Cảnh báo 5 nguyên nhân phù nề thanh quản nguy hiểm

Phù nề thanh quản là hiện tượng sưng viêm tại vùng thanh quản, có thể gây khó thở, khàn tiếng hoặc mất tiếng nếu không xử lý kịp thời. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các biện pháp xử trí phù hợp khi gặp tình trạng này.

1. Phù nề thanh quản là gì? Tại sao dây thanh bị sưng tấy?

Phù nề thanh quản mô tả tình trạng mô mềm, đặc biệt là niêm mạc, ở khu vực thanh quản bị sưng tấy do tích tụ dịch ngoại bào.

Thanh quản chứa hai dây thanh âm, đóng vai trò cốt lõi trong quá trình phát âm. Các dây thanh này được bao bọc bởi một lớp niêm mạc mỏng. Khi lớp niêm mạc này bị kích ứng hoặc tổn thương bởi các yếu tố bên ngoài hay bên trong, phản ứng viêm sẽ xảy ra. Phản ứng viêm làm tăng tính thấm thành mạch, khiến dịch thoát ra và tích tụ, dẫn đến sưng phù dây thanh.

Sự sưng tấy này làm biến đổi hình dạng và chức năng rung động của dây thanh, gây ra các triệu chứng như khàn giọng hoặc mất giọng. Nếu sự phù nề lan rộng đến vùng nắp thanh quản, nó có thể gây tắc nghẽn đường thở, dẫn đến khó thở nguy hiểm.

2. Những nguyên nhân gây phù nề thanh quản

Phù nề thanh quản là triệu chứng cuối cùng của một chuỗi các bệnh lý khác nhau. Theo thống kê, việc xác định nguyên nhân gốc rễ là vô cùng quan trọng để áp dụng phác đồ điều trị phù hợp. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân chính gây ra tình trạng phù thanh quản:

2.1. Do nhiễm trùng và viêm cấp tính

Viêm và nhiễm trùng là nhóm nguyên nhân chiếm tỉ lệ cao, thường xảy ra do sự tấn công của vi khuẩn, virus hoặc nấm.

– Viêm thanh quản cấp tính: Thường đi kèm với cảm lạnh, cảm cúm hoặc các bệnh lý hô hấp trên (viêm mũi xoang, viêm họng, viêm Amidan). Phản ứng viêm tại niêm mạc gây phù nề.

– Viêm nắp thanh quản cấp: Đây là tình trạng sưng phù nắp thanh quản (thường do vi khuẩn), rất nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, có thể gây bít tắc đường thở nhanh chóng.

2.2. Do thói quen sinh hoạt

Các tác động vật lý và thói quen sinh hoạt không hợp lý gây kích ứng mạn tính:

– Lạm dụng giọng nói: Nói to, la hét, hoặc sử dụng giọng liên tục trong thời gian dài (giáo viên, ca sĩ) gây tổn thương niêm mạc, dẫn đến phù nề thanh quản kéo dài.

– Chấn thương: Tai nạn, chấn thương vùng cổ họng, hoặc dị vật (thức ăn, vật nhỏ) mắc kẹt trong thanh quản.

– Sử dụng chất kích thích: Hút thuốc lá, uống rượu bia quá nhiều làm niêm mạc thanh quản bị kích thích, khô và dễ bị viêm phù nề.

– Môi trường ô nhiễm: Thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, hóa chất độc hại, hoặc không khí khô.

2.3. Do trào ngược và rối loạn chức năng

– Hội chứng trào ngược dạ dày thực quản: Axit dịch vị trào ngược lên và tiếp xúc với thanh quản, gây viêm mạn tính và phù nề. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây phù nề thanh quản dai dẳng.

– Rối loạn chức năng dây thanh: Gây co thắt bất thường, ảnh hưởng đến hoạt động và tuần hoàn của dây thanh.

2.4. Do khối u và tổn thương dây thanh

Các khối u và tổn thương thực thể trên dây thanh quản:

– Khối u thanh quản: Khối u lành tính (polyp, hạt xơ dây thanh) hoặc ác tính (ung thư thanh quản) có thể gây chèn ép, viêm và phù nề.

– U nang dây thanh, hạt xơ dây thanh: Các tổn thương này gây sưng nề khu trú.

2.5. Do dị ứng và bệnh lý toàn thân

– Phù mạch và mề đay: Đây là phản ứng dị ứng cấp tính, gây sưng phù niêm mạc nhanh chóng, bao gồm cả thanh quản. Đây là cấp cứu y khoa.

– Bệnh lý toàn thân: Các rối loạn chức năng thận, suy giáp hoặc các bệnh lý nội tiết khác có thể ảnh hưởng đến cân bằng dịch trong cơ thể, dẫn đến phù nề thanh quản.

3. Triệu chứng phù nề thanh quản

Phù nề thanh quản là tình trạng nguy hiểm hàng đầu trong các bệnh lý tai mũi họng vì nó liên quan trực tiếp đến đường thở. Nguy cơ lớn nhất là tắc nghẽn đường hô hấp, dẫn đến thiếu oxy và tử vong.

– Khàn tiếng, giọng nói yếu, thay đổi âm sắc.

– Cảm giác vướng mắc hoặc nghẹn khi cố gắng nuốt.

– Ho khan hoặc ho có đờm.

– Khó thở đột ngột, thở rít: Đặc biệt là khó thở thì hít vào, đây là dấu hiệu của tắc nghẽn nghiêm trọng.

– Tím tái: Dấu hiệu cơ thể thiếu oxy.

Khi có dấu hiệu khó thở hoặc thở rít, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.

4. Các phương pháp điều trị hiệu quả

Việc điều trị phù thanh quản phải dựa trên nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng. Mục tiêu là kiểm soát viêm nhiễm, giảm sưng phù và đảm bảo đường thở thông thoáng.

4.1. Điều trị nội khoa

Áp dụng cho các trường hợp phù nề do viêm nhiễm, dị ứng hoặc trào ngược:

– Thuốc kháng viêm/Giảm phù nề: Corticoid (dạng uống, tiêm hoặc khí dung) là chỉ định chính để giảm sưng nhanh chóng.

– Thuốc Kháng Histamine: Dùng nếu nguyên nhân là do dị ứng (phù mạch).

– Kháng sinh: Chỉ sử dụng khi xác định được nguyên nhân do vi khuẩn và có chỉ định cụ thể.

– Thuốc chống trào ngược: Sử dụng trong trường hợp phù nề do GERD/LPR.

– Khí dung tại chỗ: Khí dung bằng dung dịch thuốc (như Corticoid, Adrenaline) giúp thuốc tác động trực tiếp vào niêm mạc thanh quản, giảm sưng cục bộ.

4.2. Giải pháp can thiệp ngoại khoa và thủ thuật xâm lấn

Áp dụng trong các trường hợp nghiêm trọng hoặc có tổn thương thực thể:

– Cấp cứu đường thở: Khi tắc nghẽn nghiêm trọng, cần tiến hành Đặt nội khí quản hoặc Mở khí quản cấp cứu để duy trì sự sống.

– Phẫu thuật loại bỏ tổn thương: Thực hiện để loại bỏ các khối u lành tính (polyp, hạt xơ) hoặc u ác tính gây chèn ép, sau đó điều trị bằng các biện pháp hóa trị/xạ trị nếu là ung thư thanh quản.

– Phẫu thuật nội soi: Dùng trong trường hợp dị vật gây chấn thương.

4.3. Chăm sóc tại nhà và các biện pháp hỗ trợ phục hồi

Các biện pháp này hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng và tăng tốc độ phục hồi:

– Nghỉ ngơi giọng nói: Hạn chế nói, tránh la hét để dây thanh có thời gian phục hồi.

– Giữ ẩm: Uống đủ nước ấm, sử dụng máy tạo độ ẩm, hoặc xông hơi nhẹ để giữ ẩm cho cổ họng.

– Tránh kích thích: Loại bỏ thuốc lá, rượu bia, thức ăn quá cay/nóng/lạnh.

5. Làm sao để phòng ngừa phù nề thanh quản hiệu quả?

Phòng ngừa là biện pháp hiệu quả nhất để tránh nguy cơ phù thanh quản:

– Kiểm soát các bệnh lý tiềm ẩn: Điều trị triệt để các bệnh lý viêm nhiễm đường hô hấp, dị ứng và đặc biệt là trào ngược dạ dày thực quản mạn tính.

– Bảo vệ giọng nói: Sử dụng giọng nói hợp lý, nghỉ giọng khi cảm thấy khàn tiếng hoặc đau rát họng.

– Tránh xa tác nhân gây hại: Hạn chế tối đa tiếp xúc với môi trường khói bụi, hóa chất, khói thuốc lá.

– Nâng cao sức đề kháng: Bổ sung vitamin, khoáng chất, giữ ấm cơ thể, đặc biệt khi thời tiết thay đổi.

Tóm lại, phù nề thanh quản là vấn đề y tế cần được theo dõi sát sao. Việc nhận biết các dấu hiệu sớm và tìm đến sự can thiệp của chuyên gia y tế ngay khi xuất hiện triệu chứng khó thở là yếu tố then chốt để đảm bảo điều trị kịp thời và đạt được hiệu quả tốt nhất.