Biến chứng trào ngược dạ dày: Nguy hiểm không thể xem nhẹ
Trào ngược dạ dày thực quản là bệnh lý tiêu hóa phổ biến, đặc biệt ở người trưởng thành có lối sống ít vận động, ăn uống thất thường, hoặc thường xuyên căng thẳng. Tuy khởi phát chỉ là cảm giác ợ nóng, ợ chua hay đau rát họng, nhưng nếu để kéo dài, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng trào ngược dạ dày nghiêm trọng ảnh hưởng đến cả hệ tiêu hóa, hô hấp… Vậy những biến chứng đó là gì? Làm sao để nhận biết và phòng ngừa kịp thời? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
1. Trào ngược dạ dày thực quản là gì?
Trào ngược dạ dày (tên tiếng Anh: GERD – Gastroesophageal Reflux Disease) là tình trạng dịch dạ dày (bao gồm axit, pepsin, thức ăn…) trào ngược lên thực quản do cơ vòng thực quản dưới đóng không kín.
Tình trạng này kéo dài sẽ gây tổn thương niêm mạc thực quản, tạo cảm giác khó chịu như:
Ợ nóng, ợ chua
Đau tức ngực
Buồn nôn, khó nuốt
Viêm họng kéo dài
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày có thể để lại hàng loạt biến chứng nguy hiểm.
2. Biến chứng trào ngược dạ dày thường gặp
2.1. Viêm thực quản
Đây là biến chứng phổ biến nhất. Dịch axit từ dạ dày trào lên sẽ gây kích ứng và làm tổn thương lớp niêm mạc thực quản. Biểu hiện:
Đau rát vùng ngực sau xương ức
Cảm giác nóng lên cổ họng
Nuốt vướng, nuốt đau
Nếu để lâu không điều trị, viêm thực quản có thể tiến triển thành loét, chảy máu, hẹp thực quản hoặc Barrett thực quản – một dạng tổn thương tiền ung thư.
2.2. Hẹp thực quản
Khi viêm thực quản kéo dài và tái đi tái lại, các tổn thương niêm mạc lành lại bằng mô sẹo gây hẹp đường thực quản. Lúc này, bệnh nhân sẽ cảm thấy:
Nuốt nghẹn, thức ăn bị tắc lại
Dễ nôn, sụt cân nhanh
Đau sau khi ăn
Đây là biến chứng khiến người bệnh rất khó ăn uống, cần can thiệp y tế bằng giãn thực quản hoặc phẫu thuật.
2.3. Barrett thực quản – tổn thương tiền ung thư
Khoảng 10% bệnh nhân trào ngược mãn tính có thể phát triển Barrett thực quản. Đây là tình trạng tế bào niêm mạc thực quản bị biến đổi bất thường dưới tác động của axit dạ dày, từ biểu mô vảy chuyển sang biểu mô trụ.
Mặc dù Barrett thực quản chưa phải là ung thư, nhưng là tổn thương tiền ung thư, có thể tiến triển thành ung thư thực quản nếu không được kiểm soát.
Theo Hiệp hội tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA), nguy cơ phát triển ung thư thực quản ở người có Barrett thực quản cao gấp 30–125 lần so với người bình thường.
2.4. Loét, chảy máu thực quản
Axit dạ dày có tính ăn mòn cao. Khi tiếp xúc nhiều lần với niêm mạc thực quản sẽ gây loét, thậm chí là chảy máu. Dấu hiệu nhận biết bao gồm:
Nôn ra máu hoặc chất đen
Đi ngoài phân đen như nhựa đường
Mệt mỏi, chóng mặt, da xanh do thiếu máu
Biến chứng này rất nguy hiểm và cần cấp cứu ngay.
2.5. Ung thư thực quản
Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của trào ngược dạ dày – tuy không phổ biến nhưng rất nghiêm trọng. Ung thư thực quản thường xảy ra trên nền Barrett thực quản không được kiểm soát. Bệnh tiến triển nhanh, tiên lượng xấu nếu phát hiện muộn.
3. Biến chứng trào ngược dạ dày ngoài thực quản
Không chỉ ảnh hưởng đến thực quản, dịch trào ngược còn có thể lan lên các cơ quan khác, gây ra loạt vấn đề ngoài hệ tiêu hóa:
3.1. Viêm họng, viêm thanh quản mạn tính
Axit dạ dày trào lên họng gây kích ứng lớp niêm mạc, làm bệnh nhân:
Ho kéo dài, đặc biệt về đêm
Khàn tiếng, đau rát họng, cảm giác có dị vật
Thường xuyên phải khạc đờm dù không bị cảm cúm
Nhiều trường hợp dễ bị chẩn đoán nhầm là viêm họng thông thường hoặc viêm amidan.
3.2. Viêm xoang và viêm tai giữa
Khi dịch trào ngược đi vào đường mũi hoặc tai qua vòi nhĩ, có thể gây:
Viêm xoang tái đi tái lại
Nghẹt mũi, chảy mũi kéo dài
Viêm tai giữa, ù tai, giảm thính lực
3.3. Hen suyễn hoặc co thắt phế quản
Một lượng axit nhỏ lọt vào đường thở có thể gây kích ứng phế quản, dẫn đến ho, khò khè, thở rít, đặc biệt ở người có cơ địa dị ứng hoặc tiền sử hen.
3.4. Mòn men răng
Dịch axit trào lên khoang miệng làm ăn mòn men răng, gây ê buốt, sâu răng, hôi miệng. Điều này thường xảy ra ở người bị trào ngược mạn tính nhưng không để ý.
4. Dấu hiệu cảnh báo biến chứng cần đi khám ngay
Bạn nên đi khám sớm nếu gặp các dấu hiệu sau:
Nuốt nghẹn, nuốt đau kéo dài
Nôn ra máu, đi ngoài phân đen
Đau rát ngực không rõ nguyên nhân
Giảm cân nhanh chóng, chán ăn
Khàn tiếng kéo dài trên 2 tuần
Ho mạn tính về đêm không rõ nguyên nhân
Đặc biệt nếu bạn đã bị trào ngược dạ dày trên 6 tháng mà không cải thiện hoặc tự ý dùng thuốc lâu dài, nguy cơ biến chứng sẽ tăng lên.
5. Phòng ngừa biến chứng trào ngược dạ dày như thế nào?
5.1. Điều trị đúng cách và từ sớm
Nội soi dạ dày để đánh giá mức độ tổn thương
Xét nghiệm HP nếu nghi ngờ nhiễm vi khuẩn
Dùng thuốc theo toa bác sĩ: thuốc ức chế tiết acid (PPIs), thuốc bảo vệ niêm mạc, kháng axit…
Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc thuốc dạ dày không rõ nguồn gốc.
5.2. Điều chỉnh lối sinh hoạt và ăn uống
Không ăn no, ăn muộn vào buổi tối
Tránh thực phẩm kích thích như cà phê, rượu bia, đồ chiên xào, cay nóng
Không nằm ngay sau khi ăn, nên kê cao đầu giường
Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì
Hạn chế hút thuốc lá và stress kéo dài
5.3. Theo dõi sức khỏe định kỳ
Với người đã từng bị trào ngược, đặc biệt là có Barrett thực quản, cần nội soi theo dõi định kỳ 1–2 lần/năm để phát hiện sớm biến chứng ung thư.
6. Một số hiểu lầm cần tránh về trào ngược dạ dày
Trào ngược là bệnh nhẹ, để tự khỏi?
Sai. Nếu không điều trị, bệnh có thể tiến triển âm thầm thành biến chứng nguy hiểm.
Chỉ cần uống thuốc là đủ?
Sai. Việc thay đổi lối sống, tư thế ngủ và chế độ ăn là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát bệnh lâu dài.
Nội soi sẽ gây đau?
Nội soi dạ dày hiện đại rất nhẹ nhàng, thậm chí có thể gây mê trong lúc nội soi. Không nên vì sợ đau mà trì hoãn thăm khám.
Như vậy, biến chứng trào ngược dạ dày không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe, từ viêm thực quản, hẹp thực quản đến ung thư thực quản và tổn thương ngoài tiêu hóa. Do đó, việc phát hiện sớm, điều trị đúng và thay đổi lối sống là yếu tố then chốt giúp người bệnh kiểm soát trào ngược hiệu quả, ngăn chặn biến chứng xảy ra. Nếu bạn đang có triệu chứng nghi ngờ, đừng chủ quan – hãy đi khám để được chẩn đoán và tư vấn kịp thời.
