Bị đẹn lưỡi – Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý hiệu quả
Bị đẹn lưỡi là tình trạng thường gặp ở cả trẻ nhỏ và người trưởng thành, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các mụn trắng, vết loét hoặc màng giả trên bề mặt lưỡi. Mặc dù không phải bệnh lý nguy hiểm, nhưng đẹn lưỡi gây đau rát, khó ăn uống, nói chuyện và làm giảm chất lượng cuộc sống. Nếu không được xử lý đúng cách, tình trạng này có thể lan rộng hoặc tái phát nhiều lần.
1. Tìm hiểu về hiện tượng bị đẹn lưỡi
1.1. Đẹn lưỡi là gì?
“Đẹn lưỡi” là cách gọi dân gian của tình trạng nhiễm nấm miệng, y học gọi là tưa lưỡi hoặc nhiễm nấm Candida ở lưỡi. Tác nhân chính gây bệnh là nấm Candida albicans – loại nấm thường tồn tại sẵn trong khoang miệng nhưng phát triển mạnh khi môi trường mất cân bằng.
Khi đó, người bệnh xuất hiện các mảng trắng hoặc đốm nhỏ như sữa đông trên bề mặt lưỡi, nướu, niêm mạc má, thậm chí lan xuống họng. Những vết này dễ bong, khi bong để lại vết đỏ rát, đau và có thể chảy máu nhẹ.
1.2. Ai dễ bị đẹn lưỡi?
Đẹn lưỡi có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là:
– Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: do hệ miễn dịch còn yếu, dễ bị nấm phát triển.
– Người lớn tuổi hoặc người mang răng giả: niêm mạc yếu, vệ sinh miệng chưa tốt.
– Người có bệnh nền: tiểu đường, HIV, ung thư, hoặc dùng kháng sinh, corticoid dài ngày.
– Phụ nữ mang thai và cho con bú: do thay đổi nội tiết, dễ mất cân bằng hệ vi sinh trong miệng.
2. Nguyên nhân khiến bạn bị đẹn lưỡi
2.1. Bị đẹn lưỡi do nhiễm nấm Candida
Nấm Candida tồn tại tự nhiên trong khoang miệng nhưng khi hệ miễn dịch suy yếu, hoặc mất cân bằng vi sinh (do thuốc, stress, bệnh nền), chúng phát triển mạnh và gây tổn thương niêm mạc lưỡi.
2.2. Sử dụng kéo dài các loại thuốc kháng sinh hoặc corticoid
Thuốc kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho nấm men phát triển. Thuốc corticoid dạng xịt hoặc viên ngậm nếu dùng lâu cũng có thể gây tưa miệng dẫn đến đẹn lưỡi.
2.3. Vệ sinh răng miệng kém
Không chải răng, không vệ sinh lưỡi hoặc dùng bàn chải bẩn có thể khiến vi khuẩn, nấm và mảng bám tích tụ, gây viêm nhiễm. Trẻ bú bình không vệ sinh núm ti thường xuyên cũng dễ bị đẹn.
2.4. Hệ miễn dịch suy giảm
Người mệt mỏi, căng thẳng kéo dài, thiếu dinh dưỡng hoặc mắc bệnh mạn tính (HIV, tiểu đường, ung thư) có nguy cơ cao bị đẹn lưỡi.
2.5. Tác nhân khác
Ngoài ra, hút thuốc lá, uống rượu bia, ăn đồ cay nóng, ngọt nhiều cũng làm tổn thương niêm mạc lưỡi, tạo môi trường thuận lợi cho nấm phát triển.
3. Dấu hiệu nhận biết bị đẹn lưỡi
– Xuất hiện mảng trắng hoặc lớp phủ trắng đục trên lưỡi, nướu, niêm mạc má.
– Khi cạo nhẹ, lớp trắng bong ra để lại vết đỏ rát, dễ chảy máu.
– Cảm giác đau, rát, vướng, khô miệng, đặc biệt khi ăn cay, mặn hoặc chua.
– Có thể kèm hơi thở hôi, giảm vị giác, ăn uống kém ngon.
– Ở trẻ nhỏ: bé quấy khóc, bỏ bú, lưỡi trắng đục, hơi thở có mùi.
Nếu tình trạng đẹn lưỡi kéo dài hơn 5–7 ngày, lan rộng, gây đau nhiều hoặc tái phát liên tục, người bệnh cần đến cơ sở y tế chuyên khoa Tai Mũi Họng hoặc Răng Hàm Mặt để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
4. Những hậu quả có thể gặp phải khi không được điều trị sớm
Nếu chủ quan không điều trị, đẹn lưỡi có thể dẫn đến:
– Nhiễm trùng lan rộng: Nấm có thể lan xuống họng, thực quản, gây viêm đau khi nuốt.
– Tái phát mạn tính: Nấm Candida khó loại bỏ hoàn toàn, dễ tái phát nếu không vệ sinh miệng đúng cách.
– Ảnh hưởng ăn uống: Cảm giác đau rát kéo dài khiến người bệnh ăn uống kém, dễ sụt cân, thiếu dinh dưỡng.
– Lây lan trong gia đình: Trẻ bú mẹ có thể bị lây từ mẹ bị tưa đầu vú, hoặc ngược lại.
5. Cách điều trị khi bị đẹn lưỡi và phòng ngừa
5.1. Thăm khám và chẩn đoán
Bác sĩ sẽ khám trực tiếp khoang miệng, xác định vị trí và mức độ tổn thương. Trong trường hợp nghi ngờ nhiễm nấm sâu, có thể chỉ định soi tươi, nuôi cấy nấm hoặc làm xét nghiệm máu để tìm nguyên nhân chính xác.
5.2. Điều trị bằng thuốc
– Thuốc kháng nấm tại chỗ
– Thuốc kháng nấm toàn thân
Ở trẻ sơ sinh, bác sĩ thường chỉ định thuốc kháng nấm dạng bôi nhẹ, kết hợp vệ sinh núm ti, bình sữa thường xuyên. Mẹ nên súc miệng bằng nước muối loãng, rửa đầu ti bằng nước ấm trước và sau khi cho bú để tránh lây nhiễm chéo. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, nhất là với trẻ nhỏ hoặc phụ nữ mang thai.
5.3. Điều trị nguyên nhân đi kèm
Đối với những người bị tiểu đường, việc giữ cho lượng đường trong máu ổn định là yếu tố then chốt giúp hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả và hạn chế biến chứng.
Với người dùng corticoid dạng hít: súc miệng sạch sau mỗi lần sử dụng.
Biện pháp hỗ trợ tại nhà
– Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ: chải răng, vệ sinh lưỡi 2 lần/ngày.
– Súc miệng nước muối sinh lý ấm giúp giảm viêm và sát khuẩn nhẹ.
– Bổ sung nước, rau xanh, trái cây tươi để tăng đề kháng.
– Hạn chế thức ăn cay nóng, đồ ngọt, rượu bia và thuốc lá.
5.4. Cách phòng ngừa đẹn lưỡi hiệu quả
– Duy trì chăm sóc và làm sạch răng miệng đúng cách
Đây là yếu tố quan trọng nhất. Người lớn nên đánh răng, làm sạch lưỡi, dùng chỉ nha khoa hằng ngày. Với trẻ nhỏ, có thể dùng gạc mềm thấm nước ấm hoặc nước muối sinh lý lau nhẹ miệng sau khi bú.
– Tăng cường sức đề kháng
Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, hạn chế stress giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt, ngăn ngừa sự phát triển của nấm Candida.
– Bổ sung vitamin nhóm B, vitamin C và kẽm cũng giúp niêm mạc miệng khỏe mạnh hơn.
– Không nên tự ý dùng thuốc kháng sinh nếu không có sự hướng dẫn từ bác sĩ.
Chỉ dùng kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ, tránh dùng kéo dài hoặc sai liều. Nếu phải dùng corticoid dạng hít, nên súc miệng kỹ sau mỗi lần xịt để ngăn nấm phát triển.
– Vệ sinh dụng cụ ăn uống
Rửa sạch cốc, muỗng, bình sữa, núm ti, dụng cụ vệ sinh răng miệng bằng nước nóng. Với trẻ nhỏ, nên tiệt trùng bình sữa mỗi ngày để đảm bảo an toàn.
– Khám sức khỏe định kỳ
Khám răng miệng và tai mũi họng định kỳ 6 tháng/lần giúp phát hiện sớm các dấu hiệu viêm nhiễm, nấm miệng hoặc bệnh lý liên quan để điều trị kịp thời.
Bị đẹn lưỡi tuy không nguy hiểm nhưng gây khó chịu, đau rát và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Việc nhận biết sớm, điều trị đúng nguyên nhân và duy trì vệ sinh răng miệng tốt là chìa khóa giúp bệnh nhanh khỏi và không tái phát.
Nếu tình trạng đẹn lưỡi kéo dài, lan rộng hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường như đau họng, sốt, khó nuốt, bạn nên đến khám tại cơ sở y tế chuyên khoa Tai Mũi Họng uy tín để được tư vấn và điều trị dứt điểm. Chủ động chăm sóc khoang miệng đúng cách chính là cách bảo vệ sức khỏe đơn giản và hiệu quả nhất.
