Đau dạ dày ợ nóng: Dấu hiệu cảnh báo gì?

Đau âm ỉ vùng thượng vị, kèm theo cảm giác nóng rát lan lên ngực, miệng đắng, ợ chua – bạn có đang đối mặt với đau dạ dày ợ nóng mà không hề hay biết? Đừng bỏ qua những cảnh báo từ hệ tiêu hóa.

1. Khi cơn đau dạ dày đi kèm cảm giác ợ nóng: có gì đáng lo?

1.1. Đau dạ dày ợ nóng là gì?

Đau dạ dày ợ nóng là tình trạng xuất hiện đồng thời hai triệu chứng tiêu hóa phổ biến: đau âm ỉ vùng thượng vị (trên rốn) và cảm giác nóng rát lan từ ngực lên cổ họng. Đây là biểu hiện đặc trưng khi axit trong dạ dày bị trào ngược lên thực quản do rối loạn hoạt động tiêu hóa, kèm theo tổn thương ở niêm mạc dạ dày. Nhiều trường hợp còn đi kèm hiện tượng buồn nôn, cảm giác no nhanh, chán ăn, đầy hơi.

Tình trạng này có thể xuất hiện phổ biến hơn ở người có chế độ ăn uống thất thường, chịu áp lực tâm lý cao hoặc sử dụng thuốc kéo dài. Dù không quá nguy hiểm nếu mới xảy ra, nhưng nếu để kéo dài, đau dạ dày kèm ợ nóng có thể gây ra hàng loạt biến chứng phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

1.2. Vì sao đau dạ dày lại gây ợ nóng?

Nguyên nhân cốt lõi nằm ở sự mất cân bằng giữa yếu tố tấn công và bảo vệ niêm mạc dạ dày. Khi niêm mạc bị viêm, loét hoặc phù nề, dạ dày phản ứng bằng cách co bóp mạnh và tăng tiết axit để tiêu hóa thức ăn. Lượng axit dư thừa không chỉ kích thích vùng niêm mạc tổn thương gây đau, mà còn dễ dàng trào ngược lên thực quản nếu cơ vòng thực quản dưới không đóng kín. Lúc này, người bệnh cảm nhận rõ cơn ợ nóng lan từ dạ dày lên ngực và cổ họng, kèm cảm giác chua, đắng miệng.

Một điểm đáng lưu ý là không phải ai bị đau dạ dày cũng bị ợ nóng, và ngược lại. Tuy nhiên, khi cả hai biểu hiện cùng xuất hiện, đó là dấu hiệu cảnh báo hệ tiêu hóa đang có tổn thương nghiêm trọng và cần được xử lý sớm.

2. Những nguyên nhân thường gặp gây đau dạ dày kèm ợ nóng

2.1. Thói quen ăn uống hàng ngày thiếu khoa học

Chế độ ăn là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến hoạt động của dạ dày. Các thói quen dễ gây hại bao gồm: ăn quá nhanh, ăn không đúng giờ, bỏ bữa, ăn khuya, ăn quá no hoặc để bụng quá đói. Ngoài ra, việc tiêu thụ thường xuyên thực phẩm nhiều chất béo, cay nóng, nước ngọt có ga, cà phê và rượu bia khiến dạ dày phải hoạt động quá mức, từ đó làm tổn thương niêm mạc và gây trào ngược axit.

Đặc biệt, thói quen ăn xong nằm ngay hoặc vận động mạnh sau khi ăn khiến axit dễ bị đẩy ngược lên thực quản, làm nặng thêm cảm giác ợ nóng.

2.2. Stress, lo âu kéo dài

Áp lực công việc, học tập hay căng thẳng tâm lý kéo dài đều tác động tiêu cực đến hệ tiêu hóa. Stress kích thích hệ thần kinh trung ương tiết ra cortisol – hormone khiến dạ dày tăng tiết axit, co bóp bất thường. Nếu căng thẳng kéo dài, người bệnh dễ rơi vào vòng xoáy: stress – đau dạ dày – ợ nóng – mất ngủ – stress tiếp tục tăng.

2.3. Sử dụng thuốc giảm đau, kháng sinh không kiểm soát

Các loại thuốc giảm đau, đặc biệt là NSAIDs (như ibuprofen, aspirin), nếu sử dụng kéo dài mà không có thuốc bảo vệ dạ dày đi kèm, sẽ gây mòn lớp nhầy bảo vệ niêm mạc. Kết quả là axit dễ tấn công vào thành dạ dày gây viêm loét, đồng thời rối loạn nhu động tiêu hóa khiến axit trào ngược lên thực quản gây ợ nóng.

Kháng sinh mạnh cũng ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột và có thể làm rối loạn tiêu hóa, từ đó góp phần gây đau dạ dày và trào ngược.

2.4. Bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản

GERD là nguyên nhân thường gặp nhất của tình trạng đau dạ dày ợ nóng. Bệnh xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới suy yếu, không đóng kín, khiến axit dạ dày và dịch tiêu hóa trào ngược lên thực quản thường xuyên. Người bệnh cảm thấy nóng rát ở ngực, chua miệng, ho kéo dài về đêm, thậm chí có thể gây viêm họng hoặc khàn tiếng. Nếu GERD kéo dài không được điều trị đúng cách, niêm mạc thực quản có thể bị biến đổi thành Barrett – tiền ung thư thực quản.

3. Triệu chứng nhận biết đau dạ dày kèm theo ợ nóng

3.1. Cảm giác nóng rát lan từ ngực lên trên cổ

Đây là triệu chứng đặc trưng nhất người bệnh có thể cảm nhận rõ được. Người bệnh sẽ có cảm giác như “lửa đốt” phía sau xương ức, thường xảy ra sau bữa ăn nhiều dầu mỡ, khi nằm nghiêng hoặc cúi người. Cơn nóng có thể lan lên cổ họng, gây khó chịu kéo dài.

3.2. Đau âm ỉ vùng thượng vị

Cơn đau thường xuất hiện sau khi ăn no hoặc lúc đói, kéo dài nhiều giờ. Vị trí đau điển hình là vùng trên rốn, đôi khi lan sang hai bên sườn. Cảm giác đau có thể kèm chướng bụng, khó tiêu, gây mệt mỏi và giảm cảm giác thèm ăn.

3.3. Buồn nôn, nôn

Khi axit trào ngược quá nhiều, kết hợp với dạ dày bị viêm loét, người bệnh dễ xuất hiện cảm giác buồn nôn hoặc nôn ra dịch chua, nhất là vào buổi sáng sớm hoặc sau khi ăn thức ăn nhiều dầu mỡ.

3.4. Miệng đắng, hôi

Do axit và dịch tiêu hóa bị đẩy ngược lên miệng, người bệnh thường có cảm giác đắng, hôi miệng, khó chịu khi nói chuyện hoặc giao tiếp. Triệu chứng này rõ nhất vào sáng sớm khi thức dậy.

4. Đau dạ dày ợ nóng kéo dài có nguy hiểm không?

Câu trả lời là có. Tình trạng này nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Viêm loét dạ dày tiến triển có thể gây chảy máu tiêu hóa, thủng dạ dày – tá tràng, hẹp môn vị khiến thức ăn không lưu thông được. Trào ngược axit kéo dài gây viêm thực quản mạn tính, sẹo thực quản, hẹp thực quản và tăng nguy cơ ung thư thực quản.

Ngoài ra, triệu chứng kéo dài khiến người bệnh ăn uống kém, ngủ không ngon, mệt mỏi liên tục, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng công việc, tinh thần và cuộc sống gia đình.

5. Phương pháp chẩn đoán chính xác đau dạ dày ợ nóng

5.1. Khám lâm sàng và hỏi tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về thói quen ăn uống, thời gian khởi phát triệu chứng, tần suất xuất hiện ợ nóng, các biểu hiện đi kèm như nôn, chướng bụng hay đau về đêm. Điều này giúp định hướng sớm nguyên nhân.

5.2. Nội soi dạ dày

Đây là phương pháp chính xác giúp quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày, thực quản và tá tràng. Nội soi giúp xác định mức độ viêm loét, có trào ngược axit hay không, và phát hiện các dấu hiệu cảnh báo ung thư sớm.

5.3. Đo pH thực quản 24 giờ và đo áp lực cơ vòng thực quản (HRM)

Đây là xét nghiệm chuyên sâu trong chẩn đoán trào ngược. Đo pH giúp phát hiện tần suất và thời gian axit trào ngược lên thực quản. HRM đánh giá khả năng hoạt động của cơ vòng thực quản để xác định nguy cơ bệnh lý.

5.4. Xét nghiệm vi khuẩn HP

Vi khuẩn Helicobacter pylori là thủ phạm phổ biến gây viêm loét dạ dày. Bác sĩ sẽ chỉ định test hơi thở, xét nghiệm phân hoặc sinh thiết mô qua nội soi để phát hiện vi khuẩn này.

6. Hướng xử trí khi bị đau dạ dày kèm ợ nóng

6.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Người bệnh cần ăn uống đúng giờ, tránh để bụng đói hoặc ăn quá no. Hạn chế thực phẩm cay nóng, chiên rán, thức uống có ga hoặc cồn. Nên ưu tiên món ăn nhẹ nhàng như cháo, súp, rau củ hấp, sữa chua.

6.2. Thay đổi thói quen sinh hoạt

Không nằm sau khi ăn ít nhất 2 tiếng, kê cao đầu khi ngủ để giảm trào ngược. Duy trì cân nặng lý tưởng và tránh căng thẳng quá mức cũng giúp cải thiện đáng kể tình trạng bệnh.

6.3. Sử dụng thuốc theo chỉ định

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc trung hòa axit, ức chế tiết axit, bảo vệ niêm mạc dạ dày hoặc thuốc điều hòa nhu động tiêu hóa. Nếu nhiễm HP, người bệnh cần điều trị kháng sinh đủ phác đồ.

6.4. Thăm khám định kỳ tại chuyên khoa tiêu hóa

Đặc biệt với người có triệu chứng tái phát nhiều lần, cần khám và nội soi định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương nghiêm trọng và được điều trị kịp thời.

7. Chủ động phòng ngừa tình trạng đau dạ dày ợ nóng

Để phòng ngừa hiệu quả, cần duy trì chế độ ăn uống hợp lý, sinh hoạt điều độ, không lạm dụng thuốc giảm đau, kiểm soát stress và khám sức khỏe định kỳ. Quan trọng nhất là lắng nghe cơ thể và xử lý sớm mọi biểu hiện bất thường thay vì để bệnh kéo dài rồi mới điều trị.

Đau dạ dày ợ nóng là lời cảnh báo rõ ràng từ hệ tiêu hóa. Đừng chủ quan với những cơn đau âm ỉ và cảm giác nóng rát thoáng qua. Việc chủ động kiểm tra sức khỏe, điều chỉnh lối sống và điều trị sớm không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn ngăn ngừa được những biến chứng nguy hiểm về sau.