Chế độ ăn uống khi bị trào ngược dạ dày giúp giảm nhanh triệu chứng
Trào ngược dạ dày là tình trạng phổ biến, gây khó chịu kéo dài và ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày. Trong đó, chế độ ăn đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Nhưng ăn uống khi bị trào ngược dạ dày như thế nào là hợp lý? Ăn gì để không làm bệnh nặng thêm? Liệu có cần kiêng tuyệt đối các món yêu thích? Hãy cùng khám phá một cách rõ ràng và dễ áp dụng qua bài viết dưới đây.
1. Vì sao chế độ ăn lại ảnh hưởng đến trào ngược dạ dày?
Hệ tiêu hóa là một chuỗi hoạt động phức tạp, trong đó dạ dày là trung tâm xử lý thức ăn. Khi van thực quản dưới bị yếu hoặc hoạt động không đều, axit trong dạ dày sẽ trào ngược lên thực quản, gây nóng rát, ợ hơi, ợ chua, thậm chí viêm họng kéo dài. Một số loại thực phẩm có thể làm tăng tiết axit hoặc gây kích thích lớp niêm mạc thực quản, khiến tình trạng này thêm nghiêm trọng.
Không chỉ vậy, thói quen ăn uống như ăn quá nhanh, ăn sát giờ ngủ hay ăn uống không đúng giờ cũng góp phần thúc đẩy trào ngược xảy ra thường xuyên hơn.
2. Nguyên tắc ăn uống khi bị trào ngược dạ dày nên ghi nhớ
2.1. Chia nhỏ bữa ăn trong ngày
Thay vì ba bữa lớn, người bị trào ngược nên ăn 5–6 bữa nhỏ mỗi ngày. Việc này giúp giảm áp lực lên dạ dày, hạn chế tình trạng đầy hơi, ợ nóng. Mỗi bữa chỉ nên ăn vừa đủ no, không ăn đến mức quá no vì dễ làm tăng áp lực khiến axit trào ngược lên thực quản.
2.2. Ăn chậm, nhai kỹ
Thức ăn được nhai kỹ giúp giảm tải cho dạ dày trong quá trình tiêu hóa. Khi ăn nhanh, không khí dễ bị nuốt vào nhiều hơn, làm bụng đầy hơi, tăng nguy cơ ợ chua và trào ngược.
2.3. Không nằm hoặc hoạt động mạnh ngay sau khi ăn
Ngồi thẳng lưng ít nhất 30 phút sau ăn giúp trọng lực giữ thức ăn ở lại trong dạ dày. Nếu nằm ngay hoặc cúi gập người, axit sẽ dễ dàng trào ngược lên thực quản.
2.4. Ăn tối sớm, không ăn sát giờ ngủ
Bữa tối nên ăn trước giờ đi ngủ ít nhất 2–3 tiếng. Ăn quá muộn khiến thức ăn chưa kịp tiêu hóa đã nằm ngang trong dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược vào ban đêm.
Thay vì ba bữa lớn, người bị trào ngược nên ăn 5–6 bữa nhỏ mỗi ngày
3. Gợi ý thực đơn và nhóm thực phẩm phù hợp
3.1. Những thực phẩm nên ưu tiên
Ăn uống khi bị trào ngược dạ dày không có nghĩa là chỉ được ăn những món nhạt nhẽo, khô khan. Vẫn có nhiều lựa chọn vừa ngon vừa tốt cho dạ dày nếu bạn biết cách kết hợp:
– Thực phẩm giàu chất xơ hòa tan: Yến mạch, khoai lang, bí đỏ, chuối chín giúp hấp thụ axit dư thừa, hỗ trợ tiêu hóa dễ dàng.
– Thực phẩm chứa protein dễ tiêu: Cá hấp, thịt gà nạc, đậu hũ là nguồn protein nhẹ nhàng cho dạ dày, không gây kích ứng.
– Thức ăn mềm, ấm: Cháo, súp, canh rau củ giúp giảm kích ứng niêm mạc, làm dịu các triệu chứng trào ngược.
– Rau xanh và trái cây ít axit: Đặc biệt là rau cải, bông cải xanh, bí đao, dưa hấu, táo ngọt.
3.2. Cách chế biến cần lưu ý
Chế biến đơn giản, ít dầu mỡ và tránh chiên rán là nguyên tắc quan trọng. Hấp, luộc, nướng không quá khô là những cách làm món ăn nhẹ nhàng cho dạ dày hơn. Ngoài ra, tránh sử dụng gia vị cay, nhiều muối hoặc chất tạo chua như giấm, nước cốt chanh trong quá trình nấu ăn.
4. Những thực phẩm và đồ uống người trào ngược nên hạn chế
4.1. Danh sách thực phẩm dễ gây trào ngược
Không phải thực phẩm nào cũng phù hợp với người đang điều trị bệnh trào ngược. Một số loại nên được hạn chế hoặc loại bỏ khỏi thực đơn hằng ngày:
– Đồ ăn chiên xào, nhiều dầu mỡ: Làm chậm tiêu, tăng tiết axit và gây áp lực lớn lên dạ dày.
– Thực phẩm cay nóng: Ớt, tiêu, tỏi sống có thể kích thích niêm mạc thực quản và dạ dày, khiến cảm giác nóng rát trở nên trầm trọng hơn.
– Socola, bạc hà: Dù hấp dẫn nhưng chúng có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới, tạo điều kiện cho axit trào ngược.
– Trái cây chua: Cam, quýt, dứa, cà chua nên được ăn hạn chế do chứa nhiều axit hữu cơ.
– Thức ăn nhanh, chế biến sẵn: Không chỉ nghèo dinh dưỡng mà còn chứa nhiều phụ gia, chất bảo quản dễ gây rối loạn tiêu hóa.
4.2. Đồ uống cần tránh
– Cà phê và đồ uống có caffeine: Làm tăng tiết axit và gây kích thích hệ tiêu hóa.
– Nước ngọt có gas: Làm đầy bụng và tăng nguy cơ ợ hơi.
– Rượu bia: Làm giãn cơ vòng thực quản dưới, gây trào ngược rõ rệt.
Không phải thực phẩm nào cũng phù hợp với người đang điều trị bệnh trào ngược. Một số loại nên được hạn chế hoặc loại bỏ khỏi thực đơn hằng ngày
5. Lưu ý khi kết hợp ăn uống và thuốc điều trị
Nhiều người đang điều trị trào ngược bằng thuốc nhưng vẫn ăn uống không đúng cách, khiến hiệu quả bị giảm sút đáng kể. Cần hỏi ý kiến bác sĩ về thời điểm dùng thuốc và ăn uống để tránh tương tác bất lợi.
Ví dụ: một số thuốc nên uống khi bụng đói, trong khi có loại cần uống sau ăn để tránh kích ứng. Uống thuốc cùng sữa hoặc nước trái cây có thể làm thay đổi độ pH dạ dày và giảm tác dụng thuốc, vì vậy nên dùng nước lọc là tốt nhất.
6. Thói quen ăn uống là yếu tố cần được duy trì lâu dài
6.1. Tập thay đổi từng chút một
Không ai có thể thay đổi thói quen ăn uống trong một ngày. Hãy bắt đầu bằng việc điều chỉnh một bữa ăn mỗi ngày, thử thay thế món ăn gây trào ngược bằng món nhẹ nhàng hơn. Sau đó tiếp tục mở rộng đến cả thực đơn hằng tuần.
6.2. Ghi chú thực phẩm cá nhân dễ gây trào ngược
Không phải tất cả mọi người đều phản ứng giống nhau với cùng một loại thực phẩm. Hãy theo dõi và ghi chép lại các món ăn khiến bạn dễ bị ợ chua, đau rát để loại bỏ dần ra khỏi thực đơn cá nhân.
7. Khi nào cần đến thăm khám với bác sĩ?
Nếu đã điều chỉnh chế độ ăn mà tình trạng trào ngược vẫn kéo dài, kèm theo triệu chứng như giảm cân, đau ngực, khó nuốt, nôn ra máu… thì không nên chủ quan. Đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm thực quản, hẹp thực quản hoặc ung thư dạ dày.
Khám tiêu hóa định kỳ và nội soi khi cần thiết là cách để tầm soát và phát hiện sớm các vấn đề nguy hiểm, từ đó có hướng điều trị phù hợp.
8. Phương pháp chẩn đoán chính xác trào ngược dạ dày
8.1. Khám lâm sàng và khai thác triệu chứng
Bác sĩ sẽ hỏi về các biểu hiện như ợ chua, ợ nóng, buồn nôn, ho dai dẳng… để đánh giá mức độ nghi ngờ trào ngược, đồng thời loại trừ những bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.
8.2. Nội soi tiêu hóa trên
Là phương pháp quan trọng giúp quan sát trực tiếp thực quản, dạ dày. Qua đó phát hiện tổn thương niêm mạc, viêm loét hoặc biến chứng như Barrett thực quản.
8.3. Đo pH thực quản 24 giờ
Giúp ghi lại lượng axit trào ngược trong 1 ngày. Thường dùng khi triệu chứng nghi ngờ nhưng nội soi chưa rõ ràng.
8.4. Đo áp lực thực quản HRM
Đánh giá chức năng cơ vòng thực quản dưới, nếu cơ yếu nguy cơ trào ngược sẽ cao. Phương pháp này thường kết hợp với đo pH để đánh giá toàn diện hơn.
HRM đánh giá chức năng cơ vòng thực quản dưới, nếu cơ yếu nguy cơ trào ngược sẽ cao. Phương pháp này thường kết hợp với đo pH để đánh giá toàn diện hơn.
Thay vì ăn uống theo cảm tính hoặc áp dụng những mẹo truyền miệng chưa được kiểm chứng, người bị trào ngược nên xây dựng chế độ ăn hợp lý dựa trên các nguyên tắc khoa học. Ăn uống khi bị trào ngược dạ dày không cần phải quá khắt khe, nhưng đòi hỏi sự kiên trì và điều chỉnh phù hợp với thể trạng từng người.
Việc kiểm soát triệu chứng bằng chế độ ăn sẽ giúp hạn chế lệ thuộc vào thuốc, cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng về lâu dài. Hãy bắt đầu từ hôm nay – từ những thay đổi nhỏ trên bàn ăn mỗi ngày.
