịch axit có tính ăn mòn mạnh, niêm mạc họng bị kích thích gây cảm giác nóng rát, đôi khi kèm theo vị chua trong miệng. Triệu chứng này không chỉ gây khó chịu, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, giấc ngủ và sức khỏe lâu dài nếu không được xử lý đúng cách.

1.1. Phân biệt với triệu chứng khác

Ợ chua rát họng có thể bị nhầm lẫn với các tình trạng như viêm họng, ho khan, dị ứng thời tiết, cảm cúm. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu giúp phân biệt rõ hơn như sau:

– Ợ chua rát họng thường xảy ra sau khi ăn hoặc khi nằm

– Kèm theo cảm giác buồn nôn, nóng ngực, chướng bụng

– Có thể đi kèm khàn tiếng vào buổi sáng, ho dai dẳng

– Không có biểu hiện sốt như trong viêm họng do vi khuẩn hoặc virus

Nếu bạn nhận thấy mình thường xuyên gặp những biểu hiện trên, rất có thể đây là dấu hiệu của trào ngược dạ dày gây kích ứng vùng họng.

1.2. Mức độ nguy hiểm của triệu chứng ợ chua rát họng

Ợ chua rát họng nếu chỉ xuất hiện thoáng qua có thể không quá nguy hiểm. Nhưng nếu diễn ra thường xuyên và kéo dài, nó có thể gây ra một số biến chứng như:

– Viêm họng mạn tính

– Viêm thanh quản, khàn tiếng kéo dài

– Hẹp thực quản do tổn thương lặp đi lặp lại

– Tăng nguy cơ loạn sản thực quản hoặc ung thư thực quản trong trường hợp trào ngược kéo dài không kiểm soát

Chính vì vậy, không nên xem thường hiện tượng này, đặc biệt nếu nó diễn ra nhiều lần trong tuần.

2. Tại sao lại bị ợ chua rát họng?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ợ chua rát họng, trong đó phần lớn liên quan đến hệ tiêu hóa và chế độ sinh hoạt hàng ngày.

2.1. Trào ngược dạ dày thực quản

GERD là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến ợ chua rát họng. Trong bệnh lý này, cơ vòng thực quản dưới – bộ phận giúp ngăn axit từ dạ dày trào ngược – hoạt động không hiệu quả. Khi cơ này yếu đi, dịch vị dễ dàng trào ngược lên trên, gây kích ứng vùng họng.

Trào ngược dạ dày thường đi kèm các biểu hiện như ợ nóng, đầy bụng, buồn nôn, khó tiêu, đau tức vùng thượng vị.

2.2. Ăn uống không khoa học

Thói quen ăn uống thiếu lành mạnh có thể khiến dạ dày tiết nhiều axit và gây ra trào ngược. Một số thói quen dễ gặp bao gồm:

– Ăn quá no, đặc biệt là buổi tối

– Ăn nhiều đồ cay, chua, chiên rán

– Sử dụng các loại đồ uống như rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas

– Nằm ngay sau khi ăn

Những yếu tố này không chỉ gây áp lực lên dạ dày mà còn khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản và họng.

2.3. Stress kéo dài

Căng thẳng tinh thần có thể làm rối loạn hoạt động tiêu hóa, ảnh hưởng đến nhu động ruột và khiến cơ vòng thực quản dưới hoạt động kém hiệu quả. Ngoài ra, stress còn làm giảm sức đề kháng của cơ thể, khiến các tổn thương ở niêm mạc thực quản – họng lâu hồi phục hơn.

3. Triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Ngoài cảm giác rát họng và vị chua trong miệng, người bệnh có thể gặp thêm nhiều biểu hiện khác nếu nguyên nhân là trào ngược dạ dày.

3.1. Cảm giác nóng rát ngực

Đây là triệu chứng điển hình của trào ngược axit. Người bệnh có thể cảm thấy nóng rát từ vùng bụng trên lan lên ngực, đôi khi như đau thắt ngực, nhất là sau ăn hoặc khi cúi người.

3.2. Ho kéo dài và khàn tiếng

Khi axit tiếp xúc với thanh quản, nó có thể gây phù nề, viêm nhiễm dây thanh âm, dẫn đến ho khan, ho kéo dài, thậm chí mất tiếng tạm thời.

3.3. Khó nuốt, cảm giác vướng cổ

Tình trạng axit trào ngược nhiều lần có thể gây phù nề thực quản hoặc tổn thương cấu trúc mô, làm người bệnh có cảm giác vướng hoặc khó nuốt khi ăn.

4. Chẩn đoán ợ chua rát họng như thế nào?

Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ợ chua rát họng, người bệnh nên đến cơ sở y tế có chuyên khoa tiêu hóa để được kiểm tra bằng các phương pháp phù hợp.

4.1. Khám lâm sàng và hỏi bệnh

Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh lý, thói quen ăn uống, giờ giấc sinh hoạt và mô tả chi tiết các triệu chứng đang gặp phải. Đây là bước đầu giúp định hướng chẩn đoán.

4.2. Nội soi dạ dày – thực quản

Nội soi giúp quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng để xác định tình trạng viêm, loét, dị dạng hoặc bất thường nếu có. Nếu nghi ngờ tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể lấy sinh thiết làm xét nghiệm mô bệnh học.

4.3. Đo pH thực quản 24h

Phương pháp này giúp ghi nhận chính xác tần suất, thời gian và mức độ trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản trong 24 giờ. Kết quả của phương pháp này cho biết mức độ nghiêm trọng của trào ngược và mối liên hệ với triệu chứng.

4.4. Đo áp lực thực quản (HRM)

HRM là phương pháp hiện đại, cho biết hoạt động co bóp của thực quản và chức năng của cơ vòng thực quản dưới. Thủ thuật này đặc biệt quan trọng trong những trường hợp nghi ngờ rối loạn nhu động thực quản hoặc trào ngược không điển hình.

5. Làm gì khi bị ợ chua rát họng?

Để cải thiện tình trạng này, người bệnh cần phối hợp giữa điều trị triệu chứng, thay đổi lối sống và theo dõi định kỳ.

5.1. Điều chỉnh thói quen ăn uống

– Ăn vừa đủ no, không bỏ bữa

– Không ăn quá gần giờ đi ngủ (nên cách ít nhất 2–3 giờ)

– Hạn chế các loại thực phẩm chua, cay, nhiều dầu mỡ

– Tránh uống nhiều rượu bia, cà phê, nước có gas

5.2. Sử dụng thuốc theo chỉ định

Một số nhóm thuốc thường được bác sĩ kê đơn để cải thiện tình trạng ợ chua bao gồm: thuốc ức chế bơm proton (PPI) nhằm giảm tiết axit dạ dày; thuốc kháng axit giúp trung hòa dịch vị; thuốc bảo vệ niêm mạc thực quản để hạn chế tổn thương do axit trào ngược; và thuốc điều hòa nhu động tiêu hóa hỗ trợ cải thiện tình trạng đầy hơi, chậm tiêu. Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ đúng chỉ định từ bác sĩ, không tự ý dùng hoặc lạm dụng để tránh gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.

5.3. Nâng cao đầu giường khi ngủ

Người bệnh nên kê cao phần đầu giường từ 10–15cm, hoặc sử dụng gối chuyên dụng để hạn chế trào ngược khi nằm. Ngoài ra, tư thế ngủ nghiêng bên trái cũng giúp giảm áp lực lên dạ dày.

5.4. Giảm tình trạng căng thẳng, cải thiện lối sống

Nên duy trì thói quen vận động nhẹ nhàng hằng ngày, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya. Các biện pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga hoặc nghe nhạc thư giãn cũng rất hữu ích.

6. Khi nào cần đi khám ngay?

Người bệnh cần đi khám càng sớm càng tốt nếu gặp các dấu hiệu sau:

– Tình trạng ợ chua rát họng kéo dài hơn 2 tuần

– Khó nuốt, đau họng nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân

– Ho, khàn tiếng kéo dài

– Nôn ra máu, phân đen

– Ợ chua rát họng không đáp ứng với điều trị thông thường

Chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng điều trị thành công.

7. Làm sao để phòng ngừa ợ chua rát họng?

Để phòng tránh tình trạng ợ chua rát họng, điều quan trọng là duy trì một lối sống khoa học và chế độ ăn uống hợp lý. Người bệnh nên ăn đúng giờ, không bỏ bữa, tránh ăn quá no hoặc ăn sát giờ đi ngủ. Việc duy trì cân nặng hợp lý cũng giúp giảm áp lực lên dạ dày và ngăn ngừa trào ngược axit. Ngoài ra, cần hạn chế sử dụng rượu bia, cà phê, thuốc lá và các thực phẩm dễ gây kích ứng niêm mạc như đồ cay, chua, chiên rán nhiều dầu mỡ. Tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài cũng là yếu tố quan trọng trong việc phòng bệnh. Bên cạnh đó, việc khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là kiểm tra hệ tiêu hóa, sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn và có biện pháp xử lý kịp thời.

Ợ chua rát họng là triệu chứng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa và vùng họng, người bệnh nên chủ động thăm khám khi có dấu hiệu kéo dài và duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh. Sự chủ động hôm nay chính là cách tốt nhất để phòng ngừa biến chứng ngày mai.