Đau dưới cằm khó nuốt: Nguyên nhân và cách xử trí

Cảm giác đau dưới cằm kèm theo khó nuốt là tình trạng nhiều người từng gặp phải nhưng thường không được chú ý đúng mức. Việc nhận diện sớm và đúng nguyên nhân gây đau dưới cằm khó nuốt vô cùng quan trọng, giúp điều trị kịp thời, tránh biến chứng và bảo vệ sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này.

1. Đau dưới cằm khó nuốt là gì?

Đau dưới cằm là cảm giác khó chịu, nhức, hoặc thậm chí là sưng đau ở vùng giữa hoặc hai bên dưới hàm. Khi đi kèm với biểu hiện khó nuốt, người bệnh thường cảm thấy đau khi nuốt nước bọt, ăn uống khó khăn, có thể kèm theo sưng, tê hoặc cứng hàm. Đôi khi đây chỉ là biểu hiện tạm thời do nhiễm trùng nhẹ. Nhưng trong nhiều trường hợp, đây lại là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng. Chẳng hạn như rối loạn nuốt ở các bệnh lý tiêu hóa (co thắt tâm vị, viêm thực quản, trào ngược dạ dày). Hay bệnh viêm tuyến nước bọt, sỏi tuyến dưới hàm, viêm amidan, rối loạn cơ nhai. Thậm chí là các khối u ở vùng hầu họng hoặc tuyến giáp.

Tình trạng này không phải là một bệnh riêng biệt mà thường là triệu chứng của các bệnh lý khác nhau liên quan đến cấu trúc vùng cổ, hàm, họng, hoặc hệ bạch huyết. Để có hướng điều trị đúng, cần tìm hiểu chính xác nguyên nhân gây ra triệu chứng.

2. Nguyên nhân gây đau dưới cằm khó nuốt

– Khó nuốt do co thắt tâm vị (Achalasia) là một tình trạng rối loạn vận động thực quản, khiến cơ vòng thực quản dưới (LES) không thể giãn ra hoàn toàn để thức ăn đi xuống dạ dày, gây ra khó khăn trong việc nuốt.

– Khó nuốt do trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây viêm và tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến khó khăn khi nuốt, có thể kèm theo cảm giác đau, vướng ở cổ họng.

– Viêm hoặc nhiễm trùng tuyến nước bọt (đặc biệt là tuyến dưới hàm). Tuyến dưới hàm là một trong ba tuyến nước bọt chính. Khi tuyến này bị nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn (do vi khuẩn, virus hoặc sỏi nước bọt), sẽ gây sưng đau vùng dưới cằm. Cơn đau thường tăng lên khi ăn do tuyến tiết nước bọt nhiều hơn. Triệu chứng đi kèm: Sưng một bên dưới cằm; Đau tăng khi ăn; Có thể sốt, mệt mỏi; Có mủ chảy ra từ miệng nếu viêm nặng.

– Sỏi tuyến nước bọt. Sỏi nước bọt hình thành do các tinh thể khoáng chất lắng đọng trong ống tuyến nước bọt, thường gặp nhất ở tuyến dưới hàm. Khi sỏi làm tắc ống dẫn, sẽ gây sưng đau, đặc biệt là trong hoặc sau khi ăn. Triệu chứng: Sưng đau dưới cằm từng cơn; Cảm giác “thốn” khi ăn; Đôi khi sờ thấy cục cứng nhỏ dưới da

– Viêm họng, viêm amidan, viêm VA. Các bệnh lý viêm vùng họng – hầu có thể gây đau lan xuống vùng dưới cằm, nhất là khi nuốt. Trường hợp viêm cấp tính có thể khiến các hạch bạch huyết dưới cằm phản ứng và sưng to gây đau. Triệu chứng: Đau họng, sốt, khô miệng; Hạch cổ nổi rõ, ấn đau; Hơi thở có mùi.

– Hạch viêm hoặc hạch ác tính vùng cổ. Hạch bạch huyết dưới cằm có thể sưng to do nhiễm trùng tai mũi họng, răng miệng hoặc do ung thư di căn. Trong trường hợp hạch viêm, thường đi kèm đau khi sờ, trong khi hạch ác tính thường rắn, không đau và to dần theo thời gian.

– Viêm tuyến giáp hoặc u tuyến giáp. Tuyến giáp nằm ngay trước cổ nhưng khi phì đại có thể gây chèn ép và đau lan ra vùng dưới cằm, gây khó nuốt, nuốt vướng. Triệu chứng: Cảm giác nặng, nghẹn ở cổ; Khó nuốt hoặc ho khi nuốt; Có thể sờ thấy bướu ở cổ.

– Viêm khớp thái dương hàm hoặc viêm cơ nhai. Viêm khớp hoặc viêm cơ vùng hàm mặt có thể gây lan tỏa cảm giác đau xuống vùng dưới cằm, đặc biệt khi nhai hoặc nói nhiều. Người bệnh có thể thấy hàm bị “kẹt” hoặc kêu lách cách khi há miệng.

– Áp xe quanh răng, viêm nha chu, sâu răng nặng. Nhiễm trùng răng hàm dưới, đặc biệt là răng khôn, có thể lan xuống vùng dưới cằm, gây đau và sưng. Trường hợp áp xe lan rộng có thể đe dọa đường thở nếu không điều trị sớm.

3. Triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Khi bị đau dưới cằm và khó nuốt, bạn cần quan sát các dấu hiệu đi kèm dưới đây để định hướng nguyên nhân:

Khó nuốt với cả thức ăn lỏng và rắn, đau tức ngực, đặc biệt sau khi nuốt. Trào ngược thức ăn chưa tiêu hóa, ợ hơi, ợ chua. Sụt cân do không thể ăn uống đầy đủ gợi ý tình trạng rối loạn nuốt do bệnh lý thực quản, dạ dày.

Sốt, mệt mỏi, ớn lạnh: Gợi ý tình trạng nhiễm trùng

Sưng một bên rõ rệt: Có thể là sỏi tuyến hoặc viêm tuyến nước bọt

Đau họng, ho, khàn giọng: Liên quan đến bệnh vùng hầu họng

Cục u không đau, to dần: Nghi ngờ khối u hoặc hạch ác tính

Khó há miệng, đau khi nhai: Viêm khớp hoặc cơ nhai

4. Chẩn đoán nguyên nhân gây đau dưới cằm khó nuốt

Việc xác định đúng nguyên nhân là bước then chốt trong điều trị. Ngoài khâu khám lâm sàng ban đầu còn có một số chỉ định chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm cần thiết, tùy theo biểu hiện lâm sàng. Cụ thể, bác sĩ khám lâm sàng với việc tìm hiểu triệu chứng bên ngoài, tiền sử bệnh, có thể nắn vùng cổ dưới cằm để đánh giá hạch, tuyến nước bọt, khối u. Ngoài ra bệnh nhân cũng có thể được kiểm tra họng, hàm mặt. Về xét nghiệm máu, bao gồm xét nghiệm công thức máu nhằm đánh giá tình trạng viêm, nhiễm trùng. Ngoài ra có thể cần xét nghiệm CRP, ESR nếu nghi ngờ viêm mạn tính.

Nếu các triệu chứng lâm sàng gợi ý rối loạn nuốt do bệnh lý về thực quản, bệnh nhân có thể được chỉ định:

– Nội soi thực quản: để đánh giá tình trạng thực quản và loại trừ các nguyên nhân khác gây khó nuốt. 

– Chụp X-quang thực quản có cản quang: để đánh giá hình dạng và chức năng của thực quản. 

– Đo áp lực thực quản: để đánh giá khả năng co bóp và giãn nở của cơ thực quản. 

Với các định hướng nguyên nhân khác, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể gồm siêu âm vùng cổ – tuyến nước bọt – tuyến giáp nhằm đánh giá cấu trúc tuyến, phát hiện sỏi, nang hoặc u. Bên cạnh đó là chụp CT hoặc MRI cổ, dành cho trường hợp nghi ngờ khối u, áp xe sâu hoặc tổn thương cơ – xương. Ngoài ra có thể cần chọc hút tế bào nếu nghi u hoặc hạch ác tính.

5. Điều trị đau dưới cằm khó nuốt

Tùy thuộc vào nguyên nhân, việc điều trị sẽ khác nhau. Với nguyên nhân do bệnh lý thực quản (một nguyên nhân phổ biến), bệnh nhân có thể được điều trị theo các cách:

5.1. Điều trị đau dưới cằm khó nuốt bằng thuốc

Nong thực quản bằng bóng: giúp làm giãn cơ vòng thực quản dưới, tuy nhiên tỷ lệ tái phát cao. 

Tiêm Botox: làm giãn cơ vòng thực quản dưới, tuy nhiên hiệu quả chỉ kéo dài vài tháng

Thuốc: Kháng sinh được dùng khi có viêm nhiễm. Thuốc giảm đau – kháng viêm có thể được kê đơn giúp giảm đau nhanh chóng.

5.2. Can thiệp ngoại khoa trị đau dưới cằm khó nuốt

Với bệnh lý thực quản, có trường hợp cần đến phẫu thuật cắt cơ vòng thực quản dưới, thường được thực hiện qua nội soi, có thể kết hợp tạo van chống trào ngược.

5.3. Vật lý trị liệu và chăm sóc hỗ trợ

Chườm ấm vùng dưới cằm, uống nhiều nước.

Nghỉ ngơi, ăn thức ăn mềm, dễ nuốt

6. Phòng ngừa và xử trí khi bị đau dưới cằm và khó nuốt

Cách phòng ngừa hữu hiệu là khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi có tiền sử bệnh trào ngược, viêm hoặc co thắt thực quản, các bệnh vùng cổ.

Đặc biệt, bạn nên đến cơ sở y tế để thăm khám sớm khi có các dấu hiệu như:

Đau kéo dài trên 3 ngày không giảm.

Sưng to dưới cằm, đau dữ dội

Sốt cao, nuốt đau nhiều, khàn giọng

Cảm giác nghẹn khi nuốt hoặc khó thở

Xuất hiện cục u to nhanh, không đau

Như vậy, đau dưới cằm khó nuốt là triệu chứng có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và đến khám bác sĩ đúng lúc là chìa khóa để xử lý hiệu quả. Đừng chủ quan nếu triệu chứng kéo dài, vì một số bệnh lý ác tính vùng cổ có thể bắt đầu chỉ bằng biểu hiện rất mờ nhạt.