Nguyên nhân trào ngược dạ dày thực quản gây ho

Trào ngược dạ dày thực quản gây ho là tình trạng không ít người gặp phải nhưng lại thường bị nhầm với các bệnh lý hô hấp. Cơn ho dai dẳng, đặc biệt về đêm, đôi khi không đáp ứng với thuốc điều trị ho thông thường chính là dấu hiệu cho thấy vấn đề nằm ở hệ tiêu hóa chứ không phải ở phổi hay họng. Vậy tại sao trào ngược lại gây ho và làm thế nào để khắc phục hiệu quả?

1. Trào ngược dạ dày thực quản và triệu chứng gây ho bất thường

1.1. Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng gì?

Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng axit trong dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản do rối loạn cơ vòng dưới thực quản. Khi lớp cơ này hoạt động yếu hoặc đóng mở không đúng thời điểm, dịch vị có tính axit dễ trào ngược và gây ra nhiều triệu chứng khó chịu. Ngoài cảm giác nóng rát sau xương ức, ợ hơi, ợ chua thì ho là triệu chứng ít người ngờ tới nhưng lại khá phổ biến.

1.2. Giải thích: Tại sao trào ngược dạ dày thực quản gây ho?

Ho do trào ngược xuất hiện khi axit dạ dày chạm đến niêm mạc họng, dây thanh quản hoặc đi sâu vào khí quản gây kích ứng. Điều này khiến cơ thể phản xạ lại bằng cách ho để loại bỏ tác nhân kích thích. Đây là một phản ứng tự nhiên nhưng khi lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ khiến ho trở thành mãn tính, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

1.3. Cơ chế gây ho khi bị trào ngược dạ dày

Có hai cơ chế chính lý giải tình trạng trào ngược dạ dày thực quản gây ho:
– Cơ chế phản xạ: Dịch axit trào lên phần dưới thực quản kích hoạt dây thần kinh phế vị, gây ho dù không có dịch lọt vào khí quản.
– Cơ chế vi mô: Một lượng nhỏ dịch dạ dày đi vào thanh khí quản, gây viêm, sưng niêm mạc, dẫn đến ho kéo dài và khó điều trị dứt điểm nếu không giải quyết nguyên nhân gốc.

2. Những dấu hiệu nhận biết ho do trào ngược dạ dày thực quản

2.1. Ho kéo dài nhưng không rõ nguyên nhân

Nếu bạn bị ho dai dẳng nhiều tuần, dùng thuốc ho thông thường không cải thiện, cần nghĩ đến nguyên nhân từ đường tiêu hóa. Đặc biệt là khi cơn ho đi kèm ợ chua, đau rát cổ họng, hoặc tăng lên sau ăn, khi nằm ngủ.

2.2. Ho khan, không có đờm

Khác với ho do viêm nhiễm đường hô hấp có đờm, ho do trào ngược thường là ho khan, kèm theo cảm giác rát họng. Một số người mô tả cơn ho như “ngứa râm ran trong cổ”, rất khó chịu vào ban đêm hoặc sau khi ăn no.

2.3. Ho về đêm hoặc khi vừa nằm xuống

Đây là dấu hiệu đặc trưng. Khi nằm xuống, trọng lực không còn hỗ trợ giữ dịch vị trong dạ dày, khiến axit dễ trào ngược hơn và gây kích ứng họng dẫn đến ho.

3. Những ai dễ gặp tình trạng trào ngược dạ dày thực quản gây ho

3.1. Người thường xuyên căng thẳng

Stress kéo dài ảnh hưởng đến nhu động thực quản, khiến cơ vòng dưới thực quản đóng mở bất thường. Điều này làm tăng nguy cơ trào ngược và gây ho.

3.2. Người béo phì, thừa cân

Áp lực ổ bụng tăng khiến dịch dạ dày dễ trào ngược lên thực quản. Đây là lý do người thừa cân thường hay gặp tình trạng ợ nóng, ho về đêm.

3.3. Người có thói quen ăn uống hàng ngày không lành mạnh

Ăn quá no, ăn sát giờ ngủ, tiêu thụ nhiều thực phẩm cay, nhiều dầu mỡ hoặc uống nhiều cà phê, rượu bia đều có thể làm tình trạng trào ngược nặng thêm và làm xuất hiện ho kéo dài.

4. Trào ngược dạ dày thực quản gây ho có nguy hiểm không?

4.1. Ho kéo dài ảnh hưởng sinh hoạt

Người bệnh có thể mất ngủ vì cơn ho kéo dài, đặc biệt vào ban đêm. Ho cũng khiến họ mệt mỏi, khó tập trung, ảnh hưởng công việc và giao tiếp.

4.2. Nguy cơ biến chứng hô hấp

Nếu dịch vị dạ dày thường xuyên trào lên và đi vào khí quản, có thể gây viêm thanh quản, viêm họng, viêm phổi hít, thậm chí là tổn thương niêm mạc khí quản kéo dài.

4.3. Dễ bị chẩn đoán nhầm

Vì triệu chứng ho kéo dài rất giống với hen suyễn, viêm họng mạn, viêm xoang… nên không ít người điều trị ho bằng thuốc hô hấp mà không thuyên giảm, dẫn đến bệnh kéo dài và tăng nguy cơ biến chứng.

5. Cách chẩn đoán ho do trào ngược dạ dày thực quản

5.1. Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về thời điểm xuất hiện ho, có kèm theo ợ hơi, nóng rát sau xương ức không, ho có liên quan đến tư thế nằm hay sau ăn không… để định hướng nguyên nhân từ trào ngược.

5.2. Nội soi thực quản – dạ dày

Nội soi giúp phát hiện tình trạng viêm loét thực quản, có dấu hiệu trào ngược hay không, mức độ tổn thương niêm mạc để chẩn đoán chính xác và loại trừ các bệnh lý khác.

5.3. Đo pH thực quản 24 giờ và đo áp lực nhu động thực quản (HRM)

Đây là hai phương pháp chuyên sâu giúp đánh giá tình trạng trào ngược axit và chức năng vận động của cơ vòng thực quản. Đặc biệt hữu ích trong các trường hợp ho kéo dài không rõ nguyên nhân, giúp xác định đúng trào ngược là thủ phạm.

6. Cách điều trị trào ngược dạ dày thực quản gây ho

6.1. Thay đổi thói quen sinh hoạt

Người bệnh cần ăn đúng bữa, chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn no. Tránh nằm ngay sau ăn no, đồng thời nâng cao đầu giường khi ngủ. Hạn chế thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, cà phê, rượu bia. Giảm cân nếu thừa cân và tránh mặc quần áo bó chặt vùng bụng.

6.2. Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ

Các nhóm thuốc thường dùng bao gồm thuốc giảm tiết axit (như PPI, H2 receptor antagonist), thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày, thuốc tăng cường vận động tiêu hóa. Điều trị cần kiên trì trong nhiều tuần đến vài tháng tùy mức độ bệnh.

6.3. Điều trị ho đi kèm

Trong thời gian điều trị nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm ho tạm thời nếu triệu chứng gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt. Tuy nhiên, điều trị triệu chứng không thể thay thế việc xử lý nguyên nhân gốc là trào ngược.

7. Khi nào nên đi khám bác sĩ?

7.1. Ho kéo dài trên 2 tuần nhưng chưa biết nguyên nhân

Nếu bạn bị ho nhiều tuần mà không có dấu hiệu viêm nhiễm đường hô hấp, không sốt, không có đờm, nhưng lại có kèm theo ợ hơi, nóng rát, đầy bụng thì nên nghi ngờ nguyên nhân từ dạ dày.

7.2. Ho tăng lên về đêm, sau ăn

Đây là dấu hiệu điển hình của trào ngược dạ dày thực quản gây ho. Việc khám sớm giúp điều trị kịp thời, tránh ho mạn tính và biến chứng hô hấp về sau.

8. Cách phòng ngừa ho do trào ngược dạ dày thực quản

8.1. Ăn uống điều độ

Chọn thực phẩm dễ tiêu, ít chất béo, ưu tiên rau xanh và trái cây không chua. Tránh ăn muộn và không ăn quá no.

8.2. Vận động nhẹ sau ăn

Sau ăn khoảng 30 phút, nên đi lại nhẹ nhàng thay vì nằm nghỉ hoặc ngồi bất động lâu. Điều này giúp hỗ trợ tiêu hóa và hạn chế trào ngược.

8.3. Quản lý căng thẳng

Thư giãn tinh thần, tập hít thở sâu, nghỉ ngơi hợp lý giúp giảm nguy cơ rối loạn tiêu hóa và hỗ trợ ngăn ngừa trào ngược hiệu quả hơn.

Trào ngược dạ dày thực quản gây ho là một trong những biểu hiện dễ bị bỏ qua và nhầm lẫn. Tuy nhiên, nếu hiểu rõ cơ chế gây bệnh, biết nhận diện sớm và điều trị đúng hướng, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng ho kéo dài và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm. Đừng chủ quan với những cơn ho “lạ” kéo dài – đôi khi nguyên nhân không nằm ở phổi mà đến từ chính dạ dày của bạn.