Khó nuốt khó thở: triệu chứng không thể xem nhẹ

Khó nuốt và khó thở là hai triệu chứng tưởng chừng riêng biệt, nhưng khi cùng xuất hiện, chúng có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe đáng lo ngại. Nhiều người chủ quan bỏ qua vì nghĩ rằng đây chỉ là phản ứng tạm thời do cảm lạnh hoặc mệt mỏi. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hoặc xuất hiện đột ngột với cường độ nặng, bạn cần đặc biệt chú ý. Bài viết sau sẽ cung cấp cái nhìn đầy đủ, khoa học và gần gũi nhất về hiện tượng khó nuốt khó thở, cũng như hướng dẫn cách nhận biết và xử lý phù hợp.

1. Hiểu đúng về cảm giác khó nuốt khó thở

1.1. Khó nuốt là gì?

Khó nuốt (tên y khoa: dysphagia) là tình trạng khi người bệnh cảm thấy việc nuốt thức ăn, nước uống trở nên khó khăn, kèm theo cảm giác vướng nghẹn, đau rát ở cổ họng hoặc vùng ngực trên. Mỗi lần ăn uống đều trở nên mệt mỏi, thậm chí mất hứng thú với việc ăn uống. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến dinh dưỡng và sức khỏe tổng thể nếu kéo dài.

Khó nuốt có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của quá trình nuốt – từ miệng, họng đến thực quản. Người bệnh có thể cảm thấy như có vật gì đó mắc lại ở cổ, phải nuốt nhiều lần mới trôi hoặc bị sặc khi ăn uống.

1.2. Khó thở là gì?

Khó thở là khi bạn cảm thấy không thể hít thở sâu như bình thường, có cảm giác hụt hơi, nghẹt thở hoặc thở nông. Cảm giác này có thể xảy ra khi nghỉ ngơi hoặc khi gắng sức nhẹ, khiến cơ thể nhanh chóng mệt mỏi, tim đập nhanh và lo lắng. Đặc biệt nếu khó thở đi kèm tiếng thở rít, khò khè hoặc đau ngực, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý ở tim, phổi hoặc đường hô hấp trên.

Khi khó thở xuất hiện đồng thời với khó nuốt, đây có thể là dấu hiệu cho thấy vùng hầu họng, thanh quản hoặc thực quản đang có vấn đề. Việc nhận biết sớm giúp can thiệp điều trị hiệu quả, tránh biến chứng nguy hiểm.

2. Vì sao lại xuất hiện đồng thời khó nuốt và khó thở?

2.1. Trào ngược dạ dày thực quản

Đây là nguyên nhân rất phổ biến, đặc biệt ở những người ăn uống không điều độ hoặc thường xuyên nằm ngay sau khi ăn. Dịch axit từ dạ dày trào lên gây viêm loét niêm mạc thực quản, khiến bệnh nhân cảm thấy nóng rát ở ngực, vướng nghẹn khi nuốt và đau khi ăn. Khi trào ngược kéo dài, axit có thể làm phù nề thanh quản, gây ho, khàn tiếng và khó nuốt khó thở, nhất là khi nằm ngủ.

2.2. Viêm họng mạn tính hoặc viêm amidan

Tình trạng viêm kéo dài tại họng hoặc amidan khiến mô niêm mạc bị phù nề, sưng đau. Người bệnh cảm thấy đau khi nuốt, cổ họng khô rát và hay ho. Khi viêm lan đến thanh quản hoặc làm tăng tiết dịch nhầy, đường thở bị ảnh hưởng, gây ra cảm giác khó thở nhẹ đến trung bình. Đặc biệt, vào ban đêm, đờm tích tụ nhiều hơn, gây nghẹt cổ họng, khiến người bệnh dễ tỉnh giấc do ngạt thở.

2.3. Các bệnh lý thần kinh

Một số bệnh lý thần kinh ảnh hưởng đến cơ nuốt và điều phối hô hấp như Parkinson, xơ cứng teo cơ cột bên (ALS) hoặc tai biến mạch máu não có thể gây ra đồng thời khó nuốt và khó thở. Các cơ liên quan đến nuốt không còn vận động hiệu quả, dẫn đến thức ăn dễ bị sặc vào đường thở. Ngoài ra, tổn thương não bộ cũng có thể gây ra suy giảm khả năng điều khiển cơ hô hấp, làm tình trạng khó thở nghiêm trọng hơn.

2.4. U vùng cổ hoặc ung thư thanh quản

Các khối u lành tính hoặc ác tính tại cổ họng, thanh quản, thực quản đều có thể gây chèn ép lên đường ăn, đường thở. Ban đầu chỉ là cảm giác vướng nhẹ, nhưng theo thời gian, khi u phát triển lớn hơn, triệu chứng khó nuốt khó thở trở nên rõ rệt và liên tục. Ngoài ra, người bệnh có thể kèm theo khàn tiếng, giảm cân nhanh hoặc nổi hạch ở cổ.

2.5. Dị vật đường thở hoặc đường tiêu hóa trên

Việc vô tình nuốt phải xương cá, viên thuốc to hoặc vật cứng có thể khiến chúng mắc lại ở cổ họng hoặc thực quản. Tình huống này thường gây ra cảm giác đau nhói, nghẹn, và nếu dị vật chèn ép đường thở, sẽ gây khó thở đột ngột. Đây là một cấp cứu y tế cần xử lý ngay lập tức để tránh nguy cơ ngạt thở.

3. Khi nào cần đi khám nếu có biểu hiện khó nuốt khó thở?

Một số biểu hiện tưởng chừng nhỏ nhưng lại là tín hiệu cảnh báo những rối loạn tiềm ẩn nghiêm trọng. Bạn nên đi khám nếu gặp phải:

– Tình trạng khó nuốt kéo dài hơn 5 – 7 ngày mà không thuyên giảm

– Cảm giác hụt hơi, tức ngực, nhất là khi nằm xuống

– Nuốt thức ăn thường xuyên bị nghẹn hoặc đau

– Có dấu hiệu ho kéo dài, khàn tiếng dai dẳng

– Sụt cân nhanh không rõ lý do

– Xuất hiện triệu chứng sau khi ăn đồ cứng, có nguy cơ mắc dị vật

4. Cách chẩn đoán nguyên nhân khó nuốt khó thở

Để xác định chính xác nguyên nhân gây khó nuốt khó thở, các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng kết hợp với một số kỹ thuật chẩn đoán hiện đại dưới đây:

4.1. Nội soi mũi họng

Phương pháp này giúp quan sát rõ cấu trúc vùng mũi – họng – thanh quản nhằm phát hiện các tổn thương như viêm nhiễm, phù nề, khối u, polyp hoặc bất thường về giải phẫu có thể gây cản trở quá trình nuốt và hô hấp. Đây là bước chẩn đoán đầu tay trong các trường hợp nghi ngờ bệnh lý tai mũi họng.

4.2. Nội soi tiêu hóa trên

Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng giúp đánh giá niêm mạc đường tiêu hóa trên, phát hiện các bệnh lý như viêm thực quản, trào ngược dạ dày thực quản, loét hoặc khối u thực quản – dạ dày. Những tổn thương này là nguyên nhân thường gặp dẫn đến khó nuốt khó thở, đặc biệt khi có kèm theo phù nề hoặc hẹp lòng thực quản.

4.3. Đo áp lực nhu động thực quản HRM

Đây là kỹ thuật hiện đại giúp đánh giá chức năng vận động của thực quản và hoạt động của cơ vòng thực quản trên – dưới. HRM đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện các rối loạn nuốt do nguyên nhân thần kinh hoặc vận động bất thường của thực quản – những trường hợp gây ra khó nuốt nhưng không thấy rõ tổn thương qua nội soi.

4.4. Đo pH thực quản 24 giờ

Phương pháp này được dùng để xác định chính xác mức độ và tần suất trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản. Đây là xét nghiệm tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày thực quản – một nguyên nhân phổ biến gây ra cảm giác khó nuốt khó thở, đặc biệt vào ban đêm hoặc sau ăn.

5. Khó nuốt khó thở có nguy hiểm không?

Tùy nguyên nhân và mức độ, tình trạng này có thể đơn giản hoặc rất nguy hiểm:

– Nếu do viêm cấp, việc điều trị sớm có thể cải thiện nhanh chóng

– Nếu nguyên nhân là u hoặc bệnh thần kinh, điều trị phức tạp hơn và nguy cơ biến chứng cao

– Trường hợp bị sặc thường xuyên có thể gây viêm phổi hít – một dạng viêm phổi rất nguy hiểm ở người lớn tuổi

– Nếu không ăn uống đầy đủ, người bệnh dễ suy dinh dưỡng, cơ thể yếu đi nhanh chóng

6. Làm gì khi gặp triệu chứng khó nuốt khó thở?

6.1. Giữ bình tĩnh và điều chỉnh tư thế

Hãy ngồi thẳng lưng, hít thở chậm, không cố nuốt khi đang cảm thấy khó. Việc gắng sức có thể làm tình trạng nghiêm trọng hơn.

6.2. Ăn uống đúng cách

Khi bị khó nuốt khó thở bẹn nên uu tiên các món lỏng, mềm, dễ tiêu. Tránh ăn nhanh hoặc nằm ngay sau khi ăn. Nên uống nước ấm giúp làm dịu niêm mạc họng.

6.3. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc

Nhiều người tự mua thuốc giảm đau, kháng sinh khi cảm thấy vướng cổ mà không rõ nguyên nhân. Việc này không những không hiệu quả mà còn gây khó khăn cho việc chẩn đoán sau này.

6.4. Tìm đến cơ sở y tế chuyên khoa

Nên khám tại cơ sở có đầy đủ các chuyên khoa như tai mũi họng, tiêu hóa, hô hấp để xác định chính xác nguyên nhân và điều trị phù hợp.

7. Phòng ngừa tình trạng khó nuốt khó thở tái phát

– Ăn uống đúng tư thế, không nói chuyện khi đang ăn

– Tránh thực phẩm cứng, dai nếu có tiền sử nuốt nghẹn

– Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia

– Điều trị triệt để các bệnh viêm mũi họng mạn tính

– Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu từng có biểu hiện giống trước đó

Khó nuốt khó thở là tình trạng cần được quan tâm đúng mức, bởi đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Đừng trì hoãn việc đi khám khi có các triệu chứng kéo dài hoặc tiến triển xấu. Phát hiện và điều trị sớm luôn là chìa khóa bảo vệ sức khỏe hiệu quả, tránh những biến chứng không đáng có.